Chủng cúm gia cầm H9N2 có thể gây ra một đại dịch ở người

Theo các nghiên cứu, virus  H9N2 này đã thích nghi với tế bào người, tuy nhiên hiện chưa có báo cáo nào về việc lây nhiễm giữa người với người.

Một loại virus cúm gia cầm vốn bị xem nhẹ vì thường chỉ gây bệnh nhẹ ở chim, nay được cảnh báo có khả năng gây ra đại dịch ở người. Nhóm nghiên cứu theo dõi quá trình tiến hóa của virus H9N2 cho biết chủng này đã thích nghi ngày càng tốt để lây nhiễm sang người. Họ kêu gọi tăng cường giám sát đối với chủng virus này.

Thời gian qua, nỗ lực giám sát chủ yếu tập trung vào H5N1 – chủng cúm gia cầm đã lan rộng toàn cầu và có thể gây bệnh nặng, tử vong ở người. Từ năm 2020, H5N1 đã khiến khoảng 21 người tử vong. Tại Bắc Mỹ, virus này còn lây sang cả bò sữa.

Tuy nhiên, H9N2 lại chưa nhận được nhiều sự quan tâm, theo ông Kelvin To – nhà vi sinh lâm sàng tại Đại học Hong Kong – dù đây là chủng cúm gia cầm lây sang người phổ biến thứ hai. Từ năm 1998 đến nay, chủng này đã gây 173 ca nhiễm ở người, chủ yếu tại Trung Quốc. Ông To đã trình bày kết quả nghiên cứu của nhóm tại Hội nghị chuyên đề quốc tế do Liên minh Nghiên cứu Đại dịch tổ chức tại Melbourne, Úc ngày 27 tháng 10.

Michelle Wille – chuyên gia tại Viện Peter Doherty – cảnh báo rằng chủng H9N2 có thể đang lưu hành phổ biến hơn chúng ta nhận thức được. Bà cho rằng, các ca nhiễm có thể không bị phát hiện do thường không gây bệnh nặng, hoặc vì xét nghiệm hiện nay chủ yếu chỉ nhằm vào H5N1.

Các biến đổi di truyền

Hiện vẫn chưa có bằng chứng về việc virus H9N2 có thể lây truyền giữa người với người – yếu tố then chốt để hình thành đại dịch. Tuy nhiên, theo ông To và cộng sự, virus này đã trải qua những biến đổi di truyền đáng kể kể từ khoảng năm 2015, làm tăng khả năng lây nhiễm. Trong các nghiên cứu trên tế bào, chủng virus H9N2 thu thập năm 2024 cho thấy khả năng lây nhiễm tế bào người cao hơn đáng kể so với mẫu virus từ năm 1999. Phiên bản hiện tại cũng có khả năng bám vào nhiều loại thụ thể khác nhau trên bề mặt tế bào người tốt hơn. Những đặc điểm này cho thấy virus đã tiến hóa theo hướng có thể lây truyền giữa người với người – theo công bố gần đây trên Emerging Microbes & Infections.

Tuy nhiên, theo bà Michelle Wille, virus vẫn cần trải qua thêm một số thay đổi – chẳng hạn như khả năng gắn ưu tiên vào thụ thể người thay vì thụ thể chim, và sự thích nghi với điều kiện nhiệt độ cũng như độ pH trong cơ thể người – vốn khác với chim.

Bà Wille cho biết cần tăng cường giám sát và truyền thông về nguy cơ của cúm gia cầm. Một trở ngại là các quốc gia hiện không bắt buộc phải báo cáo các ca nhiễm do những chủng virus được xem là ít độc lực, như H9N2.

Ông To cho rằng việc mở rộng giám sát virus ở các loài động vật có vú tiếp xúc gần với chim hoang dã hoặc gia cầm sẽ giúp các nhà khoa học hiểu rõ liệu virus đã thích nghi với các loài động vật có vú khác ngoài con người hay chưa.

Ông bày tỏ lo ngại rằng khi một động vật nhiễm nhiều loại virus cùng lúc, vật chất di truyền của chúng có thể bị trộn lẫn trong quá trình nhân bản bên trong tế bào, dẫn đến sự hình thành các virus mới có khả năng lây sang người. Các nhà khoa học cũng lo ngại hiện tượng tái tổ hợp này có thể xảy ra ở người. Ông To cho biết, một số nghiên cứu khác đã phát hiện vật liệu di truyền từ virus H9N2 xuất hiện trong các chủng virus từng gây dịch cúm gia cầm ở người trước đây.