Yếu tố Trump chi phối việc lựa chọn tân thủ tướng Nhật Bản

Sau khi Thủ tướng Nhật Bản Ishiba Shigeru từ chức, Đảng Dân chủ Tự do (LDP) đang đối mặt với một yếu tố cân nhắc chưa từng có khi lựa chọn tân chủ tịch đảng: Ai là người có thể xây dựng mối quan hệ làm việc hiệu quả nhất với Tổng thống Mỹ Donald Trump. The Wall Street Journal đã chỉ rõ rằng yếu tố đối ngoại này đã trở thành biến số then chốt ảnh hưởng đến lựa chọn chính trị nội bộ của Nhật Bản, cho thấy phong cách ngoại giao cá nhân hóa của Trump đang tác động sâu sắc đến các quyết sách của các nước đồng minh.

Yếu tố Trump trở thành tiêu chuẩn hàng đầu để chọn thủ tướng Nhật

Việc LDP đặt yếu tố Trump lên hàng đầu không phải là ngẫu nhiên, mà là hệ quả của áp lực chính trị thực tế. Hiện tại, đảng này đã mất thế đa số ở cả hai viện của Quốc hội. Tân thủ tướng phải đảm bảo vận hành chính phủ trong bối cảnh vừa thiếu ổn định chính trị nội bộ, vừa phải đối phó với các thách thức đối ngoại. Trong tình trạng mong manh như vậy, bất kỳ áp lực nào từ phía Mỹ – về thương mại hay an ninh – đều có thể khiến toàn bộ chính sách bị tê liệt. Vì vậy, lựa chọn một nhà lãnh đạo có khả năng kiểm soát quan hệ Mỹ – Nhật, giảm thiểu mức độ “ra tay” của ông Trump, trở thành một yêu cầu cấp thiết trong nội bộ đảng.

Phong cách ngoại giao đặc biệt của Trump càng khiến điều này trở nên quan trọng hơn. Ông ưu tiên quan hệ cá nhân thay vì cơ chế tổ chức, chú trọng “phản ứng hóa học” với các lãnh đạo nước ngoài. Điều này buộc Nhật Bản phải điều chỉnh chiến lược ngoại giao truyền thống, đưa các đặc điểm cá nhân của ứng viên vào tiêu chí đánh giá.

• Takaichi và Koizumi: Những gương mặt sáng giá trong cuộc đua vào vị trí thủ tướng Nhật Bản

Phân tích khả năng “phù hợp với Trump” của các ứng viên Thủ tướng Nhật

Sanae Takaichi – Đồng điệu về ý thức hệ và lợi thế về mạng lưới quan hệ

Sanae Takaichi có nhiều lợi thế rõ rệt trong “bài kiểm tra phù hợp với Trump”. Là đại diện của phe bảo thủ, bà có ý thức hệ tương đồng với Trong thống Trump, tạo nền tảng thuận lợi cho quan hệ hợp tác. Quan trọng hơn, bà từng có mối quan hệ gần gũi với cố Thủ tướng Abe Shinzo.

Ông Trump vốn có tình cảm sâu đậm với ông Abe – bạn đánh golf và đối tác chính trị thân thiết. Khi còn sống, ông Abe đã xây dựng được mối quan hệ cá nhân vượt ngoài khuôn khổ ngoại giao truyền thống với ông Trump. Là người kế thừa di sản chính trị của ông Abe, bà Takaichi có thể tận dụng yếu tố lịch sử này để chiếm được thiện cảm ban đầu từ ông Trump. Giới phân tích cho rằng nhiều khả năng ông Trump sẽ chuyển cảm tình dành cho ông Abe sang bà Takaichi – một yếu tố quan trọng trong giai đoạn đầu xây dựng quan hệ ngoại giao cá nhân.

Shinjiro Koizumi – Sức hút cá nhân và hình ảnh truyền thông

Shinjiro Koizumi đại diện cho một con đường tiếp cận ông Trump theo kiểu khác – thông qua sức hút cá nhân và hình ảnh truyền thông. Chính trị gia 44 tuổi này sở hữu những đặc điểm mà ông Trump đặc biệt đánh giá cao: trẻ trung, năng động, ngoại hình sáng sủa và có sức thu hút công chúng. Ông Trump nổi tiếng là người coi trọng hình ảnh cá nhân và hiệu ứng truyền thông, nên ông thường có cảm tình với những nhà lãnh đạo nước ngoài có phong cách tương tự.

Koizumi còn được chú ý nhờ người vợ là người dẫn chương trình truyền hình mang dòng máu Pháp – Nhật, giúp tăng độ “quốc tế” và thời thượng cho hình ảnh của ông. Bên cạnh đó, Koizumi sử dụng mạng xã hội rất tốt, phong cách gần gũi quần chúng tương đồng với chiến lược truyền thông của ông Trump, có thể tạo ra sự đồng cảm. Tuy nhiên, điểm yếu của ông là thiếu kinh nghiệm chính trường, có thể trở thành bất lợi trong các cuộc đàm phán quốc tế phức tạp.

Toshimitsu Motegi – Giá trị thực tiễn từ kinh nghiệm chiến trường

Toshimitsu Motegi là người có kinh nghiệm thực tiễn nhất khi hợp tác với đội ngũ của Trump. Ông từng dẫn đầu các cuộc đàm phán thương mại Mỹ – Nhật trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, trực tiếp tham gia các quá trình thương lượng phức tạp và hiểu rõ phong cách đàm phán, cách ra quyết định và những mối quan tâm cốt lõi của Tổng thống Mỹ.

Ưu thế của Motegi là ông đã từng vượt qua “bài kiểm tra thực tế” với chính quyền Trump. Trong quá trình xử lý các vấn đề thương mại nhạy cảm, ông thể hiện năng lực chuyên môn và kỹ năng ngoại giao vững vàng, được phía Mỹ công nhận. Thành tích hợp tác thành công trong quá khứ có thể là một điểm cộng lớn, nhất là khi quan hệ Mỹ – Nhật đang đứng trước nhiều thách thức mới.

Các đòn bẩy ngoại giao của ông Trump và điểm áp lực đối với Nhật Bản

Tổng thống Trump đang nắm trong tay nhiều công cụ để gây sức ép với Nhật Bản, khiến việc lựa chọn người lãnh đạo đủ sức đối phó trở nên cực kỳ quan trọng. Trong lĩnh vực thương mại, ông có thể áp thuế cao đối với các sản phẩm xuất khẩu chủ lực của Nhật như chất bán dẫn và dược phẩm – đe dọa trực tiếp đến nền kinh tế định hướng xuất khẩu của nước này. Về an ninh, ông tiếp tục gây áp lực buộc các đồng minh tăng chi tiêu quốc phòng, bao gồm yêu cầu Nhật Bản tăng chia sẻ chi phí duy trì quân đội Mỹ đóng tại nước này – một gánh nặng không nhỏ về tài chính và chính trị.

Một điểm ma sát tiềm tàng khác là việc thực hiện cam kết đầu tư 550 tỷ USD của Nhật vào Mỹ – từ tiến độ đến phương thức triển khai. Ông Trump có thể dùng điều này làm quân bài đàm phán để đổi lấy nhượng bộ về thương mại hoặc an ninh. Trong bối cảnh chính sách phức tạp như vậy, tân thủ tướng cần có kỹ năng đàm phán ngoại giao xuất sắc – vừa bảo vệ lợi ích kinh tế của Nhật, vừa tránh làm Mỹ – đặc biệt là ông Trump – tức giận.

Chiến lược hai mặt: Tiến thoái lưỡng nan trong nội bộ LDP

Trước ảnh hưởng của yếu tố Trump, LDP rơi vào tình trạng tiến thoái lưỡng nan điển hình: nên chọn ứng viên bảo thủ có sự tương đồng ý thức hệ với Trump để giữ vững phiếu bầu truyền thống, hay chọn một lãnh đạo thế hệ mới có sức hút cá nhân cao nhằm mở rộng nền tảng công chúng – dù thiếu kinh nghiệm chính trị?

Chọn bà Takaichi là tiếp tục con đường của ông Abe – bảo vệ quan hệ Mỹ – Nhật bằng sự đồng điệu ý thức hệ và kết nối lịch sử, nhưng có nguy cơ quá bảo thủ trong chính trị nội bộ. Còn chọn ông Koizumi là đặt cược vào chính trị hình ảnh – mong chiếm được cảm tình của ông Trump bằng hình tượng cá nhân, nhưng dễ hụt hơi trong các cuộc đấu trí ngoại giao. Trong khi đó, các chính trị gia giàu kinh nghiệm như ông Motegi dù có ưu thế về chuyên môn và thực thi chính sách, lại có thể không đủ “sức hút” để lọt vào mắt xanh của ông Trump.

Ý nghĩa sâu xa của yếu tố Trump trong chính trị Nhật Bản

Sự ảnh hưởng của ông Trump đối với việc lựa chọn thủ tướng Nhật thực chất phản ánh một thực tế mất cân đối trong quan hệ Mỹ – Nhật. Sự phụ thuộc nặng nề vào Mỹ về cả an ninh lẫn kinh tế khiến sở thích cá nhân của Tổng thống Mỹ có thể tác động đến các quyết định chính trị nội bộ của Nhật. Dù gián tiếp, tác động này vẫn là hiện thực.

Trên góc độ rộng hơn, đây là ví dụ rõ nét cho thấy trong thời đại toàn cầu hóa, lựa chọn lãnh đạo quốc gia đang ngày càng bị chi phối bởi các yếu tố ngoại vi. Giới tinh hoa chính trị Nhật Bản buộc phải tìm điểm cân bằng giữa việc duy trì chủ quyền quốc gia và thích nghi với thực tế quốc tế – mà yếu tố Trump chính là một phần không thể tách rời của thế cân bằng phức tạp này.

Cuối cùng, bất kể ai trở thành tân thủ tướng, người đó đều phải nhanh chóng thiết lập mối quan hệ làm việc hiệu quả với ông Trump sau khi nhậm chức. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến việc xử lý các vấn đề chính sách cụ thể, mà còn quyết định vị thế và ảnh hưởng của Nhật Bản trong trật tự quốc tế do Trump dẫn dắt. Vì thế, yếu tố Trump không chỉ là một biến số chính trị đối ngoại – mà là lực lượng định hình chiến lược ngoại giao tương lai của Nhật Bản. Mấu chốt nằm ở việc ai có thể tìm được điểm cân bằng tốt nhất giữa “phản ứng hóa học cá nhân,” “tương thích ý thức hệ,” và “năng lực đàm phán thực tiễn” – từ đó giảm thiểu rủi ro bất ổn trong quan hệ Mỹ – Nhật đến mức thấp nhất.