Iran: đàm phán với IAEA sẽ mang tính “kỹ thuật” và “phức tạp”

Iran tuyên bố các cuộc đàm phán với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) sẽ mang tính “kỹ thuật” và “phức tạp”, Bộ Ngoại giao của Cộng hoà Hồi giáo cho biết hôm thứ Hai (11/8), trước chuyến thăm của cơ quan giám sát hạt nhân này – lần đầu tiên kể từ khi Tehran cắt đứt quan hệ với IAEA vào tháng trước.

Quan hệ giữa hai bên đã trở nên xấu đi sau khi Israel và Hoa Kỳ tiến hành một cuộc không kích kéo dài 12 ngày hồi tháng Sáu, trong đó nhiều cơ sở hạt nhân trọng yếu của Iran đã bị oanh tạc. Ngày 12 tháng Sáu, Hội đồng quản trị IAEA tuyên bố rằng Iran đã vi phạm các nghĩa vụ không phổ biến vũ khí hạt nhân, chỉ một ngày trước khi Israel không kích Iran, châm ngòi cho cuộc chiến.

Sau đó vào thứ Hai (16/6), Thứ trưởng Ngoại giao Kazem Gharibabadi nói với thông tấn xã IRNA của Iran rằng ông Massimo Aparo, Phó Tổng giám đốc IAEA kiêm Trưởng bộ phận An toàn, đã rời Iran. Ông Aparo đã gặp một phái đoàn Iran, gồm các giới chức Bộ Ngoại giao và Tổ chức Năng lượng Nguyên tử, để thảo luận về “phương thức tương tác giữa cơ quan này và Iran”.

Ông Gharibabadi cho biết hai bên đã quyết định tiếp tục tham vấn ý kiến của nhau trong tương lai, nhưng không cung cấp thêm chi tiết. 

IAEA chưa đưa ra tuyên bố nào về chuyến thăm của Phó Giám đốc cơ quan này, và chuyến thăm sẽ không bao gồm bất kỳ hoạt động nào được lên kế hoạch để tiếp cận các cơ sở hạt nhân của Iran.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran, ông Esmail Baghaei, nói với báo giới rằng có thể sẽ có một cuộc gặp với Ngoại trưởng Iran Abbas Aragchi, “nhưng còn hơi sớm để dự đoán kết quả của các cuộc đàm phán, vì đây là những cuộc đàm phán kỹ thuật, phức tạp.”

Ông Baghaei cũng chỉ trích “tình huống đặc biệt” của IAEA trong cuộc chiến tranh hồi tháng Sáu với Israel.

“Những cơ sở phục vụ mục đích hoà bình của một quốc gia vốn bị giám sát 24/24 đã trở thành mục tiêu oanh tạc của các cuộc tấn công và nhưng cơ quan này lại không đưa ra phản ứng khôn ngoan, hợp lý và không lên án điều đó như đáng lẽ [cơ quan này] phải làm,” ông Baghaei nói.

Trước đó, ông Aragchi cho biết việc hợp tác với cơ quan này – nay sẽ phải được Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao, cơ quan an ninh cao nhất của Iran, phê chuẩn – sẽ nhằm mục đích tái định nghĩa cách thức hai bên hợp tác. Quyết định này nhiều khả năng sẽ hạn chế hơn nữa khả năng của các thanh sát viên trong việc theo dõi chương trình hạt nhân của Tehran, vốn đã làm giàu uranium đến mức gần đạt cấp độ vũ khí. 

Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian ngày 3 tháng Bảy đã ra lệnh đình chỉ hợp tác với IAEA, sau khi Hoa Kỳ oanh tạc ba cơ sở hạt nhân lớn của Iran trong lúc Israel tiến hành không chiến với nước này, khiến gần 1.100 người thiệt mạng, trong đó có nhiều chỉ huy quân sự. Các cuộc tấn công trả đũa của Iran đã khiến 28 người thiệt mạng ở Israel. 

Iran từng lợi dụng việc hạn chế các cuộc thanh sát của IAEA như một đòn bẩy gây áp lực khi đàm phán với phương Tây, và hiện chưa rõ khi nào các cuộc thương thuyết giữa Tehran và Washington về thoả thuận hạt nhân sẽ được nối lại.

Các cơ quan tình báo Hoa Kỳ và IAEA từng đánh giá lần cuối cùng rằng Iran đã chấm dứt chương trình vũ khí hạt nhân có tổ chức vào năm 2003, dù Tehran đã làm giàu uranium tới 60% – chỉ còn một bước tiến kỹ thuật ngắn nữa là đạt tới mức 90% dùng cho vũ khí.

Thiên Vân, theo AP