ĐCSTQ lại nâng cấp giám sát, cảnh sát đeo kính AI tuần tra

Nền tảng mạng xã hội Trung Quốc gần đây xuất hiện một video về cảnh sát Thiên Tân đeo kính AI khi tuần tra trên đường phố, đồng thời thiết bị AI này có thể nhận diện thông tin nhân thân, trạng thái biểu cảm của người đi đường và dữ liệu xe cộ, và kết nối với cơ sở dữ liệu của cảnh sát. Dư luận lo ngại về hướng mở rộng của công nghệ giám sát của chính quyền Trung Quốc.

Video sử dụng các dòng chữ như “Cảnh sát giao thông Thiên Tân gian lận”, “Nhìn một cái là khóa được chủ xe”. Màn hình trong ống kính hiển thị khung nhận diện màu xanh, thông báo khởi động và tiến trình quét, thể hiện quy trình đối chiếu dữ liệu.

Một video khác quay lại cảnh 3 người đi bộ trong ga tàu điện ngầm bị đánh dấu, trong mục biểu cảm xuất hiện chữ “bất thường”, đồng thời hiển thị tên và một phần số CMND của 3 người này. Phần chữ trong video cho biết kính có thể được sử dụng trong các hoạt động quy mô lớn, tuần tra đường phố và quản lý giao thông.

Một nhân viên IT họ Hà tại một công ty công nghệ ở Thâm Quyến nói với phóng viên rằng loại thiết bị này chủ yếu được cung cấp cho bộ phận cảnh sát, dùng để nhận diện trên đường phố và thu thập hình ảnh.

Ông nói: “Công nghệ này đã được thử nghiệm ở Bắc Kinh và Tây An từ năm 2018, những năm gần đây tốc độ triển khai tăng rõ rệt, chỉ là không công bố chi tiết ra ngoài”. Ông cho rằng lần lộ diện này có thể xuất phát từ việc doanh nghiệp liên quan đang quảng bá sản phẩm, quan điểm này chỉ đại diện lập trường cá nhân ông.

Kính thông minh có thể đồng bộ dữ liệu với hệ thống hậu trường

Video còn quay lại cảnh 2 cảnh sát mặc đồng phục ngắn tay, đeo kính và quan sát người đi đường, một cảnh sát giao thông quét biển số xe, màn hình hiển thị thông báo dữ liệu được gửi về. Nhiều cư dân mạng bình luận rằng họ không biết hình ảnh của mình bị quét vào lúc nào, cũng không rõ thời hạn lưu trữ dữ liệu; một số bình luận khác nói công nghệ nhận diện sai có thể gây thêm phiền toái.

Phóng viên dựa vào các ký hiệu “Quốc Đầu Trí Năng” và “Mỹ Á Bách Khoa” trong video để tra cứu thông tin công khai. Tài liệu cho thấy Mỹ Á Bách Khoa sản xuất nhiều loại thiết bị xử lý hình ảnh, công cụ giám định số và mô-đun nhận diện, bao gồm kính thông minh có thể đeo và hệ thống đối chiếu khuôn mặt.

Sổ tay sản phẩm của công ty ghi rõ, kính này có chức năng chụp hình, điều khiển bằng giọng nói, đánh dấu theo dõi, truy vấn dữ liệu và gửi vị trí, đồng thời có thể kết nối với nhiều hệ thống cảnh sát ở các địa phương.

Một người làm trong ngành công nghệ ở Tây An tên Liễu Tuyền nói với phóng viên rằng nhiều doanh nghiệp Trung Quốc đang tiếp tục phát triển các thiết bị có thể thu hình và dữ liệu theo thời gian thực, một số sản phẩm đã được các nước lân cận sử dụng.

“Một khi thị trường hình thành nhu cầu, doanh số sẽ tăng rất nhanh. Thậm chí bán sang các nước thế giới thứ ba như Malaysia.” Ông chỉ ra rằng sự phổ biến nhanh chóng của thiết bị đeo khiến tốc độ cập nhật công nghệ vượt xa sự hiểu biết của người dân, ý kiến này chỉ đại diện quan điểm cá nhân.

Công cụ giám sát chuyển sang dạng di động gây lo ngại cho người dân

Liễu Tuyền nói rằng người dân ngày càng lo lắng về hướng đi của dữ liệu cá nhân, sợ rằng thông tin bị lộ ra ngoài khi chưa được cho phép. Ông nói: “Không ít vụ lừa đảo viễn thông đều liên quan đến rò rỉ dữ liệu cá nhân, nguồn gốc có thể liên quan đến nội bộ doanh nghiệp hoặc cơ quan”. Đây là ý kiến của người được phỏng vấn, phóng viên không thể kiểm chứng độc lập.

Đối với việc cảnh sát Trung Quốc giám sát biểu cảm của người đi đường, một số chuyên gia an ninh mạng tỏ ý nghi ngờ. Họ cho rằng công nghệ phân tích cảm xúc vẫn trong giai đoạn phát triển, độ chính xác chịu ảnh hưởng bởi ánh sáng, góc chụp, biến đổi của nét mặt…, dễ gây đánh dấu sai; quan trọng hơn là điều này thiếu tôn trọng người bị giám sát, thậm chí mang tính xúc phạm.

Mạng lưới giám sát của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã mở rộng nhiều năm, tuy nói rằng camera đường phố chủ yếu dùng cho quản lý an ninh, nhưng mức độ minh bạch lại gây nghi vấn.

Có cư dân mạng bình luận: “Lúc trẻ con mất tích thì không tìm được manh mối, nhưng nhiều vụ liên quan chính trị thì có thể tìm được người trong thời gian rất ngắn, còn tìm ra vị trí người thân bạn bè”. Một bình luận khác cho rằng trong nhiều vụ liên quan đến cảnh sát, cảnh quay giám sát thường được nói là hỏng, không thể trích xuất, khiến người dân đặt câu hỏi.

Từ những năm 2000, chính quyền Trung Quốc dần xây dựng mạng lưới giám sát bao phủ thành thị và nông thôn. Ngoài camera cố định, những năm gần đây còn xuất hiện thiết bị đeo và thiết bị di động như mũ bảo hộ thông minh, thẻ đeo ngực và kính thông minh, khiến phương thức giám sát trên đường phố ngày càng đa dạng.

Một số học giả cho rằng việc giám sát từ điểm cố định chuyển sang di động sẽ thay đổi cảm nhận tâm lý của người dân khi ở nơi công cộng.

• Trung Quốc có 700 triệu camera giám sát, vì sao số lượng lớn trẻ em mất tích lại không tìm thấy?

Số lượng camera giám sát của Trung Quốc đứng đầu thế giới

Các báo cáo từ năm 2019 – 2022 của các tổ chức nghiên cứu thị trường ước tính, số camera công cộng và thương mại ở Trung Quốc vào khoảng 600 – 700 triệu chiếc, là một trong các mạng giám sát hình ảnh có quy mô lớn nhất thế giới.

Trong danh sách so sánh mật độ camera ở các thành phố do tổ chức quốc tế công bố, nhiều thành phố Trung Quốc đứng đầu, mật độ camera trên đầu người của một số thành phố cao hơn nhiều so với các thành phố lớn ở châu Âu và châu Á. Thiết bị giám sát của Trung Quốc cũng được xuất khẩu sang nhiều quốc gia, bao gồm khu vực Đông Nam Á.

Khi thiết bị đeo ngày càng phổ biến, sự quan tâm của người dân về lưu trữ hình ảnh, phương thức sử dụng và nguy cơ rò rỉ dữ liệu vẫn tiếp tục gia tăng. Các thảo luận liên quan trên nền tảng mạng xã hội không ngừng nhiều lên, phản ánh nhiều tác động đa chiều khi công nghệ giám sát đi vào đời sống công cộng.

Một cư dân mạng bình luận tỏ rõ sự chán ghét trước các camera giám sát: “Cảm giác như sống trong một nhà tù khổng lồ.”

ĐCSTQ cho rằng việc sử dụng các phần mềm giám sát có vai trò quan trọng trong phòng chống tội phạm. Tuy nhiên, việc làm của chính phủ nước này lại không nhận được sự ủng hộ của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW).

Các nhà hoạt động của tổ chức này cho rằng Trung Quốc đang xâm phạm quyền riêng tư và nhắm mục tiêu không công bằng vào một số nhóm người nhất định, như dân tộc thiểu số Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ, học viên Pháp Luân Công.

ĐCSTQ sẽ tiếp tục bao phủ camera cả ở các vùng nông thôn, nhằm nâng cấp mạng lưới giám sát trên khắp vùng lãnh thổ. Các cuộc đấu thầu đề cập đến sự cấp thiết để “chống lại chủ nghĩa khủng bố” và nhằm “duy trì sự ổn định”, nhưng nhiều nhà hoạt động nhân quyền chỉ ra rằng mạng lưới này chủ yếu dùng để đàn áp những người bất đồng chính kiến.

Bình Minh (t/h)