Phạm Văn Xảo: Công thần oan khuất của nghĩa quân Lam Sơn

Sau khi đánh thắng quân Minh, vua Lê Thái Tổ luận công ban thưởng đã xếp Phạm Văn Xảo vào hàng người có công lớn nhất, được phong làm Thái úy chỉ sau Vua. Tuy nhiên ông cũng chính là công thần đầu tiên bị sát hại.

Nhiều lần lập công trong cuộc chiến chống quân Minh

Phạm Văn Xảo sinh ra ở Thăng Long, tham gia cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống quân Minh, được Lê Lợi giao cho làm Khu Mật Đại Sứ. Sử sách ít nói đến Phạm Văn Xảo, chỉ nhắc đến ông kể từ năm 1426 khi nghĩa quân Lam Sơn tiến ra bắc.

Năm 1426, nghĩa quân Lam Sơn đã làm chủ được vùng đất phía nam, Lê Lợi quyết định chia quân làm 3 cánh tiến ra bắc. Cánh thứ nhất gồm hơn 3 .000 quân do Phạm Văn Xảo, Lý Triện, Trịnh Khả và Đỗ Bí chỉ huy.

Cánh quân của Phạm Văn Xảo nhanh chóng chiếm được Ninh Kiều (nay là thị trấn Chúc Sơn, huyện Chương Mỹ, Hà Nội). Nhận thấy nơi đây địa thế hiểm trở, rất thuận lợi đặt mai phục vốn là điểm mạnh của nghĩa quân, Phạm Văn Xảo cho quân mai phục ở đây, còn ông dẫn một cánh quân nhỏ tiến đánh thành Đông Quan (tên gọi thành Thăng Long thời đấy).

Tướng quân Minh chỉ huy trong thành Đông Quan là Trần Trí thấy quân Lam Sơn có ít thì liền cho quân xông ra đánh, Phạm Văn Xảo cho quân vờ thua rồi bỏ chạy về hướng Ninh Kiều. Trần Trí cho quân đuổi theo, đến Ninh Kiều thì lọt vào ổ mai phục của nghĩa quân. Nghĩa quân xông ra đánh, diệt được hơn 2.000 quân Minh. Trần Trí vội cho quân rút về thành Đông Quan.

Dù cánh quân thứ nhất của Phạm Văn Xảo đã đến nơi và có trận thắng lớn, nhưng cánh quân thứ 3 vẫn chưa đến nơi. Nghĩa quân lại nghe tin viện binh của quân Minh do Vương An Lão chỉ huy gồm hơn 1 vạn quân sắp tiến sang. Việc này khiến Ninh Kiều bị đe dọa và khó giữ được.

Nghĩa quân quyết định chia ra làm hai như sau: Cánh thứ nhất do Lý Triện và Đỗ Bí tiếp tức giữ Ninh Kiều và uy hiếp phía nam thành Đông Quan. Cánh thứ hai cho Phạm Văn Xảo và Trịnh Khả chỉ huy vòng lên Tam Giang (thuộc Phú Thọ ngày nay) chặn đánh viện binh quân Minh đang tiến sang.

Hơn 1 vạn viện binh quân Minh đến cầu Xa Lộc thuộc Tam Giang thì bị quân của Phạm Văn Xảo tiến đánh, hơn 1.000 quân Minh bị tiêu diệt, chết đuối dưới chân cầu rất nhiều, số còn lại phải chạy vào thành Tam Giang. Đây là chiến thắng mang ý nghĩa quan trọng, khiến viện binh quân Minh không thể tấn cống, chỉ có thể cố thủ trong thành Tam Giang.

Trước tình thế đó nhà Minh liền cử Vương Thông làm Tổng binh đưa viện binh 5 vạn quân sang, hợp với 3 vạn quân ở thành Đông Quan, 2 vạn quân tại các thành khác, tổng cộng quân Minh có 10 vạn quân. Vương Thông quyết định chủ động đưa quân tấn công quân Lam Sơn ở Ninh kiều.

Thấy rằng quân Minh mới có viện binh đang mạnh sẽ tiến đánh, Ninh Kiều khó giữ được, nên nghĩa quân bí mật rút khỏi Ninh Kiều đến Cao Bộ (xã Trung Hòa, Chương Mỹ, Hà Nội ngày nay), đồng thời cấp báo cho đội quân Thiết Đột tinh nhuệ của Đinh Lễ và Nguyễn Xí đang đóng ở Thanh Đàm (Thanh Trì, Hà Nội ngày nay) đến ứng cứu.

Quân Minh đến Ninh Kiều không thấy nghĩa quân, biết nghĩa quân ở Cao Bộ liền chia làm hai hướng tấn công. Quân Lam Sơn tổ chức mai phục ở Tốt Động – Chúc Động đánh tan quân Minh. Quân Minh phải rút vào thành cố thủ, xin thêm viện binh.

Cuối năm 1427, Liễu Thăng cùng Mộc Thạnh đưa 15 vạn quân sang cứu viện. Liễu Thăng cầm quân 10 vạn tiến vào theo đường Chi Lăng. Mộc Thạnh chỉ huy 5 vạn quân từ Vân Nam tiến sang.

Phạm Văn Xảo được cử mang quân cùng Trịnh Khả chặn cánh quân của Mộc Thạnh. Phạm Xảo đến ải Lê Hoa, tìm chỗ hiểm phòng thủ.

Mộc Thạnh trước đó từng ở Giao Chỉ tham gia nhiều trận đánh với quân nhà Hậu Trần và các cuộc hỏi nghĩa khác nên có rất nhiều kinh nghiệm tại chiến trường này. Do đó Mộc Thạnh cẩn thận không tiến sang ngay mà đóng quân ở ải Lê Hoa, quan sát xem cánh quân của Liễu Thăng thế nào mới tính tiếp.

Sau khi cánh quân của Liễu Thăng bị đánh bại, Liễu Thăng tử trận. Ở ải Lê Hoa Phạm Văn Xảo cùng Trịnh Khả đưa tin cánh quân của Liễu Thăng bị tiêu điệt, đưa cả ấn tín của Liễu Thăng ra khiến quân Minh ở đây hoảng loạn.

Lúc này Phạm Văn Xảo mới đưa quân tiến đánh, quân Minh hoảng sợ, mạnh ai nấy chạy. Phạm Văn Xảo cho quân đuổi theo tiêu diệt hàng vạn quân Minh.

Công thần lớn nhưng bị xử trảm

Sau khi đánh bại quân Minh, Lê Lợi lên ngôi Vua, hiệu là Lê Thái Tổ. Tháng 5/1429, Vua luận công ban thưởng, có 93 người có công lớn nhất được ban thưởng chia làm 5 hạng. Hạng cao nhất là Huyện Thượng hầu chỉ có 3 người là Phạm Vấn, Lê Sát, Phạm Văn Xảo. Tức ông được Vua xem là một trong 3 người có công lao lớn nhất và được ban thưởng nhiều nhất. Phạm Văn Xảo được phong làm Thái úy, quyền hành chỉ sau Vua.

Sau khi đánh bại quân Minh và lập ra nhà Lê, vua Lê Thái Tổ không phải là vị minh quân, đã giết hại nhiều vị công thần. Nguyên nhân là vì Lê Thái Tổ đã về già, sợ Thái tử kế vị còn nhỏ, mà quyền thần thì có nhiều. Trong Triều lúc này có lắm gian thần khiến Triều đình không đoàn kết.

Bọn gian thần Trình Hoàng Bá, Lê Quốc Khí, Đinh Bang Bản, Nguyễn Tông Chí, Lê Đức Dư vốn đi theo Lê Sát, biết ý Vua lo lắng việc Thái tử Nguyên Long còn nhỏ, nên mật tấu nói xấu các công thần như Phạm Văn Xảo và Trần Nguyên Hãn.

“Đại Việt thông sử” của Lê Quý Đôn có chép rằng: Vua “tỏ ra trọng vọng nhưng bên trong vẫn nghi ngờ. Bọn gian thần Trình Hoàng Bá, Lê Quốc Khí, Đinh Bang Bản, Nguyễn Tông Chí, Lê Đức Dư đón biết ý vua tranh nhau dâng mật sớ khuyên vua sớm trừ đi”.

Vì có nhiều lời mật tấu tội trạng Phạm Văn Xảo, Vua nghe theo, đến năm 1431 thì cho tịch thu tài sản và xử trảm ông.

Trước khi mất, vua Lê Thái Tổ có phần ân hận khi đã xử trảm Phạm Văn Xảo, Trần Nguyên Hãn, nên cách chức các gian thần chuyên nói xấu người khác là Trình Hoàng Bá, Lê Quốc Khí, Đinh Bang Bản, Nguyễn Tông Chí, Lê Đức Dư. Trước khi mất Vua cũng nói rõ sau này không được cho những kẻ này tham dự Triều chính.

Sau này khi vua Lê Thái Tông lên ngôi, Lê Sát liền giới thiệu lại những gian thần này tham dự Triều chính. Nhưng các vị quan là Bùi Cấm Hổ và Nguyễn Thiên Tích đã thẳng thắn can vua Thái Tông nên theo lời di huấn của cha. Lê Thái Tông nghe theo.

Năm 1451, vua Lê Nhân Tông ra lệnh đại xá, trả lại điền sản cho con cháu Phạm Văn Xảo. Năm 1484, vua Lê Thánh Tông truy phong ông là Thái bảo, Thắng quận công.

Trần Hưng

Xem thêm:

• Trần Nguyên Hãn: Vị tướng tài của nghĩa quân Lam Sơn (P1)

Mới xem video: