Cách Mỹ lần ra “hệ thần kinh trung ương” của mạng lưới ma túy Trung Quốc–Mexico

Vào đầu mùa thu năm 2020, trong một căn Airbnb kín đáo ở quận Queens, New York, vài khách thuê ngắn hạn sinh hoạt theo nhịp điệu cố định: vali chất dọc tường, từng bó tiền mặt được gom lại rồi chia nhỏ, giao cho banqueros — tiếng lóng Mexico chỉ “vận chuyển tiền”/người thu tiền ngầm — đem gửi vào các tài khoản ngân hàng khác nhau bằng những khoản nhỏ.

Tin nhắn trong nhóm điện thoại của những người này gần như không ngừng từ sáng đến tối: chỉ đạo hàng chục người vận chuyển tiền (người Hoa địa phương, du học sinh hoặc người nhập cư mới) đi nhận tiền ở đâu, nộp vào ngân hàng nào, chuyển khoản cho tài khoản nước ngoài nào; kèm theo đó là những chỉ thị cập nhật bất định từ phía Mexico.

Một trong số họ là Vân Tề, kỹ sư điện tử, dùng bí danh Jose, thuộc “tầng điều phối” của mạng lưới. Anh ta không trực tiếp đụng đến ma túy hay tự tay vận chuyển tiền mặt; vai trò giống như hệ thống dây thần kinh: đặt dịch vụ xe cho người vận chuyển tiền, truyền tải giấy tờ giả, xử lý hồ sơ công ty vỏ bọc để mở tài khoản, quản lý Airbnb.

Những nhiệm vụ tưởng vụn vặt đó liên kết thành một mạng nhện khổng lồ về dòng tiền, điều khiển sự luân chuyển tài chính, giữ ẩn danh, phân tán và giảm rủi ro.

Ngày 11/9/2020, cảnh sát New York chặn một người vận chuyển tiền tên CC-1 khi anh ta chuẩn bị gửi 50.000 USD tiền mặt và yêu cầu giao nộp điện thoại. Trong nhóm chat, tên của Vân Tề cùng những người điều phối khác hiện lên rõ ràng, hé lộ một phần của mạng lưới đã rửa ít nhất 77 triệu USD trên toàn nước Mỹ.

New York chỉ là một trong nhiều mắt xích.

Nhà ẩn náu và “Anh Vương” cùng đế chế nửa ngầm

Khi Vân Tề điều phối lịch trình của những người vận chuyển tiền ở New York, tại Atlanta, Lý Thụy Bằng đang giữ một vai trò then chốt khác.

Sau khi bị bắt, Lý khai với cảnh sát rằng anh ta được “Tiểu Khả” kéo vào tổ chức rồi bắt đầu hợp tác với người được gọi là “Anh Vương” — sau này “Anh Vương” được xác định là Trương Trí Đống. Trương không chỉ tài trợ, giám sát và chỉ huy việc lập các nhà ẩn náu ở Atlanta, mà còn dựng cơ sở tại Diamond Bar và Rowland Heights ở Los Angeles. Nhiệm vụ của Lý là duy trì các nhà này: nhận tiền mặt từ các tay buôn ma túy, huấn luyện thành viên mới, chia tiền và chuyển đi các bang.

Một cuộc theo dõi đột phá của lực lượng thực thi pháp luật tháng 7/2020 làm lộ toàn bộ mạng lưới vận chuyển tiền: Một người đàn ông đưa 100.000 USD vào nhà ẩn náu Atlanta; sau đó một người có biệt danh Adrian bước ra, trong một ngày đã gửi 35.000, 80.000 và 20.000 USD tại các ngân hàng thuộc nhiều hạt — toàn bộ chuyển vào tài khoản công ty Mnemosyne International Trading.

Vài tháng sau, tại một nhà ẩn náu ở Rowland Heights, cảnh sát tìm thấy một bìa hồ sơ của công ty cùng hàng trăm bộ hồ sơ gắn các bí danh và tên thật, giấy tờ tùy thân, hộ chiếu, hồ sơ đăng ký công ty, thông tin tài khoản ngân hàng, SIM điện thoại và chìa khóa hộp thư bưu điện — phác họa rõ nét cả mạng lưới rửa tiền liên bang.

Dòng tiền từ tài khoản Mnemosyne trải rộng qua Georgia, New York, Illinois, Michigan… Mỗi giao dịch đều được cố ý giữ dưới 100.000 USD để né quy định chống rửa tiền (AML), và thường chọn những ngân hàng “không hỏi nhiều về nguồn tiền mặt lớn”. Lý khai rằng Trương dùng hơn 150 công ty vỏ bọc và 170 tài khoản ngân hàng, trong vòng 18 tháng đã rửa ít nhất 20 triệu USD.

Phân nhóm vận hành: Mexico thu tiền, Trung Quốc rửa tiền

Tháng 3/2021, sau khi Lý bị bắt, anh ta đã khai toàn bộ mô hình vận hành đế chế của Trương, phơi bày một cơ chế rửa tiền xuyên bang, xuyên biên giới, 2 tầng: nhóm Mexico phụ trách nhận tiền từ các tay buôn; nhóm Trung Quốc phụ trách vận chuyển tiền mặt, chia nhỏ để gửi vào ngân hàng, chuyển khoản ra nước ngoài qua các công ty xuất nhập khẩu. Ở khâu cuối, mạng lưới các công ty vỏ bọc và tài khoản ngân hàng Trung Quốc “hợp thức hóa” dòng tiền, phần lớn chuyển thành tiền mã hóa.

DEA thu thập nhiều đoạn thông điệp mã hóa và cuộc gọi, cho thấy Trương chỉ đạo trực tiếp các giao dịch ma túy, dùng lẫn tiếng Trung, Anh và Tây Ban Nha, đề cập cụ thể địa điểm, giá cả, danh tính người vận chuyển tiền và ký hiệu: “cà phê” nghĩa là fentanyl, “thức ăn” nghĩa là cocaine.

DEA ước tính trong giai đoạn 2020–2021, mạng lưới này hỗ trợ buôn lậu từ Mexico sang Mỹ 1.000 kg cocaine, 1.800 kg fentanyl và 600 kg ma túy đá — liều lượng có thể gây chết cho hàng triệu người.

Năm 2022, Tòa Liên bang Khu vực Đông New York và Tòa Liên bang Khu vực Bắc Georgia đồng thời truy tố Trương và đồng phạm. Tháng 10/2024, Trương bị bắt tại biệt thự ở Mexico. Mỹ ngay lập tức yêu cầu dẫn độ. Tuy nhiên, Trương lợi dụng lỗ hổng tư pháp Mexico để vượt ngục, cho đến khi bị bắt lại gần đây và ngày 19/11/2025 bị dẫn độ đến New York.

Từ Bắc Kinh đến Mexico: Hạt nhân của mạng lưới ma túy

Hồ sơ tòa án và dữ liệu công khai cho thấy Trương Trí Đống sinh năm 1987 tại Bắc Kinh, tốt nghiệp khoa tiếng Tây Ban Nha, Đại học Bắc Kinh. Bạn học nhớ anh ta có năng khiếu ngôn ngữ và “giỏi giao tiếp”, “không ai là anh ta không quen”.

Năm 2010, sau khi tốt nghiệp, Trương sang Mexico làm phiên dịch cho doanh nghiệp Trung Quốc. Sau đó lập công ty thương mại quặng sắt. Năm 2015, anh ta quen một quản lý cấp trung của băng đảng ma túy, được thuê làm “quản lý hậu cần” với lương 50.000 USD/tháng — khởi đầu con đường buôn ma túy. Trương cưới con gái một ông trùm, trở thành công dân Mexico.

Trương giúp băng đảng ma túy Mexico tìm nguồn cung hóa chất từ Trung Quốc — những nhà máy “hợp pháp” nhưng có thể sản xuất tiền chất NPP và 4-ANPP của fentanyl. Không lâu sau, anh ta trở thành kiến trúc sư dòng tiền và được cả hai băng đảng ma túy đối địch — Sinaloa và CJNG — cùng phe Trung Quốc tin dùng.

Theo DEA, Trương là kiến trúc sư tài chính của 2 băng đảng mạnh nhất Tây bán cầu, cung cấp “dịch vụ trọn gói” cho nhiều tổ chức tội phạm. Từ 2016 đến nay, mạng lưới của Trương được cho là tạo ra hơn 150 triệu USD lợi nhuận mỗi năm. Bộ Tư pháp Mỹ xếp anh ta vào diện “mục tiêu trọng điểm” (CPOT), tức một trong những nhân vật nguy hiểm nhất của các tổ chức ma túy toàn cầu.

Theo hồ sơ, Trương thường dùng danh tính giả và hộ chiếu giả, có hơn 20 bí danh. Năm 2017, trên đường từ Mexico City đến Hồng Kông, anh ta đã bị giữ tại biên giới Canada vì dùng hộ chiếu giả và mang sổ ghi chép rửa tiền, nhưng được thả do “sơ suất” giữa Cơ quan Biên phòng Canada và Cảnh sát Kỵ binh Hoàng gia. Theo tờ The Bureau cho biết, Trương mang theo 14 chìa khóa an ninh ngân hàng và lưu số liên hệ của các cơ quan ngoại giao Trung Quốc tại Vancouver và Ottawa.

Năm 2018, tại biên giới Costa Rica–Trung Mỹ, Trương lại bị giữ vì giấy tờ giả và mang theo 70.000 USD tiền mặt, nhưng tiếp tục thoát. Tháng 10/2024, anh ta bị bắt ở Mexico; phía Mỹ yêu cầu dẫn độ. Tuy nhiên, tòa Mexico cho phép Trương được “quản thúc tại gia vì lý do sức khỏe”.

Nửa đầu năm 2025, một thẩm phán Mexico ra phán quyết gây tranh cãi: Cho phép Trương — lúc đó 38 tuổi — được quản thúc tại gia, do Vệ binh Quốc gia giám sát. Rạng sáng 11/7, anh ta đào đường hầm từ hầm nhà mình sang căn nhà bên cạnh và biến mất ngay dưới mắt lực lượng canh gác — giống như màn vượt ngục của trùm “El Chapo” năm 2015.

Sự việc gây cảnh báo quốc tế, đặc biệt tại Mỹ. Interpol liền phát lệnh truy nã đỏ.

Ngày 23/10/2025, Bộ trưởng An ninh Mexico Omar Garcia Harfuch đăng ảnh trên nền tảng X, cho thấy Trương bị còng tay bên cạnh máy bay, được đặc vụ Interpol áp giải; cùng ngày anh ta bị dẫn độ tới Texas (Mỹ).

Sau khi vượt ngục, Trương trốn chạy như trong tiểu thuyết gián điệp tình báo: Dùng hộ chiếu giả sang Cuba, cuối tháng 7 đáp máy bay riêng tới Nga, bị từ chối nhập cảnh vì vấn đề giấy tờ, không được cấp tị nạn, vài ngày sau bị trả về Cuba.

Ngày 31/7, Trương tới Cuba, lại tìm cách nhập cảnh bằng danh tính khác, nhưng cuối cùng bị bắt cùng 2 người liên quan (1 Mexico, 1 Trung Quốc). Cuối tháng 10, Cuba trao trả Trương cho Mexico, và Mexico lập tức giao anh ta cho Mỹ. Ngày 23/10/2025, Trương bị dẫn độ đến Texas — chấm dứt cuộc truy đuổi kéo dài từ 2016.

Chuỗi cung ứng tầm quốc gia của Diệp Chân Lý

Trương không phải người đầu tiên nối Trung Quốc với Mexico bằng một chuỗi cung ứng hóa chất sản xuất ma túy. Trước đó, trùm dược phẩm gốc Hoa tại Mexico — Diệp Chân Lý (Zhenli Ye Gon) — đã tạo ra mô hình quốc tế về cung ứng và rửa tiền.

Theo tờ The Bureau, thập niên 1980–1990, chiến lược của Mỹ trong cuộc chiến chống các băng đảng ma túy là tấn công “những kẻ tạo điều kiện chuyên nghiệp” — luật sư, kế toán, nhân viên ngân hàng — hơn là các ông trùm. Đến nay, DEA cho rằng thách thức lớn hơn nhiều vì có sự can dự của Trung Quốc làm thay đổi cấu trúc cuộc chiến ma túy.

Diệp Chân Lý sinh tháng 1/1963 tại Thượng Hải. Năm 1990, ông này được một công ty dược tại Thượng Hải cử sang Mexico làm việc, sau cưới vợ người Mexico và nhập quốc tịch năm 2002. Diệp dùng danh nghĩa nhập khẩu công nghiệp dược để đưa hóa chất từ Trung Quốc sang. Năm 2003, thông qua công ty Unimed, Diệp ký hợp đồng với doanh nghiệp nhà nước Trì Phong Aker, cung cấp ít nhất 50 tấn tiền chất pseudoephedrine mỗi năm — nguyên liệu sản xuất ma túy đá. Aker không chỉ cung ứng mà còn cử kỹ thuật viên sang Mexico hỗ trợ nhà máy.

Giai đoạn 2005–2006, Diệp nhập 96 tấn hóa chất từ Trung Quốc. Hồ sơ hải quan mô tả đây là nguyên liệu sản xuất thuốc cảm, nhưng cuối cùng được chế thành pseudoephedrine bán cho các băng đảng ma túy. Mỹ ước tính lượng nguyên liệu này có thể tạo ra 41 tấn ma túy đá — tương đương ít nhất 185 triệu liều.

Unimed nhanh chóng trở thành nhà phân phối pseudoephedrine hàng đầu Mexico, với nguồn hàng chủ yếu từ Trung Quốc. Diệp nhập mỗi kg dưới 49 USD, sau khi chế biến ở Mexico bán lại 2.400–3.000 USD/kg, thu lợi ít nhất 200 triệu USD. Mạng lưới rửa tiền của ông ta cũng trải dài Mexico–Trung Quốc–Mỹ.

Hồ sơ dẫn độ của Mỹ cho biết quy mô rửa tiền và vận chuyển tiền chất của Diệp đạt mức “quốc gia”: 87 tấn tiền chất → 36 tấn ma túy đá tinh khiết → hơn 724 triệu USD giá trị trên đường phố Mỹ. Ma túy đá gây tàn phá xã hội nghiêm trọng: cấp vốn cho fentanyl, hủy hoại cộng đồng và làm cạn kiệt ngân sách y tế, cảnh sát của các bang nghèo.

Cuối 2006, Tổng thống Mexico Felipe Calderón phát động “cuộc chiến ma túy” toàn quốc. Năm sau, công tố Mexico khám nhà Diệp, thu giữ 205 triệu USD tiền mặt, gây chấn động toàn cầu. Cảnh sát còn tìm 28 xe sang và 7 khẩu súng giảm thanh.

Tháng 7/2007, cảnh sát Mỹ bắt Diệp tại một nhà hàng ở Maryland và giam giữ đến tháng 10/2016 mới dẫn độ về Mexico. Ông ta hiện vẫn đang thụ án; đơn kháng cáo mới đây bị tòa bác.

Lời kết: Chiến dịch “Lấy lại nước Mỹ”

Vân Tề năm 2024 nhận tội tại New York, bị kết án 40 tháng tù và sẽ bị trục xuất về Trung Quốc sau khi mãn hạn. Trước khi tuyên án, anh ta viết thư từ trại giam Brooklyn gửi thẩm phán, bày tỏ hối hận và thừa nhận gây hại lớn cho xã hội Mỹ. So với Vân Tề, Trương Trí Đống — nếu bị kết án — có thể đối mặt án chung thân. Nhưng tiến trình pháp lý không thể bao trùm hết quy mô mạng lưới.

Trương, Lý và Vân chỉ là vài nút trong một hệ sinh thái ma túy khổng lồ: Hóa chất sản xuất ma túy xuất từ Trung Quốc sang Mexico; bộ khung tài chính xuyên biên giới dựng bằng công ty vỏ bọc và thương mại giả; nhà ẩn náu, người vận chuyển tiền và người thu tiền ngầm rải khắp nhiều bang Mỹ; cùng 2 nhóm Trung–Mexico phối hợp điều phối tiền, hàng và rửa tiền.

Theo Bộ Tư pháp Mỹ, vụ Trương nằm trong khuôn khổ “Chiến dịch Lấy lại nước Mỹ”. Chiến dịch huy động toàn bộ lực lượng của Bộ, nhằm triệt phá các tổ chức tội phạm xuyên quốc gia và cơ sở hạ tầng tài chính–hậu cần của chúng tại Mỹ, nhắm vào việc phá vỡ hệ sinh thái tội phạm ở cấp độ cấu trúc chứ không chỉ bắt từng cá nhân.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Todd Blanche nói rằng dẫn độ Trương là “bước then chốt trong việc tháo dỡ các mạng lưới nuôi dưỡng nghiện ngập, bạo lực và chết chóc”. Ông Ricky Patel, lãnh đạo HSI New York, nhấn mạnh: “Trương đại diện cho sự phối hợp của hai băng đảng ma túy lớn, thúc đẩy sự bành trướng của các tổ chức tội phạm xuyên quốc gia — những tổ chức buôn bán cái chết dưới mọi hình thức. Chúng tôi sẽ bảo đảm không một góc nào trong đế chế tội phạm đó thoát khỏi công lý”.

Vụ án vẫn đang tiếp diễn, nhưng thách thức thực sự đã chuyển từ truy bắt cá nhân sang tháo gỡ cấu trúc xuyên biên giới vốn cho phép các nhân vật này liên tục bị thay thế và tái sinh.