‘Rau bẩn’ vào siêu thị, trường học: ‘Chúng ta mới dừng ở truy xuất tĩnh, chủ yếu ghi chép hồ sơ’

Từ “vấn nạn” rau bẩn bị trà trộn đưa vào siêu thị, trường học, Phó Trưởng phòng Chất lượng và Phát triển Thị trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) thừa nhận để thực hiện chuẩn phải dùng tem truy xuất hàng ngày. Hiện mới dừng ở truy xuất tĩnh, và chỉ mới được thực hiện ở khâu ban đầu.

Chiều 24/9, Toạ đàm “Bịt lỗ hổng rau bẩn vào trường học, siêu thị” do Báo Nông thôn Ngày nay (danviet.vn) được tổ chức xoay quanh “vấn nạn” rau bẩn được trà trộn đưa vào tiêu thụ trong các trường học, siêu thị.

“Hệ thống thanh tra, kiểm tra ở đâu?”

Bà Trần Thị Dung – Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam cho hay từ phóng sự và phát biểu trong buổi tọa đàm thì thấy chuỗi sản xuất từ trồng trọt cho tới chế biến và đưa vào trường học đã đầy đủ hết. 

“Nhưng tại sao vẫn còn lỗ hổng? Tốt ở chỗ nào, chưa tốt ở chỗ nào, và tại sao rau bẩn vẫn lọt vào nhà trường? Lỗ hổng ở đây là lỗ hổng hệ thống. Quy định có nhưng tổ chức quản lý theo quy định ấy vẫn còn rời rạc. 

Trồng trọt thì cứ trồng trọt, còn thu mua là khâu ở giữa thì ai quản lý?

[…] Thực trạng hiện nay, người tiêu dùng không chỉ là trẻ em mà tất cả chúng ta cũng ăn rau bẩn. Kể cả trong siêu thị cũng có một lượng rau không rõ nguồn gốc cũng tuồn vào” – bà Dung nói. 

Bà Dung nêu quy trình bên EU, Mỹ, cán bộ quản lý được đào tạo trước, sau mới đào tạo người thực hành, rồi lại tư vấn cho người trồng, người sản xuất và cả người quản lý. 

“Tôi nghĩ, Hà Nội thừa sức quản lý được, vấn đề là có tổ chức lại hay không. Tôi đảm bảo, nếu làm ngay từ hôm nay thì chỉ 3 năm sau sẽ có rau sạch”, bà Dung nói. Nếu không làm nghiêm túc, “5 năm nữa vẫn sẽ ăn rau bẩn như cũ”…

“Thực tế, có cơ sở như Liên Anh, nhưng chẳng ai kiểm tra, hoặc có kiểm tra thì chỉ làm qua loa, xong rồi lại để mặc. Không hiểu hệ thống thanh tra, kiểm tra ở đâu mà tình trạng này vẫn diễn ra, và chắc chắn sẽ còn tiếp diễn nếu không thay đổi.” – bà Dung dẫn ví dụ về tình trạng quản lý lỏng lẻo. 

Ông Tạ Văn Tường – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho hay Hà Nội hiện có trên 33.000 ha sản xuất rau, sản lượng khoảng 735.000 tấn/năm , đáp ứng được 60% nhu cầu người tiêu dùng. Nếu tính toàn bộ nhu cầu người tiêu dùng, con số là trên 1,3 triệu tấn/năm. 

Ông Tường cho hay có hơn 400ha đã được chứng nhận tiêu chuẩn VietGAP. 

Trước câu hỏi có phải do sản xuất mới đáp ứng 65% dẫn tới việc còn tình trạng rau nhập về là rau trôi nổi hay không? Ông Tường phủ định, cho hay rau ở các tỉnh về “chúng tôi cũng quản lý”. Hàng năm giám sát và lấy mẫu giám sát trên thị trường, phát hiện có tồn dư bảo vệ thực vật thì quay trở lại địa phương, đơn vị đó kiểm tra. 

Truy xuất nguồn gốc chủ yếu là ghi chép hồ sơ

Ông Nguyễn Thành Trung – Phó Trưởng phòng Chất lượng và Phát triển Thị trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) cho biết hiện ngành nông nghiệp triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc. Trên 3.000 doanh nghiệp và 11.000 sản phẩm đã được đưa lên hệ thống.

Theo Thông tư 17, truy xuất mới chỉ dừng lại ở ghi chép và hồ sơ, còn theo hệ thống tem thì mới dừng lại ở khuyến khích nông dân và doanh nghiệp.

Để thực hiện chuẩn, phải dùng tem truy xuất hàng ngày, ông Trung cho hay. 

“Chúng ta mới dừng ở truy xuất tĩnh. Để thực hiện chuẩn, phải dùng tem truy xuất hàng ngày. Nhưng việc này gặp không ít khó khăn bởi cơ sở hạ tầng và phần mềm”, ông Trung nói.

Hơn nữa, truy suất tĩnh mới được thực hiện ở khâu ban đầu. Đại diện Phòng Chất lượng và Phát triển Thị trường cho biết đơn vị đang tham mưu Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp, nông dân thực hiện việc truy xuất.

Trong khi đó, ông Hoàng Văn Thám – Đại diện Hợp tác xã Rau quả sạch Chúc Sơn cho biết tem truy xuất nguồn gốc gây khó khăn lớn về tài chính cho doanh nghiệp.

Đơn vị này từng tiên phong trong việc áp dụng tem truy xuất nguồn gốc theo công nghệ Nhật Bản, được cập nhật hằng ngày. Tuy nhiên, do chi phí lớn khiến sản phẩm khó cạnh tranh, hợp tác xã đã dừng hợp tác với siêu thị.

Với một số hệ thống trường quốc tế, đơn vị này ký được hợp đồng ổn định, nhưng với trường công lập thì hầu hết chỉ ký ngắn hạn, có nơi ký nửa tháng. “Điều này khiến việc truy xuất nguồn gốc rất khó triển khai”, ông Thám nêu. 

Theo ông Thám, cần thay đổi nhận thức của các chủ thể trong chuỗi liên kết; bảo đảm sự bình đẳng về số lượng và sản phẩm. Cần có một hệ thống phần mềm giám sát của Nhà nước, tạo cơ sở để việc truy xuất nguồn gốc thực sự hiệu quả.

Nông dân vừa lo chi phí trồng rau vừa làm thương mại thì không nổi

Ông Nguyễn Tuấn Hồng – Hợp tác xã Sản xuất và Tiêu thụ Rau an toàn Bắc Hồng cho rằng muốn giải quyết triệt để vấn nạn rau bẩn trà trộn, phải quản lý ngay từ khâu sản xuất. Nhưng khó khăn chủ yếu đến từ vốn.

“Thực tế, chúng tôi có 5ha rau VietGAP, nhưng tất cả đều là đất thuê, mỗi sào từ 1,5–2 triệu đồng/năm. Đầu tư nhà màng thì chi phí lên tới hàng tỷ đồng. 

Không có tổ chức tín dụng nào cho hợp tác xã vay, ngay cả Ngân hàng hợp tác xã cũng không hỗ trợ. Các xã viên phải cắm sổ đỏ vay ngân hàng rồi cho hợp tác xã vay lại. Đầu tư hàng tỷ đồng cho 3.000 m² nhà màng nhưng sản xuất rau VietGAP vẫn chưa có lãi.

Đầu ra càng khó hơn, muốn cung cấp suất ăn cho trường học hay khu công nghiệp đều phải qua trung gian, vì hợp tác xã không có sẵn mối quan hệ, nên lợi nhuận thấp”, ông Hồng nói. 

Một vấn đề khác là quản lý mã QR. Có khi quét mã cải thảo lại hiện ra cà tím. 

Ông Hồng đề xuất, muốn làm triệt để, cần có vùng sản xuất lớn, hợp tác xã hoặc doanh nghiệp thuê đất và tổ chức sản xuất tập trung thì mới đảm bảo truy xuất nguồn gốc đến tận nơi trồng. Công nghệ quản lý phải phù hợp, dễ áp dụng với nông dân. “Tôi từng đi thực tế ở Thái Lan, Nhật Bản, Đài Loan và thấy rằng các nước này có chính sách hỗ trợ hợp tác xã  rất mạnh”, ông Hồng nêu.   

Theo đại diện Hợp tác xã Bắc Hồng, nông dân chỉ chuyên tâm sản xuất, còn thương mại thì có đơn vị chuyên trách đảm nhận. Nông dân được cấp mã số riêng, người thu mua khi phát hiện sản phẩm không đạt chất lượng sẽ trả lại ngay tại nơi sản xuất. Toàn bộ chi phí kiểm soát đều do Nhà nước hỗ trợ. 

Ông Hồng nói thêm: “Từ góc độ người sản xuất, tôi có một khuyến nghị: các trường học nên tổ chức thực đơn theo mùa vụ của miền Bắc. Nếu sử dụng rau trái vụ thì sản lượng trong vùng không đủ, buộc phải mua rau trôi nổi từ nơi khác, rất khó đảm bảo chất lượng và an toàn”.