Tìm hiểu thành ngữ “Đông Sơn tái khởi”

Thành ngữ cổ có câu: “Đông Sơn tái khởi”, thường được dùng để hình dung một người sau khi lui về ở ẩn lại ra nhậm chức, cũng được dùng để ví một người sau khi thất thế lại có lại được vị thế mới, sau thất bại lại có được thành công. Nó cũng được dùng để khích lệ cổ vũ một người rằng thất bại không phải là điều tồi tệ nhất, điều quan trọng là không được nhụt chí nản lòng.

Câu thành ngữ “Đông Sơn tái khởi” có xuất xứ từ “Tấn thư. Tạ An truyện”.

Tạ An (320 – 385), tự là An Thạch, là danh sĩ ẩn cư ở Đông Sơn, sinh sống vào thời Đông Tấn. Ông làm quan đến chức Tể tướng, thế nhân gọi ông là Tạ Đông Sơn, Tạ Thái Phó, Tạ An Thạch. Các thế hệ sau rất kính trọng Tạ An. Khi đối phó với các quan lại quyền thế, Tạ An luôn kiên định và không nhượng bộ, giữ vững nguyên tắc, chống lại quyền thần để bảo vệ xã tắc. Khi nắm thực quyền, ông không kết bè phái, không chỉ hòa giải các xung đột nội bộ trong triều Đông Tấn mà còn đánh bại quân Tiền Tần trong trận Phì Thủy và giành lại vùng lãnh thổ rộng lớn. Ngay cả sau chiến thắng, khi đang ở đỉnh cao của danh vọng, ông cũng chọn cách lui về sau mà không bám víu vào quyền lực. Do đó, Tạ An được các thế hệ sau coi là hình mẫu của quan lại đức hạnh và là hình mẫu của sự chính trực.

Tạ An thời trẻ làm văn sĩ, biên soạn quốc sử, nhưng có người ghen tị với tài năng của ông. Bản thân Tạ An không quan tâm đến sự tranh giành trong triều đình, vì vậy cuối cùng ông đã lấy cớ bệnh tật để rời bỏ quan trường và về sống ẩn dật ở Đông Sơn, Hội Kê. Tại đó, Tạ An du ngoạn cùng người bạn thân Vương Hy Chi, Hứa Tuân và những người khác, đồng thời dành thời gian rảnh rỗi để dạy dỗ con cháu nhà họ Tạ và sống một cuộc sống an nhàn.

Thứ sử Dương Châu Dữu Băng nghe nói Tạ An là người có tài nên đã vài lần đến mời ông ra làm quan. Nhưng Tạ An lần nào cũng cự tuyệt. Sau đó, Dữu Băng đã gây áp lực khiến Tạ An đành miễn cưỡng chấp nhận lời mời, nhưng sau khoảng một tháng thì ông lại từ chức. Không lâu sau, Lại bộ thượng thư Phạm Uông tiến cử Tạ An lên triều đình. Triều đình mấy lần triệu tập ông để bổ nhiệm chức vị nhưng ông hết lần này lần khác lấy lý do để cự tuyệt.

Khi Tạ An ngoài 40 tuổi, nhiều người thân trong gia đình từng giữ chức quan đã qua đời và em trai của Tạ An là Tạ Vạn bị triều đình giáng chức xuống làm thường dân. Vừa hay lúc ấy, Chinh tây đại tướng quân, con rể của Minh Đế Tư Mã Thiệu là Hoàn Ôn đã mời Tạ An giữ chức Tư Mã và Tạ An đã đồng ý. Tạ An buộc phải “Đông Sơn tái khởi” ra làm quan là để cứu vãn gia tộc đang suy yếu.

Hôm Tạ An nhậm chức, các quan viên trong triều đều đến chúc mừng ông. Lúc ấy có một viên quan là trung thừa Cao Tung đã nói đùa với Tạ An rằng: “Trước đây ông cao ngạo ở Đông Sơn, nhiều lần trái ý chỉ triều đình, không chịu ra làm quan, không ngờ đến hôm nay lại xuất hiện. Lần này ông sẽ giải thích thế nào về việc mình trở lại nắm quyền đây?” Tạ An nghe xong thì lộ ra vẻ mặt xấu hổ.

Sau khi Tạ An đến phủ của Hoàn Ôn, Hoàn Ôn vô cùng cao hứng, hai người trò chuyện suốt cả một ngày.

Năm Thái Nguyên thứ tám (năm 383), Phù Kiên của Tiền Tần dẫn khoảng một triệu quân xuống phía nam, quyết tâm tiêu diệt Đông Tấn, thống nhất thiên hạ. Tình hình quân sự trở nên nguy cấp, vùng Kiến Khang loạn lạc. Tuy nhiên, Tạ An vẫn giữ được bình tĩnh, nắm quyền chỉ huy quân đội. Ông phái Tạ Thạch, Tạ Huyền, Tạ Diễm, và Hoàn Y, cùng những người khác dẫn tám vạn quân ra trận. Quân Đông Tấn đã đánh bại quân của Phù Kiên trong trận Phi Thủy, tạo nên một trận chiến “lấy ít thắng nhiều” nổi tiếng trong lịch sử. Cuộc chiến này đã đưa danh tiếng của Tạ An lên đến đỉnh cao. Nhờ tài lãnh đạo quân đội xuất sắc, Tạ An được phong làm Thái bảo.

Thành ngữ “Đông Sơn tái khởi” ca ngợi những chiến công của Tạ An và lòng dũng cảm của ông. Nó chỉ ra rằng dù gặp trắc trở và thất bại, chỉ cần giữ vững sự kiên trì, chúng ta có thể vượt qua nghịch cảnh và một lần nữa chứng minh được bản thân.

Mặt khác, thành ngữ này cũng ẩn chứa một lời răn dạy, khi đối mặt với khó khăn và thất bại, đôi khi chúng ta cần buông bỏ và tạm thời rút lui. Giống như Tạ An khi về ở ẩn tại Đông Sơn, đã chọn cách rời xa triều đình và hòa nhập với thiên nhiên. Sự rút lui tạm thời này cũng cho phép ông có một tâm thế khác khi trở lại.

Theo Epoch Times tiếng Trung
Tác giả: Trịnh Giới Văn
An Hòa biên tập

Xem thêm:

• Câu chuyện thành ngữ: Dương dương tự đắc

Mời xem video: