Ngày xuân cùng nghĩ chuyện “Vì sao phải thế?”

Cuối 2019, chưa bao giờ một sự kiện nhận được nhiều đồng cảm và dõi theo của giới trí thức chân chính đến thế. Cũng chưa bao giờ một sự kiện lại khiến ta lo lắng cho tương lai của dân tộc đến như vậy. Cuộc biểu tình Hồng Kông đã vô tình trở thành một chiếc gương để ta soi vào chính mình và hiểu được ta còn quá nhiều điều cần phải học. Và ta chợt nhận ra, rất nhiều người Việt đều có trong tâm một khoảng trống khi tiếp cận với tin tức từ một nơi chỉ cách Hà Nội 2 giờ bay.

“Rỗi việc”, “ngớ ngẩn”, “đang yên đang lành tự dưng đi biểu tình làm chi”… Có lẽ “vì sao?” là câu hỏi mà rất nhiều người, đặc biệt là lớp trẻ Việt không thể nào trả lời được. Những sinh viên có chỉ số IQ cao nhất thế giới hy sinh tuổi thanh xuân của mình trên đường phố mịt mù hơi cay. Những nhân viên y tế trẻ tuổi lao vào giữa hiểm nguy để sơ cứu người biểu tình. Người đầu bếp can trường bất chấp đe dọa của cảnh sát một mực ở lại PolyU để lo bữa ăn cho đám thanh niên. Cậu bé 11 tuổi trốn mẹ xuống đường ủng hộ người biểu tình đòi nhân quyền, dân chủ… Vì sao?

Bạn hỏi “vì sao?”, nhưng bạn ơi, những điều tương tự trong sử ta đâu có thiếu…

Hơn 100 năm trước, cụ Phan Thanh Giản vì không giữ được thành Vĩnh Long mà vào một chòi tranh, tuyệt thực suốt 17 ngày, rồi uống á phiện với dấm thanh để tự vẫn trong sự van xin của con cháu.

Cụ Hoàng Kế Viêm là phò mã nhà Nguyễn, bác dượng vua Tự Đức, thế mà chống lệnh triều đình, nhiều năm dẫn quân chống Pháp, lại ngầm giúp đỡ các cuộc khởi nghĩa, khiến người Pháp phải kính sợ.

Hơn 200 năm trước, tướng Võ Tánh và Ngô Tùng Châu không giữ nổi thành Bình Định, một người tự thiêu, một người uống thuốc độc tự sát, để khỏi liên lụy binh lính toàn thành.

Đôi vợ chồng Bùi Thị Xuân, Trần Quang Diệu kiên tâm chống giữ nhà Tây Sơn. Đến khi bị bắt, được vua Gia Long gia ân mà Trần Quang Diệu vẫn tạ từ: “nhận chức quan của triều đại mới thì không phải là trượng phu”, để rồi bị giết.

Hơn 600 năm trước, Lê Lai mặc áo vàng, dẫn hai con voi và 500 quân tới trại giặc khiêu chiến, dũng cảm đánh cho đến khi bị bắt, bị xử cực hình cực ác, vậy mà chưa từng hé răng. Tất cả chỉ vì để Lê Lợi thoát đi, sau này đánh bại quân Minh, lập ra triều đại quân chủ thịnh thế nhất trong lịch sử đất nước.

Hơn 700 năm trước, Trần Tử Đức dẫn quân Ngũ Yên tinh nhuệ chặn giặc Nguyên Mông, phía sau lưng ông, vua Trần rút lui tổ chức quân đội, dân chúng thành Thăng Long khẩn trương di tản. Sau hơn 10 ngày chặn giặc làm tròn nhiệm vụ, bị giặc vây, ông tuẫn quốc. Phu nhân của ông là Bùi Thiệu Hoa dẫn quân đến nơi an toàn, làm lễ tế chồng, rồi tự tử chết theo.

…

Những người ấy, họ không nhất thiết phải làm thế, phải vậy không? Nhưng trên đời này có một thứ được gọi là “chính nghĩa”. Những tấm gương trung liệt ấy trong lịch sử là vô số. Họ, nam có, nữ có, đã ở trong các hoàn cảnh khác nhau mà đặt định cho hậu thế nội hàm bao la của chữ “Nghĩa” này.

Xưa kia, khi bị áp giải đến Yên Kinh vì chống quân Nguyên Mông, Văn Thiên Tường đã từng viết:

“Đời người xưa nay ai không chết? Lưu lại lòng son rọi sử xanh”, hai câu này đã trở thành một áng thơ tuyệt mỹ để tỏ bày lòng tin chính nghĩa không thể lu mờ, gửi cho hậu thế.

Ngày nay, ta thường nghĩ rằng: Ta sống tốt, ta cũng không hại ai hết, ta là người lương thiện. Nhưng mà ta có thật sự thiện lương không? Ta có thật sự sống với lương tri của chính mình hay không? Thấy điều ác, thấy điều trái lòng, dù ở Việt Nam hay ở một nơi xa xôi nào đó, bạn có từng lên tiếng, có từng hành động?

Martin Luther King từng nói rằng, “Sự bất công ở bất cứ đâu là mối đe dọa cho công lý ở khắp mọi nơi”. Nhưng mấy ai hiểu được lời nói đó? Nếu im lặng, không hành động, vì lợi ích bản thân, thì chính là đang tiếp thêm sức mạnh cho cái ác. Lẽ đời, tiếp sức cho cái ác, cái ác sẽ quay lại làm hại bạn.

Hãy nói về Hồng Kông và về đất nước Trung Quốc, cuộc biểu tình của người trẻ tuổi ấy không phải là sự bồng bột nhất thời. Trong khi những người Trung Quốc ở thượng tầng xã hội mơ tưởng về giấc mộng Trung Hoa, thì thực tế là tại đất nước này, thiên nhiên rên xiết, lòng người oán thán, phần lớn quan chức tham ô dâm loạn, những ai còn chút lương tri cũng thấy khó có thể ngẩng đầu khi ra ngoài thế giới văn minh.

Trải qua những cuộc vận động đẫm máu: cải cách ruộng đất, thủ tiêu tư sản, tiêu diệt trí thức, cách mạng văn hóa, đàn áp Tây Tạng, thảm sát Thiên An Môn, bức hại Pháp Luân Công, tẩy não Tân Cương, và mới đây nhất là chiến dịch triệt tiêu hoàn toàn tín ngưỡng tôn giáo, xã hội dưới thời Đảng Cộng sản Trung Quốc đã hủy hoại và đè bẹp phẩm cách cao quý của con người Trung Hoa. Điều gọi là “phú quý bất năng dâm, bần hàn bất năng di, uy vũ bất năng khuất” đã gần như biến mất trong dòng chảy hiện đại.

Những cá nhân với chính nghĩa và đức tin, từ các luật sư nhân quyền, những nhà hoạt động, những người trẻ tuổi Hồng Kông, cho tới những người có tín ngưỡng như Phật giáo Tây Tạng, Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ, Kitô giáo, Pháp Luân Công, tất cả đều rơi vào hoàn cảnh hiểm nghèo. Tuy nhiên họ lại chính là những người thắp sáng hy vọng cho một “Trung Hoa mộng” chân chính, nơi có nhân quyền, có tự do, có đức tin, có chính nghĩa, có sự thượng tôn trước hết là đạo đức rồi mới tới pháp luật.

Luật sư nhân quyền nổi tiếng Cao Trí Thịnh, người từng trải qua nhiều tra tấn thể xác và tinh thần trong nhà tù Trung Quốc vì dám đứng ra bảo vệ cho Pháp Luân Công, từng viết về lựa chọn chính nghĩa của mình như sau:

Người quân tử xưa, không bởi vì lâm vào nghịch cảnh, không bởi vì đối mặt với sinh tử, không bởi vì cám dỗ trước công danh lợi lộc, mà vứt bỏ tiết tháo, phẩm chất của mình. Họ đều có tín niệm kiên định phi thường lớn.

Trong xã hội coi trọng của cải tiền bạc ngày nay, để tìm được một người như vậy thực sự là khó. Nhưng chính trong xã hội hỗn loạn này, trong nguy nan khốn khó, trong hoàn cảnh “trắng đen lẫn lộn”, nếu như ai có thể vượt qua được những cám dỗ của danh lợi, không đánh mất bản tính chân thật, lương thiện, bảo vệ cái thiện, chống lại cái ác thì người ấy chính là người có phẩm chất cao quý. Cho dù họ có phải chịu thiệt thòi trước mắt thì cuối cùng cũng sẽ nhận được phúc báo lâu dài. Họ chính là hy vọng của đất nước, là tương lai của dân tộc.

Minh Nhật