Trung Quốc muốn trở thành “giải pháp thay thế Mỹ” trong việc tập hợp các nước Trung Đông

Theo các nhà quan sát, Trung Quốc đã tự thể hiện mình là một “giải pháp thay thế Mỹ” trong việc tập hợp các nước Trung Đông nhằm thu thập thêm tiếng nói giúp chống lại những chỉ trích quốc tế, đặc biệt là về nhân quyền ở Tân Cương.

Chuyến công du của Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị tới khu vực, với những cam kết mới về viện trợ kinh tế hậu virus corona và vắc-xin COVID-19, là cơ hội để Bắc Kinh tranh thủ sự ủng hộ của các quốc gia Trung Đông nhằm nhằm giảm thiểu phản ứng dữ dội toàn cầu đối với Tân Cương, bao gồm cả ở các quốc gia liên minh với Washington, các chuyên gia cho biết.

Sự tranh thủ của Trung Quốc ở Trung Đông diễn ra sau khi các nhà ngoại giao nước này, bao gồm ông Vương, xung đột với những người đồng cấp Mỹ trong hội nghị thượng đỉnh ở Alaska vào tháng trước. Washington đã tăng cường liên kết với các đồng minh của mình và cùng với Liên minh châu Âu, Anh và Canada, đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các quan chức và thực thể Trung Quốc vì cáo buộc vi phạm nhân quyền đối với người Duy Ngô Nhĩ và các nhóm thiểu số Hồi giáo khác ở Tân Cương.

Trong chuyến đi tới Ả Rập Xê-út, Iran, Thổ Nhĩ Kỳ và ba quốc gia vùng Vịnh khác, kết thúc vào tuần trước, Vương Nghị liên tục kêu gọi sự ủng hộ của các nước Hồi giáo đối với các chính sách của Trung Quốc ở Tân Cương và Hồng Kông.

Tại phiên họp của Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc trước chuyến công du Trung Đông, ông Vương đã nói rằng 21 quốc gia Ả Rập đã ký một tuyên bố thay mặt cho 64 quốc gia khác bảo vệ lập trường của Trung Quốc về vấn đề Tân Cương. Như trong các phiên họp năm trước, Bắc Kinh không nêu tên các quốc gia tán thành tuyên bố của mình.

Một số quốc gia Trung Đông là đồng minh lâu năm của Hoa Kỳ cũng đã tán thành lập trường cứng rắn của Trung Quốc về nhân quyền và bất đồng chính trị.

Theo Lucille Greer, một nhà nghiên cứu về Trung Quốc và Trung Đông tại Viện Wilson Centre’s Kissinger, điều này đã có tác động làm giảm bớt phản ứng dữ dội trên toàn cầu đối với Trung Quốc.

“Trung Quốc không muốn đối đầu hoặc thay thế Hoa Kỳ trong khu vực; họ không có ý chí chính trị và khả năng quân sự để làm như vậy. Tuy nhiên, Trung Quốc có thể coi mình như một giải pháp thay thế Mỹ, đó là một thông điệp hấp dẫn trong khu vực,” bà nói. 

“Khi nói đến Tân Cương, sự tán thành hoặc im lặng ngầm từ các nước Trung Đông là một trong những thành tựu của chính sách đối ngoại của Trung Quốc trong khu vực. Một phần của thành tích [ngoại giao của Bắc Kinh] là khiến vấn đề nhân quyền trở nên rất ít được chú ý trong chương trình nghị sự về quan hệ của Trung Quốc với khu vực.”

Là đối tác thương mại và nước mua dầu lớn nhất của khu vực, đòn bẩy kinh tế của Trung Quốc đã đóng một vai trò lớn trong nỗ lực khiến các quốc gia Hồi giáo im lặng hoặc tán thành với các vấn đề nhân quyền tại Trung Quốc, George Magnus, một cộng sự nghiên cứu tại Trung tâm Trung Quốc của Đại học Oxford, cho biết.

Ông nhận định rằng các quốc gia này cho rằng hành động như vậy sẽ không gây nguy hại đến các mối quan hệ kinh tế với Bắc Kinh. “Họ nhận thức rõ ràng về sự nhạy cảm của Trung Quốc đối với những lời chỉ trích và khuynh hướng trừng phạt những người không phù hợp với Bắc Kinh.”

Mặc dù thỏa thuận kinh tế và an ninh kéo dài 25 năm của Trung Quốc với Iran đã gây được nhiều sự chú ý, nhưng chuyến thăm của Vương Nghị tới Thổ Nhĩ Kỳ có thể có ý nghĩa lớn hơn đối với Bắc Kinh, theo Gal Luft, đồng giám đốc Viện Phân tích an ninh toàn cầu có trụ sở tại Washington.

Là quốc gia có mối liên hệ về sắc tộc nhất với người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương về tôn giáo và văn hóa, Thổ Nhĩ Kỳ là quốc gia Hồi giáo duy nhất bày tỏ lo ngại về cách đối xử của Trung Quốc đối với người Duy Ngô Nhĩ tại cuộc họp năm 2019 của Liên Hợp Quốc. Nhưng sau chuyến công du Bắc Kinh của Tổng thống Recep Tayyip Erdogan, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn giữ im lặng về vấn đề Tân Cương và Hồng Kông.

Theo Luft, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn là quốc gia thành viên duy nhất của NATO không cấm công ty Trung Quốc Huawei tham gia mạng viễn thông và là một trong những quốc gia đầu tiên sử dụng vắc-xin COVID-19 của Trung Quốc.

Ông nói: “Chuyến thăm của Vương đến vào thời điểm đồng lira của Thổ Nhĩ Kỳ đang rơi tự do và nền kinh tế của nước này đang phải đối mặt với những thách thức đáng kể. “Một vài ngày sau chuyến thăm, có thông tin cho rằng Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trung Quốc đã cho Ngân hàng Ziraat thuộc sở hữu nhà nước của Thổ Nhĩ Kỳ vay 400 triệu đô la Mỹ.”

“Kết luận: các nước trong khu vực hiện đang quan tâm đến hai thứ, tiền và vắc-xin. Ở mức độ mà Bắc Kinh có thể cung cấp hai nhu cầu cấp thiết đó, Trung Quốc có thể đảm bảo tình bạn lâu dài trong khu vực”.

Mặc dù Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu tuyên bố rằng ông đã nêu vấn đề Tân Cương trong cuộc gặp với Vương Nghị, nhưng chuyến thăm của Vương phần lớn đã thành công, Hua Liming, cựu đại sứ Trung Quốc tại Iran, cho biết.

Ông nói: “Lập trường của Thổ Nhĩ Kỳ về Tân Cương là trở ngại chính giữa Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ, vốn đóng vai trò quan trọng trong Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường”. “Nhưng Trung Quốc phải cẩn thận để không thúc đẩy quá mạnh, bởi vì Erdogan phải đối mặt với chủ nghĩa dân tộc ngày càng tăng ở quê nhà, trong đó bao gồm một lượng lớn người dân tộc Duy Ngô Nhĩ ở Thổ Nhĩ Kỳ.”

Yun Sun, một thành viên cấp cao tại Trung tâm Stimson ở Washington, nói rằng Bắc Kinh cần thận trọng trong việc chơi với Iran trong mối quan hệ với Washington.

Bà nói: “Đây không phải là lần đầu tiên chúng tôi thấy Trung Quốc và Iran tăng cường hợp tác. “Tôi rất tò mò muốn biết rốt cuộc những dự án cụ thể nào sẽ vận hành.”

Cuộc bầu cử của Iran vào tháng 6 có thể mang lại những bất ổn trước sự phản đối trong nước và sự phản đối kịch liệt của công chúng đối với thỏa thuận với Trung Quốc, bà lưu ý.

Bà nói: “Rõ ràng là sau Alaska, Trung Quốc đang cố gắng tăng cường quan hệ đối tác trên toàn cầu để giảm thiểu sự cô lập. “Nhưng bạn phải tự hỏi điều gì đã thay đổi cơ bản trong mối quan hệ của Trung Quốc với các quốc gia này?”

Xuân Lan (theo SCMP)

Xem thêm: