Suy ngẫm về vận may qua một bức tranh phúng dụ

Vận may là điều mà rất nhiều người khao khát có được. Chúng ta ao ước những điều thuận lợi trong cuộc sống – một cơ hội bất ngờ, một thành công vượt dự tính, hay một sự trùng hợp ngẫu nhiên dẫn đến điều tốt đẹp. Thế nhưng, dù cố gắng đến đâu, một người không thể không đối diện với những biến cố bất ngờ trong cuộc sống: bệnh tật, mất mát hay thất bại. Điều đó khiến người ta không thể không suy ngẫm sâu thêm về “vận may”, hay rộng hơn nữa là “vận mệnh”.

Nghệ thuật không chỉ để biểu hiện cái đẹp, mà còn là phương tiện để con người suy ngẫm về thân phận, đạo đức và lẽ sống. Bức tranh “Allegory of Fortune” (Phúng dụ về vận may) của họa sĩ người Ý Dosso Dossi, được vẽ khoảng năm 1530, là một ví dụ. Bằng ngôn ngữ biểu tượng, tác phẩm đưa ra kiến giải về bản chất mong manh và không thể kiểm soát của vận may, gợi cho người xem nhiều suy ngẫm.

Ở phần phải của tranh, Vận May xuất hiện trong hình dạng của một người phụ nữ lõa thể, tay ôm một chiếc sừng dê đầy hoa quả tươi. Đây là hình ảnh biểu tượng cho sự sung túc và lạc thú thế tục. Vận may là thứ hấp dẫn con người, có thể mang đến sung túc và thành công, thông qua đó mà thỏa mãn dục vọng của con người. Vận May có khuôn mặt đẹp, ánh mắt nhìn xa xăm, nhưng nửa khuôn mặt như cười, nửa khuôn mặt như lo âu buồn bã, tạo nên một cảm xúc thật khó diễn tả bằng lời. Vận may có thể thỏa mãn nhiều điều, nhưng lại không mang đến cho chúng ta một tâm tình bình thản.

Lần theo chiếc sừng dê, chúng ta đột nhiên phát hiện ra Vận May đang ngồi trên một cái bong bóng mong manh – dường như có thể vỡ bất cứ lúc nào. Điều này là để ngầm nói rằng sung túc và thành công càng nhiều, dục vọng càng nhiều thì mọi thứ lại càng nặng hơn, lại càng dễ khiến bong bóng nổ, khiến Vận May ngã ra, và sừng dê cũng như những gì bên trong nó đổ ập xuống.

Hai chân của Vận May đặt cạnh bong bóng, một chân mang giày và một chân trần, gợi cảm giác mâu thuẫn. Giống như vận may của một người vậy, hôm nay có thể có, và ngày mai có thể không.

Vận May ngồi trên một tấm vải bị gió thổi tung. Đó là một hình ảnh thể hiện cho sự thay đổi liên tục, bất định của những điều chúng ta cho là may mắn.

Còn người đàn ông ngồi bên trái Vận May là ai? Đó chính là Cơ Hội. Anh ta cầm một nắm “vé may mắn”, có thể là chuẩn bị thả vào chiếc cốc lớn bên dưới, cũng có thể là vừa lấy từ chiếc cốc đó ra. Cơ Hội nhìn sang Vận May như muốn hỏi: “Lần này chọn cái vé nào?”. Ai được rút thăm nghĩa là được Cơ Hội và Vận May chiếu cố. Vậy nên vận may giống như một trò đỏ đen trong đời: không ai biết ai sẽ “trúng” và ai sẽ “trượt”.

Không chỉ nội dung tranh, chính lịch sử của bức tranh phúng dụ này cũng là một minh chứng sống động cho chủ đề của nó. Vào thập niên 1980, một người tình cờ tìm thấy tác phẩm này ở một chợ trời và mua với giá chỉ 1.000 USD. Sau khi mang đi giám định, tranh được xác định là kiệt tác Phục Hưng và được định giá hơn 4 triệu USD. Một cú “trúng số” ngoài đời thực.

Quay trở lại với những suy ngẫm về vận mệnh, nhiều người trong chúng ta hy vọng trúng số, trở nên nổi tiếng hoặc đạt được những điều mà ta cho là sẽ làm cuộc sống trở nên thú vị, hạnh phúc hơn. Nhưng những điều đó không tồn tại mãi. Thường thì chẳng bao lâu sau, “bong bóng” vỡ, và ta nhận ra tất cả chỉ là ảo ảnh – ta đến thế giới này tay trắng, và cũng ra đi tay trắng. Ở vào thời hiện đại này, có bao nhiêu người trúng số độc đắc mà có thể giữ cho bản thân thoát khỏi vận rủi đây? Có bao nhiêu người không tan vỡ gia đình hay tiêu xài hoang phí đến phá sản? Và khi “bong bóng” vỡ, người ta mới thấy được sự ấm lạnh của nhân tình thế thái.

Từ xa xưa, người có tín ngưỡng tin rằng các vị Thần – hoặc Thượng Đế hay Thiên Chúa – là những đấng quyết định số phận của chúng ta. Vận may với họ không phải là trò đỏ đen, mà là phước lành mà một người nhận được, là một ân điển của Đấng Tạo hóa. Tuy nhiên, vận may cần được nhìn nhận một cách biện chứng – bởi vì điều tưởng chừng như là phước lành cũng có thể trở thành tai họa.

Điều quan trọng không phải là vận may, mà là việc chúng ta định hướng bản thân thế nào trước vận may đó. Vận may sẽ trở nên nguy hiểm nếu ta dựa vào nó để xác định giá trị bản thân và đánh giá giá trị người khác. Nếu có thể dùng ân điển mà chúng ta được trao cho trong tâm thái biết ơn và bình thản thì kỳ thực dù có vận may hay không, dù vận may có mất đi hay không, phẩm chất và niềm tin nơi chúng ta vẫn không bao giờ biến mất.

Dựa theo “The Truly Fortunate: Allegory of Fortune”
Đăng trên Epoch Times
Quang Minh biên tập

Xem thêm:

• Vài suy ngẫm về những gánh nặng trần tục qua chuyện vua Sisyphus

Mời xem video: