3 nguyên nhân khiến biểu tình ở Trung Quốc ngày nay tăng mạnh

Trung Quốc gần đây thường xuyên xảy ra các vụ tấn công sát thương bừa bãi, các cuộc biểu tình bảo vệ quyền lợi cũng tăng mạnh. Dữ liệu mới nhất cho thấy các cuộc biểu tình trong quý 3 năm nay tăng 27% so với cùng kỳ năm ngoái, hầu hết đều liên quan đến kinh tế. Có chuyên gia phân tích chỉ ra 3 nguyên nhân chính dẫn đến các cuộc biểu tình tăng vọt tại Trung Quốc.

• Biểu tình bảo vệ quyền lợi ở Trung Quốc tăng mạnh – Báo cáo của Freedom House

Nguyên nhân chính dẫn đến gia tăng biểu tình

Tổ chức nhân quyền Freedom House (trụ sở tại Mỹ) hôm thứ Năm (21/11) đã công bố báo cáo dữ liệu về các cuộc biểu tình ở Trung Quốc do trang Chinadissent thu thập. Báo cáo cho thấy trong quý 3 năm nay đã ghi nhận 937 cuộc biểu tình ở Trung Quốc, tăng 27% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trước đó trong quý 2, trang web đã thu thập được 805 cuộc biểu tình, tăng 18% so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó chủ yếu là biểu tình lao động (44%) và biểu tình của chủ sở hữu (21%).

Xếp theo thành phần xã hội và khu vực, trong quý 3 có 41% người tham gia biểu tình là công nhân; thứ hai là chủ sở hữu chiếm 28%; ngoài ra còn có cư dân nông thôn, học sinh, phụ huynh, và người tiêu dùng. Về khu vực thì nơi có nhiều vụ biểu tình nhất là Quảng Đông, tiếp theo là Sơn Đông và Tứ Xuyên.

Báo cáo cũng cho thấy 1/3 các cuộc biểu tình đã bị chính quyền đàn áp bằng các biện pháp giám sát, bắt giữ hoặc bạo lực.

Nói với Đài RFA, người phụ trách báo cáo là Kevin Slaten (đứng đầu văn phòng Freedom House tại Đài Loan) cho hay, từ phân tích dữ liệu thu thập được cho thấy rằng các cuộc biểu tình gần đây ở Trung Quốc chủ yếu liên quan đến các vấn đề kinh tế, với 3/4 liên quan đến nợ lương người lao động, vấn đề xây dựng tòa nhà bỏ dở, và tịch thu đất.

Kể từ khi bắt đầu thu thập dữ liệu vào tháng 6/2022, trang web đã ghi nhận 7377 cuộc biểu tình. Nghiên cứu dự tính trong bối cảnh suy thoái kinh tế của Trung Quốc tăng lên, thì số lượng bất đồng chính kiến trong tháng 10 sẽ cao nhất kể từ khi cơ sở dữ liệu được đưa ra vào tháng 6/2022.

Luật sư nhân quyền Ngô Thiệu Bình (Wu Shaoping) ở Mỹ nói với Epoch Times rằng kinh tế là nguyên nhân trực tiếp nhất, đồng thời là vấn đề tư pháp và vấn đề quản trị xã hội của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ); cộng với những hành động ngược đãi rất nghiêm trọng của ĐCSTQ trong những năm qua, đều dẫn đến rất nhiều oán giận và bất mãn của người dân.

Vấn đề sâu xa của nền kinh tế

Ông Ngô Thiệu Bình cho hay, dữ liệu rõ ràng cho thấy có vấn đề của phát triển kinh tế Trung Quốc, vì tình hình kinh tế của các doanh nghiệp không tốt dẫn đến gia tăng các cuộc biểu tình.

Nhà kinh tế học người Mỹ David Huang cũng ghi nhận với Epoch Times các vấn đề sâu xa của tình hình kinh tế Trung Quốc hiện nay. Ví dụ, tỷ lệ thất nghiệp rất cao, nợ lương, nhà máy ngừng hoạt động, rất nhiều công trình xây dựng bỏ dở…

Về lý do tại sao có nhiều cuộc biểu tình ở Quảng Đông, ông Huang nói rằng Quảng Đông là trung tâm kinh tế của Trung Quốc, tỉnh này có ngành sản xuất khổng lồ và sự phụ thuộc nhiều vào ngoại thương nên bị ảnh hưởng đặc biệt hơn. Khá nhiều doanh nghiệp tư nhân đóng cửa, xuất khẩu sang châu Âu và Mỹ giảm, lợi nhuận giảm mạnh.

“Quảng Đông cũng là nơi tập trung rất nhiều doanh nghiệp nước ngoài, việc khá nhiều công ty di chuyển ra nước khác dẫn đến một số lượng lớn công nhân thất nghiệp, làm không ít người ban đầu thuộc nhóm thu nhập cao bất ngờ bị tụt dốc không phanh,” ông nói.

Ngoài ra gần đây xảy ra sự kiện chủ sở hữu những khu nhà sang trọng hàng đầu ở Thượng Hải cũng bảo vệ quyền lợi, nhóm phản đối mở rộng đến tầng lớp người giàu. Vào ngày 18/11, hơn 100 chủ sở hữu nhà của Số 1 Tô Hà Vịnh – quận Tĩnh An – Thượng Hải xuống đường biểu tình bảo vệ quyền lợi vì căn hộ cao cấp của họ có vấn đề, kết quả là bị cảnh sát đàn áp bạo lực.

Video trên mạng cho thấy cảnh chủ những căn nhà ở cao cấp tại Số 1 Tô Hà Vịnh – Thượng Hải xuống đường bảo vệ quyền lợi, kết quả là một số lượng lớn cảnh sát đến hiện trường trấn áp.

Cư dân Thượng Hải cho biết: “100 nhà giàu đang yêu cầu trả nhà, lúc mở bán một căn hộ giá khoảng từ 120.000 –  130.000 nhân dân tệ cho mỗi mét vuông, sau đó kéo dài nửa năm không giao nhà, khi giao cũng trì hoãn cho xem căn hộ… không ngờ Thượng Hải cũng sẽ xảy ra chuyện như vậy”.

• Thượng Hải: Hơn 100 người giàu biểu tình bảo vệ quyền lợi, nhiều người bị cảnh sát bắt

Chuyên gia David Huang cho biết, sự kiện bảo vệ quyền lợi của những chủ nhân khu nhà sang trọng này cho thấy, tầng lớp xã hội của người biểu tình đang mở rộng sang các nhóm có thu nhập trung bình và cao, nghĩa là tình hình kinh tế đã không chỉ ảnh hưởng đến tầng đáy xã hội.

“Về cơ bản thiệt hại là thiệt hại chung và trên nhiều lĩnh vực, điều này có thể làm tổn hại đến sự ủng hộ của tầng lớp giàu có đối với ĐCSTQ, sẽ làm trầm trọng thêm chia rẽ xã hội,” ông chia sẻ.

Thiếu luật pháp và an sinh xã hội

Vì sao các cuộc biểu tình tăng vọt, nhưng chính quyền không thông qua các phương tiện khác để giải quyết vấn đề công nhân thất nghiệp hoặc không nhận được tiền lương? Ông Wu Shaoping chỉ ra, vấn đề này cho thấy rõ là ĐCSTQ thiếu cơ chế pháp lý để giải quyết.

Ngày 7/11, công nhân của Tập đoàn thép Han ở thành phố Hán Trung tỉnh Thiểm Tây đã kéo đến trụ sở chính quyền yêu cầu tiền lương. Được biết, Tập đoàn thép Han cho đến nay đã nợ gần 500 triệu nhân dân tệ tiền lương, an sinh xã hội và các khoản tiền khác của công nhân.

Luật sư Ngô Thiệu Bình: “Một khi người lao động phải đối mặt với tình huống này, họ rất khó để bảo vệ quyền lợi của mình thông qua các kênh pháp lý, vì vậy họ phải áp dụng cách này như phương sách cuối cùng để bảo vệ quyền lợi của họ”.

“Đối với người lao động, chi phí bảo vệ quyền lợi của họ quá cao. Điều này không chỉ đơn giản là chi phí kiện tụng hoặc phí luật sư mà họ phải trả. Lý do rất quan trọng là họ thường phải đợi rất lâu để có được kết quả công bằng, thậm chí có thể không thể nhận được kết quả công bằng.”

“Bởi vì người lao động ở vị trí yếu thế, họ thường ở thế bất lợi trong quá trình kiện tụng, vấn đề tư pháp này cũng khiến những người lao động phải xuống đường biểu tình.”

Ví dụ, một số người bị lừa vì đầu tư. Trên thực tế, từ sau năm 2017 đã có một số lượng lớn người là nạn nhân tài chính, đặc biệt là nền tảng P2P (kết nối người vay và người cho vay mà không cần sự can thiệp của bên thứ ba). Ngoài ra còn có nhiều trường hợp người gửi tiền ngân hàng nhưng kết quả trở thành cái gọi là sản phẩm tài chính, trong khi họ không biết về điều này…

Ông Ngô Thiệu Bình cho rằng ĐCSTQ vốn là một chính quyền khởi đầu bằng bạo lực nên hay dùng bạo lực. Ông cho rằng họ nắm vũ khí trong tay và thường dùng giải quyết một số vấn đề. Đây là một minh chứng cho sự thất bại của chính quyền, thất bại đến mức cần phải dựa vào bạo lực để duy trì ổn định xã hội, thay vì biết tự ý thức sai lầm để từ đó có thể nghiêm túc tiến hành hoàn thiện xã hội pháp trị và phản tỉnh. Do đó, không khó hiểu trong chuyện nhiều người dân khi xảy ra chuyện bất công liền xuống đường, đây là lẽ thường.

ĐCSTQ thất bại trong quản trị xã hội

Bên cạnh vấn đề suy thoái kinh tế gây áp lực sinh kế, ông David Huang cho hay nhiều vấn đề xã hội Trung Quốc bộc phát ngày nay là tích tụ thêm từ nhiều yếu tố khác: Nhiều năm giáo dục ngu dân và tẩy não, sau đó phân hóa quần chúng, dùng quần chúng tự đấu tố chống nhau…

Gần đây, Trung Quốc thường xuyên xảy ra các vụ việc ác tính. Ngày 16/11 xảy ra vụ tấn công bằng dao tại trường đại học Vô Tích khiến 8 người thiệt mạng và 17 người bị thương; trước đó có vụ đâm xe ở Trung tâm thể thao Chu Hải khiến ít nhất 35 người thiệt mạng và 43 người bị thương, gây chấn động cả trong và ngoài nước.

Hôm thứ Sáu (22/11) lại xảy ra thêm 3 vụ va chạm xe nữa. Có một chiếc xe ở Phật Sơn, Quảng Đông, bị nghi là cố ý đâm vào xe của người đi bộ. Có nhân chứng nói nhìn thấy một người đi bộ bị tông “nổ đầu”, “đầy máu, chắc chắn đã chết” (video). Cùng ngày có 2 vụ khác là ở Liêu Dương – Liêu Ninh và Dương Châu – Giang Tô, hung phạm lái xe đâm vào nhiều người, nguyên nhân và thương vong không rõ vì nhà chức trách không cho thông báo.

“Tất nhiên điều này cũng liên quan đến vấn đề của chính phủ Trung Quốc, đó là quản trị xã hội thất bại, khiến những vụ án phạm tội không ngừng xuất hiện. Rất nhiều người trở thành nạn nhân của những vụ việc như vậy. Khi cơ quan chức năng xử lý những sự kiện này, họ có thể có vấn đề, chẳng hạn như nhận hối lộ để không bắt giữ hoặc không mở chuyên án. Người dân thường cũng rất khó bảo vệ quyền lợi, trong tình cảnh đó phải làm thế nào? Chỉ có thể ra đường biểu tình. Ngay hôm nay khi chúng ta nói chuyện, đã có một cuộc biểu tình chặn đường của công nhân ở Thất Lâu – Thượng Hải. Trước đây hiếm khi Thượng Hải xuất hiện loại hình biểu tình lớn như vậy,” chuyên gia David Huang cho hay.

Luật sư Ngô Thiệu Bình thì lưu ý, nếu như loại chuyện này diễn ra phổ biến trên diện rộng tại Trung Quốc thì có nghĩa là chính quyền ĐCSTQ đang trong quá trình sụp đổ. Đi cùng các sự kiện biểu tình này ngày càng nhiều, theo quy luật chung những đốm lửa trên thảo nguyên sẽ cháy lan dần, biểu tình từ quy mô nhỏ sẽ dần dần phát triển thành sự kiện biểu tình toàn dân trên đường phố, chỉ là vấn đề thời gian xảy ra sớm hay muộn.

“Cũng chính là kết quả của việc nhân dân không ngừng thức tỉnh, bắt đầu phát hiện nguyên nhân gốc rễ của vấn đề này chính là chế độ ĐCSTQ, điều đó có nghĩa là ngày ĐCSTQ sụp đổ không còn xa nữa.”

David Huang cũng cho rằng: “Loại duy trì ổn định này thường được thực hiện bởi một số tổ chức hoặc cá nhân bạo lực, thường làm tăng tình trạng thù địch trong xã hội, vấn đề xảy ra trong hiện tại đã không thể giải quyết được mà ngày càng tích tụ theo kiểu xoắn ốc, thành vòng luẩn quẩn liên tục kéo dài chờ lúc bùng nổ, khi đó xã hội Trung Quốc sẽ bước vào giai đoạn hỗn loạn”.