Hậu duệ Hưng Đạo Vương: 9 đời Công, Hầu thời Lê Trung Hưng (P1)

Hồ Quý Ly tìm diệt tôn thất nhà Trần khi cướp ngôi, khiến hoàng tộc nhà Trần ly tán khắp nơi. Trải qua nhiều sóng gió, hậu duệ của Hưng Đạo Vương vẫn có được 9 đời liên tiếp là Công, Hầu thời Lê Trung Hưng.

Ngôi mộ thiên táng

Theo “Đặng gia phả hệ toàn chính thực lục” và “Đặng gia phả ký tục biên” thì Trần Quốc Kiệt là hậu duệ 5 đời của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn. Năm 1399, Hồ Quý Ly truy sát tôn thất nhà Trần chuẩn bị cho việc cướp ngôi, Trần Quốc Kiệt cùng gia đình phải chạy trốn đến xã Cổ Nông, châu Đà Giang, phủ Tam Giang (nay thuộc huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ).

Khi quân Minh đánh bại nhà Hồ cai trị Giao Chỉ, Quốc Kiệt lại đi lánh nạn ở Sơn Nam nay thuộc xã Ngọc Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An).

Trần Quốc Kiệt có người vợ là Trần Thị Hướng. Năm 1410, hai vợ chồng có người con trai là Trần Nguyên Trừng. Cha đi lánh nạn, mẹ con ở lại sống trong cảnh nghèo khó. Bà Trần Thị Hướng là người rất phúc hậu, lại chịu thương chịu khó nuôi con ăn học, ăn ở có đức hạnh. Mỗi khi trong vùng ở đâu có lễ hội là bà Hướng lại tranh thủ bán chè xanh để nuôi con. Dù khó khăn nhưng Trần Nguyên Trừng ham học quyết tâm theo con đường khoa bảng.

Bấy giờ cứ vào ngày 24 tháng chạp là xã Thượng Nông (còn gọi là làng Nung) lại mở hội đánh cá tế thần. Lần ấy làng Nung có hội, người đến dự hội rất đông vui. Ngày lễ hội, bà Hướng dọn đến bán nước chè bên đầm Nung của làng. Đến vãn hội bà vẫn cố bán, hy vọng thêm ít tiền. Trời về chiều bỗng mưa to gió lớn, bà Hướng vội dọn hàng ra về, nhưng mưa to khiến bà không đi nổi và ngã xuống, qua đời.

Trần Nguyên Trừng từ lớp học về nhà không thấy mẹ thì chạy đến làng Nung, nhưng không tìm được mẹ. Người làng chỉ nơi mẹ cậu qua đời, mối đang lấp lên ngôi mộ cao 3 thước nhưng còn hở hai bàn chân, Nguyên Trừng nhận ra là chân của mẹ mình. Dân làng cũng khuyên đây là ngôi mộ thiên táng Trời cho nên cứ để thế. Mối đùn tiếp lấp kín cả người bà Hướng, hình thành nên ngôi mộ.

Nơi ấy là địa phận của làng Liên Hoa thuộc xã Thượng Nông. Người trong làng cho rằng mộ thiên táng rất linh thiêng, bà Hướng là người có phúc lớn, vì thế mà lập miếu thờ ngay cạnh mộ. Hàng năm cứ đến ngày 24 tháng chạp là người dân đến thắp hương, tôn bà làm Thành Hoàng của làng.

Dù mẹ mất, đã nghèo lại càng thêm khó khăn, nhưng Trần Nguyên Trừng không từ bỏ việc học, quyết chí theo con đường khoa bảng.

Thi đỗ tiến sĩ

Năm 1428, Lê Lợi đánh bại quân Minh, lên ngôi vua lấy tên hiệu là Lê Thái Tổ, lập ra nhà Lê.

Năm 1429, Vua nghe lời các gian thần, cho rằng Trần Nguyên Hãn chiêu binh mưu phản nhằm khôi phục nhà Trần, liền cho gọi đến Kinh thành. Vì có mối quan hệ với Trần Nguyên Hãn nên Trần Nguyên Trừng phải đổi tên thành Trần Văn Huy đến định cư ở xã Quảng Bị, huyện Bất Bạt, tỉnh Sơn Tây (nay thuộc xã Thạch Đồng, huyện Thanh Thủy).

Năm 1442, Triều đình tổ chức khoa thi, đây là khoa thi lớn chính thức đầu tiên của nhà Hậu Lê. Trần Văn Huy vượt qua các kỳ thi Hương và thi Hội, vào đến thi Đình thì đỗ Đệ nhị giáp tiến sĩ.

Lưỡng quốc Thượng thư

Năm 1453 Trần Văn Huy được cử đi sứ sang nhà Minh, khi bang giao với nhà Minh ông thể hiện được là nhà Nho uyên bác, được vua Minh phong làm Thượng thư. Khi trở về ông được phong làm Thượng thư bộ Hình, hàm nhị phẩm, được ban tước Dương Khê hầu.

Vì ông là Thượng thư của cả hai nước nên người dân xã Quảng Bị (còn có tên là làng Bợ) thường gọi ông là quan Thượng Bợ, Thượng thư Lưỡng quốc.

Trần Văn Huy mất năm 1485, được Vua ban tên thụy là Dụ Phúc tướng công. Dân làng Bợ lập lăng thờ ông với đôi câu đối như sau:

Lưỡng bộ Lê triều ghi quốc sử,
Nhất gia Bị xã tú hương danh.

Sau đó ông được chuyển an táng đến gần mộ mẹ là cụ Trần Thị Hướng, bên cạnh là đền thờ cụ Trần Thị Hướng, để hai mẹ con được an nghỉ gần nhau.

Bị truy sát phải đổi sang họ Đặng

Sau này đến thời vua Lê Tương Dực, Vua ngày càng trượt dài vào con đường ăn chơi sa đọa, vơ vét quốc khố xây dựng hành cung để ăn chơi, “xây dựng liên miên, dân nghèo thất nghiệp, trộm cướp nổi lên” (Đại Việt sử ký toàn thư).

Năm 1511, một hậu duệ nhà Trần là Trần Tuân khởi nghĩa ở Sơn Tây, quân khởi nghĩa giành nhiều trận thắng và áp sát Kinh thành. Vua Lê Tương Dực lo lắng cho quân tiến đánh nhưng đều thất bại.

Sau các chiến thắng, Trần Tuân lơ là không phòng bị, nên bị bộ tướng của Triều đình lẻn vào doanh trại giết chết, cuộc khởi nghĩa sau đó cũng tan.

Họ Trần bị truy sát, dòng họ Trần phải tản đi các nơi. Hậu duệ của Trần Văn Huy chạy đến làng Lương Xá, huyện Chương Đức, nay là huyện Chương Mỹ, Hà Nội, đổi họ từ họ Trần sang họ Đặng.

Đặng Huấn được tôn là thủy tổ của họ Đặng ở làng Lương Xá, ông là cháu rể của đại tướng quân nhà Mạc là Lê Bá Ly.

Chạy đến Nam triều theo nhà Lê

Lúc này nhà Mạc có biến lớn, vua Mạc Phúc Hải qua đời truyền ngôi cho con là Mạc Phúc Nguyên, hiệu là Mạc Tuyên Tông. Tuy nhiên Thái úy nắm giữ quân đội là Phạm Tử Nghi lại muốn đưa Mạc Chính Trung lên ngôi.

Phạm Tử Nghi đưa quân tiến đánh Kinh thành. Vì Phạm Tử Nghi nắm giữ quân đội, nên quân của Triều đình nhà Mạc còn rất ít. Trong lúc nguy nạn thì may nhờ có Lê Bá Ly cùng Tây quận công Nguyễn Kính hợp quân giúp đỡ nên đánh lui được quân của Phạm Tử Nghi.

Từ đó Lê Bá Ly trở thành Thái tể, công cao đầu Triều. Tuy nhiên vì thế mà có kẻ ghen ghét gièm pha với Vua trẻ là Mạc Tuyên Tông mới chỉ 16 tuổi. Vì còn nhỏ chưa phân trắng đen, trong khi Phụ chính là Mạc Kính Điển đang đưa quân đối phó với Phạm Tử Nghi, Vua nghe theo lời gièm định bắt Lê Bá Ly.

Trước tình thế này Lê Bá Ly đưa cả gia đình, thân tín cùng 14.000 quân chạy đến Nam triều nương nhờ là Lê. Đặng Huấn cũng cùng gia đình theo Lê Bá Ly đầu quân cho nhà Lê.

Người nắm giữ quân đội nhà Lê là Trịnh Kiểm hỏi Đặng Huấn đang giữ chức gì. Biết ông đang là Khổng Lý bá thì Trịnh Kiểm liền ban cho ông Khổng Lý hầu, tước Hầu cao hơn Bá.

(Còn nữa)

Trần Hưng

Xem thêm:

• Mạc Kính Điển: Cây cổ thụ chèo chống nhà Mạc (P1)
• Trạng Gióng: Hậu duệ của Hưng Đạo Vương, dùng nhân đức trị quốc

Mời xem video: