Bậc trí giả chọn nơi nhân nghĩa mà an cư

“An cư lạc nghiệp”, con người phải có nơi sinh sống yên ổn mới có thể tập trung tâm trí lo liệu những vấn đề khác trong cuộc sống. Lựa chọn nơi ở không chỉ là lựa chọn một ngôi nhà ưng ý, mà còn là lựa chọn những người láng giềng và môi trường sống phù hợp.

“Luận Ngữ – Lý nhân” viết: “Lý nhân vi mỹ, trạch bất xứ nhân, yên đắc tri?”. Nghĩa là nơi làng xã, khu dân cư cần có phong thái thuần phác, trung hậu, nhân đức mới được coi là tốt. Nếu chọn nơi an cư, mà không biết chọn môi trường thuần phác, thiện lương, nhân đức, thì sao có thể coi là bậc trí đây?

“Quân tử hoài đức, tiểu nhân hoài thổ” (Luận Ngữ), người quân tử đêm ngày đều suy ngẫm tới việc tu đức, họ ắt phải chọn nơi có người nhân đức để ở. Tiểu nhân chỉ tơ tưởng tới những thứ thấp kém, chọn nơi có lợi mà tới, như những chỗ dễ thăng quan phát tài. Lựa chọn nơi ở rồi thì thường sẽ không muốn rời đi, do vậy từ nơi ở cũng có thể phân biệt được người quân tử và kẻ tiểu nhân.

Tục ngữ có câu: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng”. Chung sống với người nhân đức, nhìn lâu thành quen, nghe nhiều tập nhiễm, đều ảnh hưởng tới đạo đức cao thượng của con người. Ngược lại, ở gần kẻ tiểu nhân rất dễ nước trôi theo dòng, bị lây nhiễm những thói hư tật xấu của họ.

Trong “Liệt Nữ Truyện” có kể về mẹ của Mạnh Tử chọn nhà. Ban đầu, nhà Mạnh Tử cách một nghĩa địa không xa, Mạnh Tử nhìn thấy cảnh người ta đưa tang, tiễn đưa người chết, thì cũng học theo, cả ngày đều lăn lộn ngoài bãi tha ma.

Mạnh Mẫu thấy nghĩa địa ảnh hưởng không tốt tới con mình, bèn dọn nhà tới gần một cái chợ. Mạnh Tử lại học theo những người bán hàng, suốt ngày chơi trò buôn bán. Mạnh Mẫu đành phải dọn nhà một lần nữa.

Cuối cùng khi dọn tới gần trường học, thấy Mạnh Tử học theo người ở trường, trong trò chơi cũng giả làm đồ cúng tế, học lễ nghi tiến thoái, vái chào, khiêm nhường, cung kính, Mạnh Mẫu mới yên tâm mà rằng: “Đây mới là nơi con ta có thể sinh sống!”

Sau này khi Mạnh Tử đi học, có đôi chút ham chơi biếng nhác nên tiến bộ không nhiều. Một lần nọ Mạnh Mẫu hỏi con: “Con học thế nào?” Mạnh Tử đáp: “Vẫn thế ạ.” Mạnh Mẫu nghe xong, bèn dùng kéo cắt ngang tấm vải đang dệt trên khung cửi, nói: “Con hoài phí nghiệp học hành, cũng giống như ta cắt đứt tấm vải trên khung cửi, vải chẳng thể dệt thành tấm.”

Từ đó Mạnh Tử nỗ lực học tập, cuối cùng trở thành một tông sư nổi tiếng của Nho gia.

Việc tu dưỡng đạo đức tuy rằng là việc riêng của bản thân mỗi người, nhưng môi trường bên ngoài nơi họ sinh sống cũng có tác động không nhỏ. Coi trọng môi trường sống, coi trọng việc chọn bạn kết giao là vấn đề luôn được người xưa nhấn mạnh.

Trong xã hội ngày nay, môi trường sống giống như một thùng thuốc nhuộm, muôn hình vạn trạng trộn lẫn vào trong, việc lựa chọn một nơi an cư đã trở thành vấn đề nan giải. Trong một xã hội đạo đức suy thoái, chuyện thương thiên hại lý đều trở thành việc thường ngày, thì con người ta khó mà đặt bản thân ngoài dòng nước đục được. Khi đó chỉ có chú tâm tu dưỡng bản thân, thời thời khắc khắc giữ gìn lương tri và chuẩn mực đạo đức trong tâm thì mới có thể giữ cho bản thân không bị cuốn theo dòng.

Theo Vision Times tiếng Trung
Thiên Cầm biên tập

Xem thêm:

• Phương pháp dạy con thành người tài đức của mẹ Khổng Tử

Mời xem video: