Kỳ trăng mật kết thúc, Đông Âu không còn ảo tưởng về Bắc Kinh

Hai năm trước, Đông Âu vẫn giữ sự nhiệt tình rất lớn với Trung Quốc, khi đó đang trong thời kỳ kiến thiết kinh tế nhanh chóng, nhưng chẳng được bao lâu, các nước Đông Âu bắt đầu chuyển sang thấy vọng với sự chờ đợi vào Bắc Kinh, dẫn đến thời kỳ trăng mật cũng nhanh chóng kết thúc. Có phân tích cho rằng, nguyên nhân chủ yếu của điều này là phía Trung Quốc không thực hiện cam kết về hợp tác kinh tế, hơn nữa còn can thiệp vào nội bộ và an ninh của các nước, dẫn đến sự thất vọng của các nước đối với Bắc Kinh. 

Quan hệ giữa Tây Âu và Trung Quốc có sự thay đổi

Mối quan hệ giữa châu Âu và Trung Quốc đã có sự thay đổi trong vài năm gần đây, và năm nay đặc biệt rõ ràng. Trong đó có các nước Tây Âu như Đức, Anh, Pháp, đã chuyển thái độ lạnh nhạt rõ ràng với Bắc Kinh do các vấn đề như Trung Quốc xây dựng các đảo nhân tạo ở Biển Đông, xâm phạm nền tự trị của Hồng Kông, đàn áp người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương. 

Cuối tháng 8 đến đầu tháng 9, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị và Ủy viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc Dương Khiết Trì đã có chuyến thăm châu Âu, nhưng do thái độ cứng rắn và nói năng lỗ mãng nên cũng chịu nhiều phê bình. 

Sau đó, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã có cuộc họp cấp cao qua truyền hình với lãnh đạo châu Âu, đã phải đối mặt với những lời phê bình nhất trí từ lãnh đạo châu Âu về vấn đề Bắc Kinh xâm phạm nhân quyền. Hơn nữa, ông Tập còn phản ứng mạnh mẽ, thậm chí còn nói “Trung Quốc không tiếp nhận giáo sư nhân quyền”. Đây vốn là những từ ngữ mà Trung Quốc thường xuyên dùng để ứng phó với Mỹ, hiện nay lại chuyển sang dùng cho EU, điều này cho thấy lập trường của ông Tập Cận Bình đối với châu Âu có xu hướng cứng rắn hơn.

Trước đó Đông Âu giữ quan điểm hòa giải với Bắc Kinh, và có quan hệ mật thiết với kinh tế Trung Quốc, nhưng hiện nay tình cảm thất vọng đối với Bắc Kinh cũng đang lan ra Đông Âu. Hai bên vốn dựa vào mối quan hệ kinh tế để duy trì thời kỳ trăng mật tốt đẹp, dường như cũng sắp kết thúc.

Các nước Đông Âu xuất hiện làn sóng thoát ly Trung Quốc

Cách đây 8 năm, sự nhiệt tình của Đông Âu đối với Trung Quốc đã bắt đầu dâng cao, thậm chí 16 quốc gia khu vực Đông Âu còn cùng Bắc Kinh tổ hợp thành diễn đàn hợp tác kinh tế “16+1”. Hơn nữa, năm 2019, Hy Lạp cũng tham gia vào và trở thành “17+1”. Dự án hợp tác phát triển này từng có thời điểm khiến cho Đức và Pháp có cảm giác khủng hoảng, lo lắng Bắc Kinh lôi kéo Đông Âu từ đó đạt được sự phân hóa châu Âu.

Tuy nhiên, hành động “thoát ly” Trung Quốc lại được dẫn đầu bởi Cộng hòa Séc, hiện tại đang lan truyền ra khắp Đông Âu. Chủ tịch Quốc hội Cộng hòa Séc Milos Vystrcil từng thăm Đài Loan trong vài ngày hồi cuối tháng 8, sự kiện này khiến cho Bắc Kinh tức giận. Vào tháng 1 năm nay, Praha – Thủ đô Cộng hòa Séc đã cắt đứt mối quan hệ thành phố chị em với thành phố Bắc Kinh, và sau đó chính thức kết nối thành phố chị em với Đài Bắc. 

Một phương diện khác, từ năm ngoái tới nay, các nước như Séc, Ba Lan, Romania, Estonia, lần lượt đồng ý hợp tác với Mỹ về phương diện bảo vệ an toàn mạng 5G. Có thể thấy họ đang đi theo bước chân của Mỹ, đồng thời còn tiến hành hạn chế đối với thiết bị viễn thông của Huawei Trung Quốc. Hồi tháng 6/2020, Romania đã hủy bỏ thỏa thuận nhà máy điện hạt nhân trị giá 6 tỷ Euro đã được ký kết với Tập đoàn điện hạt nhân Trung Quốc.

Trung Quốc không thực hiện cam kết kinh tế, khiến Đông Âu thất vọng

Theo các nhà ngoại giao Đông Âu, sự phát triển này là có thể thấy được từ một phương diện khác. Đầu tiên là các quốc gia Đông Âu cảm thấy thất vọng sâu sắc đối với sự hợp tác kinh tế của Trung Quốc. Bởi vì Trung Quốc dựa vào sáng kiến “Vành đai và Con đường”, đề xuất kế hoạch xây dựng cơ sở hạ tầng quy mô lớn ở khu vực Đông Âu, nhưng sự thúc đẩy của phát triển bởi các dự án này không như dự kiến. 

Justyna Szczudlik, người phụ trách dự án Châu Á Thái Bình Dương thuộc Viện nghiên cứu Vấn đề Quốc tế Ba Lan (PISM) nói với Đài truyền hình Al Jazeera, do Bắc Kinh không thực hiện cam kết về kinh tế, từ đó làm các nước Đông Âu và các nước Trung Âu từng tràn đầy hy vọng với Trung Quốc hiện nay cảm thấy thất vọng.

Rudolf Furst, người phụ trách của Trung tâm Quan hệ  EU – châu Á (Centre for EU-Asia Relations) thuộc cơ quan Quan hệ quốc tế Prague (The Institute of International Relations Prague), nói với tờ Nikkei Asian Review rằng, từ năm 2012 đến nay, Trung Quốc tiến hành kế hoạch đầu tư ở Trung Âu và Đông Âu, chủ yếu là trong lĩnh vực vận tải và xây dựng cơ sở hạ tầng. Nhưng ngoài Balkan ra, đa số các kế hoạch vẫn chưa được được thực hiện. Cho nên, sự mong đợi hợp tác kinh tế của các nước Trung Âu và Đông Âu đối với Trung Quốc đang tiếp tục giảm.

Từ năm 2000 đến 2019, trong các khoản đầu tư trực tiếp của Trung Quốc vào EU, số tiền đầu tư vào Đông Âu vẫn chưa đến 1/10. Ngay cả Bộ trưởng Kinh tế Séc Milos Zeman tự xưng thân ĐCSTQ, cũng biểu thị bất mãn với Trung Quốc vào hồi tháng 1.

Trung Quốc thâm nhập vào nội chính và an ninh khiến các nước bất mãn

Sau khi có mối quan hệ mật thiết hơn, các nước Đông Âu đã ngày càng quan tâm đến việc Trung Quốc có khả năng thâm nhập vào các sự việc nội bộ và an ninh của các nước. Tháng 1/2019, Tổng giám đốc bán hàng Vương Vĩ Tinh (Weijing W) Huawei trú tại Thủ đô Warszawa (Ba Lan) đã bị bắt, ông bị cáo buộc với tội danh hoạt động gián điệp cho Bắc Kinh. 

Cơ quan tình báo Cộng hòa Séc đã chú ý đến việc Trung Quốc đang mở rộng mạng lưới gián điệp của mình tại Séc, và nói rằng Bắc Kinh đã trở thành một mối đe dọa, cũng giống như Nga. 

Ngoài Cộng hòa Séc, tình hình ở Hungary cũng tương tự. Mặc dù Thủ tướng Hungary Viktor Orban tiếp tục mở rộng địa vị độc tài của mình, nhưng một chuyên gia Hungary cho biết mô hình độc tài của Bắc Kinh khó được Hungary chấp nhận, vì ít nhất Hungary còn tổ chức bầu cử. Mặc dù Hungary và Trung Quốc đã kéo quan hệ gần gũi hơn nhưng không thúc đẩy hợp tác kinh tế thì điều này là vô nghĩa.

Ivana Karaskova, một chuyên gia về Trung và Đông Âu thuộc Hiệp hội Vấn đề Quốc tế (AMO) của Séc, đã nói nói với Đài truyền hình Al Jazeera rằng, trọng tâm của các quốc gia Trung và Đông Âu này đối với cam kết hợp tác kinh tế của Trung Quốc đã bắt đầu chuyển dịch. Họ đang ý thức được sự rủi ro chính trị và an ninh do hợp tác với Bắc Kinh.

Vương Quân

MỜI XEM VIDEO:

Xem thêm: