Bộ Công Thương đề xuất thí điểm giá điện hai thành phần từ 2026

Bộ Công Thương công bố lộ trình 4 giai đoạn áp dụng giá điện hai thành phần, bắt đầu từ 2026, tập trung vào khách hàng sản xuất lớn trước khi mở rộng cho các nhóm khác.

• EVN lỗ gần 45.000 tỷ đồng, Bộ Công Thương đề xuất hai phương án đưa vào giá điện
• Người dân nhiều nơi ‘than’ giá điện tháng 8 tăng vọt, EVN nói gì?

Ngày 8/9, Bộ Công Thương cho biết đang lấy ý kiến về dự thảo quyết định quy định lộ trình áp dụng giá bán lẻ điện hai thành phần, dự kiến triển khai từ năm 2026 và mở rộng từ tháng 8/2027.

Giá điện hai thành phần bao gồm chi phí công suất cố định, dựa trên công suất đăng ký hàng tháng (tính bằng kW), và chi phí điện năng, dựa trên sản lượng tiêu thụ thực tế (tính bằng kWh).

Cơ chế này nhằm phản ánh chi phí đầu tư hạ tầng và vận hành ngành điện, giảm bù chéo giữa các nhóm khách hàng, và khuyến khích sử dụng điện hiệu quả. Hiện tại, giá điện ở Việt Nam được tính theo cơ cấu bậc thang lũy tiến cho khách hàng sinh hoạt hoặc theo giờ cao điểm, thấp điểm, bình thường cho khách hàng sản xuất, kinh doanh.

Lộ trình áp dụng được chia thành 4 giai đoạn. Giai đoạn 1, từ năm 2025 đến hết tháng 6/2026, tập trung khảo sát và thu thập dữ liệu như sản lượng điện, công suất sử dụng cực đại, và đặc điểm phụ tải của khách hàng sản xuất lớn, đặc biệt là các doanh nghiệp tiêu thụ từ 200.000 kWh/tháng, đấu nối cấp điện áp từ 22 kV trở lên, tham gia cơ chế mua bán điện trực tiếp với đơn vị phát điện năng lượng tái tạo. Bộ Công Thương sẽ xây dựng văn bản quy phạm pháp luật và đề xuất đối tượng thử nghiệm chính thức.

Giai đoạn 2, từ tháng 1/2026 đến tháng 6/2026, cơ quan chức năng sẽ truyền thông và phát hành hóa đơn song song (không áp dụng thanh toán thực tế) để hướng dẫn khách hàng về cơ chế giá mới. Các hội thảo và chương trình truyền thông sẽ được tổ chức để giải thích cách tính giá.

Giai đoạn 3, từ tháng 7/2026 đến tháng 7/2027, giá điện hai thành phần sẽ được thử nghiệm chính thức với các khách hàng được chọn, áp dụng thanh toán thực tế. Cơ quan quản lý sẽ theo dõi sự thay đổi phụ tải, hành vi sử dụng điện, phản ứng của khách hàng, và doanh thu bán điện để điều chỉnh cấu trúc giá.

Giai đoạn 4, từ tháng 8/2027, Bộ Công Thương sẽ đánh giá hiệu quả tài chính, kỹ thuật và hành vi sử dụng điện, từ đó mở rộng áp dụng cho các nhóm khách hàng khác, bao gồm cả khách hàng sinh hoạt.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) được giao tính toán và đề xuất giá bán lẻ điện hai thành phần để trình Bộ Công Thương. Ông Nguyễn Anh Tuấn, Tổng Giám đốc EVN, cho biết cơ chế này sẽ giúp loại bỏ chênh lệch giá giữa các nhóm khách hàng, đảm bảo công bằng. Tuy nhiên, việc áp dụng cho khách hàng sinh hoạt cần đầu tư thay thế hệ thống công tơ đo đếm, nên trước mắt sẽ tập trung vào khách hàng sản xuất lớn.

Các chuyên gia nhận định cơ chế giá điện hai thành phần là cần thiết. Ông Hà Đăng Dương, nghiên cứu viên cao cấp tại Trung tâm Nghiên cứu khoa học quốc gia Pháp, giải thích rằng khoản chi phí công suất giúp bù đắp chi phí đầu tư hạ tầng, ngay cả khi khách hàng sử dụng ít điện.

PGS.TS Trần Văn Bình, Đại học Bách khoa Hà Nội, cho rằng cơ chế này sẽ xử lý tình trạng khách hàng sử dụng vượt công suất đăng ký, gây áp lực lên lưới điện.

TS Nguyễn Huy Hoạch, Viện Năng lượng Việt Nam, và ông Ngô Đức Lâm, nguyên Phó viện trưởng Viện Năng lượng, nhấn mạnh giá điện hai thành phần sẽ hỗ trợ xây dựng thị trường điện cạnh tranh, phù hợp với Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị về đảm bảo an ninh năng lượng.

Hồi tháng 11/2024, EVN đề xuất thí điểm cơ chế này từ đầu năm 2025, chia theo 3 cấp điện áp (cao áp từ 110 kV, trung áp từ 6 kV đến dưới 110 kV, hạ áp dưới 6 kV). Tuy nhiên, lộ trình của Bộ Công Thương điều chỉnh muộn hơn, bắt đầu từ 2026, để đảm bảo phù hợp với thực tế.

Ngoài ra, Bộ Công Thương đã gửi Bộ Tư pháp dự thảo sửa đổi Nghị định 72 về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân, nhằm bù đắp lỗ lũy kế của EVN (khoảng 50.029 tỷ đồng giai đoạn 2022–2023, còn 44.792 tỷ đồng năm 2024). Dự kiến, nếu điều chỉnh giá điện vào tháng 10/2025, mức tăng 2–5% sẽ làm tăng CPI khoảng 0,03 điểm phần trăm. Bộ Công Thương nhận định tác động này là nhỏ và thuộc thẩm quyền của EVN.