Cao tốc Hữu Nghị – Chi Lăng gần 10 năm chỉ đạt 30%, thay đổi đầu tư 3 lần

Thanh tra Chính phủ công bố kết luận thanh tra dự án cao tốc cửa khẩu Hữu Nghị – Chi Lăng, chỉ ra hàng loạt vướng mắc tài chính, chậm tiến độ và đề nghị xem xét trách nhiệm của TPBank cùng nhiều đơn vị liên quan.

Ngày 12/12, Thanh tra Chính phủ cho biết cơ quan này đã ban hành thông báo kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật tại dự án tuyến cao tốc cửa khẩu Hữu Nghị – Chi Lăng dài khoảng 43 km, thuộc tỉnh Lạng Sơn.

Dự án được Thủ tướng phê duyệt chủ trương đầu tư từ năm 2016, đến tháng 7/2025 vẫn đang thi công với khối lượng đạt khoảng 30%.

Trong gần 10 năm, dự án đã thay đổi hình thức đầu tư 3 lần và thay đổi cơ quan chủ quản đầu tư 2 lần.

Năm 2016, dự án được thực hiện theo hình thức đầu tư công, chủ đầu tư là Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC), cơ quan chủ quản là Bộ Giao thông Vận tải, tổng mức đầu tư hơn 8.743 tỷ đồng. Tuy nhiên, do VEC gặp khó khăn tài chính, Ngân hàng Phát triển châu Á chưa giải ngân khoản vay.

Tháng 2/2018, Thủ tướng đồng ý chuyển sang hình thức hợp đồng BOT, doanh nghiệp dự án là Công ty Cổ phần BOT Bắc Giang – Lạng Sơn – Hữu Nghị, cơ quan nhà nước có thẩm quyền chuyển về UBND tỉnh Lạng Sơn. Dự án tiếp tục vướng mắc khi nhà đầu tư không huy động đủ vốn chủ sở hữu, ngân hàng không cấp vốn, dẫn đến tạm dừng thi công đầu năm 2019.

Tháng 10/2022, Thủ tướng thống nhất tách đoạn Hữu Nghị – Chi Lăng thành dự án độc lập, thực hiện theo hình thức đối tác công tư (PPP). UBND tỉnh Lạng Sơn ký hợp đồng với nhà đầu tư, tổng mức đầu tư hơn 11.024 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách chiếm 49,85%, phần còn lại do nhà đầu tư thu xếp.

Do Công ty Cổ phần Cao tốc Hữu Nghị – Chi Lăng gặp khó khăn trong thu xếp tín dụng, tháng 4/2025, HĐND tỉnh Lạng Sơn ban hành nghị quyết điều chỉnh tăng tỷ lệ vốn nhà nước lên gần 70% (khoảng 8.200 tỷ đồng). Đến thời điểm thanh tra, UBND tỉnh Lạng Sơn chưa ban hành quyết định điều chỉnh dự án đầu tư. UBND tỉnh cũng có văn bản đề nghị Bộ Tài chính báo cáo cấp có thẩm quyền hỗ trợ thêm 2.700 tỷ đồng từ ngân sách Trung ương.

Thanh tra Chính phủ xác định nhiều hạn chế: tiến độ các gói thầu xây lắp chậm so với hợp đồng; một số nhà thầu thi công trước khi hồ sơ thiết kế bản vẽ được phê duyệt; doanh nghiệp dự án tiếp tục thi công gói EC04 dù đã có yêu cầu dừng để nâng quy mô lên 4 làn xe, phải phá dỡ gây lãng phí 3,16 tỷ đồng; chậm giải ngân vốn vay và vốn hợp pháp khác theo hợp đồng BOT; còn khoảng 1,5 triệu m³ đất đá chưa có bãi đổ thải; chưa hoàn thiện thủ tục khai thác khoáng sản và thu phí bảo vệ môi trường; chưa giao đất và xác định tiền bổ sung đất lúa cho doanh nghiệp dự án.

Về trách nhiệm tín dụng, Thanh tra Chính phủ xác định Ngân hàng Thương mại Cổ phần Tiên Phong (TPBank) không thực hiện đúng cam kết thu xếp và giải ngân vốn, không thực hiện ý kiến của Thủ tướng, ảnh hưởng rất lớn đến tiến độ dự án. Phía TPBank cho biết đã cấp hạn mức tín dụng 2.500 tỷ đồng và giải ngân lũy kế hơn 644 tỷ đồng đến ngày 30/10/2025, phù hợp với tiến độ thực tế và hồ sơ hợp lệ.

Từ kết quả thanh tra, Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xem xét trách nhiệm của TPBank và nghiên cứu ban hành hoặc tham mưu ban hành chế tài xử lý các ngân hàng không thực hiện cam kết vốn sau khi trúng thầu.

Đồng thời kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp UBND tỉnh Lạng Sơn và VEC thực hiện quyết toán các khoản chi phí VEC đã thực hiện, kiểm điểm và xử lý trách nhiệm các tập thể, cá nhân liên quan.

Kim Long