Tương lai không chắc chắn của Wagner sau cuộc binh biến ngắn ngủi

Sau cuộc binh biến ngắn ngủi của thủ lĩnh Wagner, Yevgeny Prigozhin, Tổng thống Nga Vladimir Putin và chính phủ của ông nhận thấy mình đang ở trong một lãnh thổ chưa chắc chắn. Hiện tại, cuộc khủng hoảng dường như đã được ngăn chặn, nhưng điều gì xảy ra tiếp theo giữa Nga và Tập đoàn Wagner vẫn là còn là câu hỏi.

Các sự kiện bắt đầu từ thứ Bảy dường như khiến tất cả mọi người, trừ nhóm lính đánh thuê thiện chiến, bị bất ngờ. Lực lượng Wagner nhanh chóng giành quyền kiểm soát Rostov, một trong những thành phố lớn nhất của Nga, nơi họ chỉ gặp phải sự kháng cự tối thiểu từ lực lượng an ninh địa phương và đã chiếm được trụ sở quân sự khu vực.

Họ tiếp tục hành quân về Moscow trước khi ông Prigozhin ra lệnh cho lính đánh thuê của mình quay trở lại khi cách thủ đô khoảng 200km Ông đồng ý sống lưu vong ở Belarus trong một thỏa thuận trung gian với Tổng thống Alexander Lukashenko của nước này.

Cuộc binh biến dường như đã kết thúc, nhưng số phận của nhóm lính đánh thuê vốn có ảnh hưởng rất lớn ở Ukraine, cũng như Syria và nhiều nước châu Phi, vẫn còn là câu hỏi bỏ ngỏ.

Thỏa thuận mơ hồ với Lukashenko

Điện Kremlin đã công khai các khía cạnh của thỏa thuận, bao gồm việc đồng ý rằng ông Prigozhin sẽ được phép đến Belarus mà không phải đối mặt với cáo buộc hình sự.

Văn phòng của Tổng thống Lukashenko cho biết vụ dàn xếp bao gồm đảm bảo an ninh cho quân đội Wagner, nhưng rất ít chi tiết cụ thể hơn được tiết lộ.

Keir Giles, thành viên tư vấn cấp cao của Chương trình Nga và Á-Âu tại Chatham House, cho biết, theo Al Jazeera: “Có quá nhiều câu hỏi chưa được trả lời xung quanh thỏa thuận.”

Joana de Deus Pereira, một nhà nghiên cứu cấp cao tại RUSI Châu Âu, nói với Al Jazeera rằng “điều quan trọng là phải thận trọng và phân tích kỹ thông tin” đến từ Nga trong 24 giờ qua.

Tương lai không chắc chắn của Prigozhin

Những người thách thức công khai đối với Tổng thống Nga hiếm khi có kết cục tốt đẹp, thường bị đầu độc hoặc chết trong những hoàn cảnh đáng ngờ, ví dụ như nhà phê bình hàng đầu – nhân vật đối lập Alexey Navalny.

“Những người muốn qua mặt Vladimir Putin thường có kết cục xấu, như việc rơi khỏi cửa sổ ở Nga,” Colin Clarke, giám đốc nghiên cứu của The Soufan Group, nói với Al Jazeera.

Hôm thứ Bảy, trong một bài phát biểu trên truyền hình, ông Putin đã cáo buộc ông Prigozhin là “phản bội” và “phản quốc” và mô tả hành động của ông ta là “đâm sau lưng quân đội của chúng tôi và người dân Nga”.

“Tất cả những kẻ chuẩn bị nổi loạn sẽ phải chịu sự trừng phạt không thể tránh khỏi,” ông Putin nói, đồng thời cho biết thêm, “Các lực lượng vũ trang và các cơ quan chính phủ khác đã nhận được mệnh lệnh cần thiết.”

Ông Clarke nói rằng thỏa thuận của thủ lĩnh Wagner Prigozhin với Belarus không nhất thiết đảm bảo an toàn cho ông ta.

“Tôi không nghĩ rằng Putin sẽ né tránh việc trả thù và trừng phạt Prigozhin nếu ông ấy nghĩ rằng điều đó là cần thiết, và tôi nghĩ rằng ông ấy có thể sẽ làm như vậy,” ông nói.

Ông Putin cũng đã chứng tỏ là không chấp nhận những lời chỉ trích về “chiến dịch đặc biệt” của Nga ở Ukraine, và đã kêu gọi “tự thanh lọc” để loại bỏ bất kỳ ai đặt câu hỏi về cuộc xâm lược.

Trong khi đó, ông Prigozhin đã công khai đặt câu hỏi về lý do đằng sau cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine được phát động vào ngày 24 tháng 2 năm 2022.

“Bộ Quốc phòng đang cố đánh lừa công chúng và Tổng thống và thêu dệt câu chuyện rằng có mức độ gây hấn điên cuồng từ phía Ukraine và rằng họ sẽ tấn công chúng ta cùng với toàn bộ khối NATO,” ông nói trong một tuyên bố đăng trên kênh Telegram của mình.

Kể từ khi thỏa thuận với Tổng thống Lukashenko được ký kết, ông Putin và các quan chức hàng đầu của Nga vẫn kín tiếng về tương lai của ông Prigozhin.

Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo liên minh với ông Putin đã đưa ra những lời chỉ trích đối với người đứng đầu Wagner, bao gồm Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro và lãnh đạo Chechnya Ramzan Kadyrov.

Bà Deus Pereira tin rằng ông Prigozhin sẽ “im lặng trong những ngày tới” sau khi rời Rostov một cách phô trương.

“Đây là một trong những mục tiêu lớn nhất của ông ấy: được người dân công nhận,” bà giải thích.

Theo bà Deus Pereira, những lời lẽ của ông Prigozhin sau thỏa thuận cũng có thể là một bài tập về quan hệ công chúng.

Bà nói, sau khi thỏa thuận được ký kết, ông Prigozhin tuyên bố rằng đó là để tránh “máu của người Nga” đổ ra, và ông ấy đã tạo ra một hình ảnh về “phẩm giá” trái ngược với “những biểu hiện của chủ nghĩa lãnh chúa như [lãnh đạo Chechnya] Kadyrov đã thể hiện”.

Tương lai của đội quân Wagner và ảnh hưởng tại Châu Phi

Chính phủ Nga cho biết họ sẽ không truy tố các chiến binh Wagner đã tham gia vào cuộc binh biến, trong khi những người không tham gia sẽ được Bộ Quốc phòng đề nghị ký hợp đồng.

Ông Prigozhin đã ra lệnh cho quân đội của mình trở lại trại dã chiến của họ ở Ukraine, nơi họ chiến đấu bên cạnh những người lính chính quy của Nga.

Hôm thứ Bảy, truyền thông Nga đưa tin quân đội Wagner đã bắn rơi một số máy bay trực thăng và một máy bay liên lạc quân sự. Bộ Quốc phòng Nga chưa bình luận về những sự kiện này.

“Mặc dù ông Prigozhin có thể là gương mặt đại diện của nhóm, nhưng Wagner là sản phẩm và sự sáng tạo của chế độ Putin để có thể vận hành trong một số tình huống với sự phủ nhận hợp lý. Điều này sẽ tiếp tục, có thể dưới một cái tên mới,” bà Deus Pereira nói.

Các sự kiện hôm thứ Bảy có thể gây ra những tác động lớn ở Châu Phi, nơi nhóm lính đánh thuê ngày càng đóng vai trò trung tâm trong các cuộc xung đột nội bộ kéo dài.

Hoa Kỳ đã cáo buộc nhóm khai thác tài nguyên thiên nhiên ở Mali, Cộng hòa Trung Phi và các nơi khác để tài trợ cho cuộc chiến ở Ukraine.

Nhóm này cũng bị cáo buộc đóng vai trò tích cực ở Sudan – nơi đang diễn ra nội chiến.

Việc đình chỉ hoạt động của Wagner ở Châu Phi có thể ảnh hưởng đến tài chính của tập đoàn.

Tuy nhiên, ông Clarke tin rằng ảnh hưởng của Tập đoàn Wagner ở nước ngoài có thể giúp bảo vệ nó khỏi bị chính phủ Nga cô lập hoàn toàn.

Lê Vy (theo Al Jazeera)