Trần Quốc Lặc: Trạng nguyên đầu tiên của Hải Dương

Huyện Nam Sách tỉnh Hải Dương nổi tiếng trong lịch sử khoa bảng, có 125 người đỗ tiến sĩ và là huyện có nhiều người đỗ đạt nhất cả nước. Trong huyện có làng Uông Hạ tự hào là nơi xuất sinh Trần Quốc Lặc, Trạng nguyên đầu tiên của đất Hải Dương.

Người mẹ phúc đức sinh con Trạng nguyên

Làng Uông Hạ còn có tên chữ là Giang Hạ, tên Nôm là Rọ. Tương truyền vào thế kỷ 13 thời nhà Trần ở làng Uông Hạ có bà Trần Thị Hiền nổi tiến là người ăn ở phúc đức, khắp vùng Thượng Hồng ai cũng biết.

Năm 1230, vợ chồng bà Hiền có được người con trai khôi ngô, đặt tên là Trần Quốc Lặc.

Năm 1235, bà Hiền vì tham công tiếc việc, không kịp tránh cơn mưa, chẳng may bị sét đánh trúng mà qua đời khiến cậu bé Quốc Lặc mồ côi từ nhỏ.

Trần Quốc Lặc ở cùng với cha, rất thông minh và siêng học. Tương truyền cậu bé đọc sách từ sáng đến trưa mà không rời tay.

Năm 1256, Trần Quốc Lặc dự thi và đỗ đầu tức Trạng nguyên. Ông làm quan tới chức Thị giảng, Đại liên bang hành khiển, kiêm Lĩnh Nam thụy quân quốc trọng sự.

Được nhà Vua gả công chúa

Một câu nói nổi tiếng của Trần Quốc Lặc về tinh thần học tập được ghi lại trong sử sách là: “Phàm là người học Đạo, không nên lo trăng có sáng không, không nên lo đức của mình có mỏng không, không nên lo trí của mình có mạnh không… Tâm đã sáng thì đức sẽ dày, đức dày thì trí mạnh, trí mạnh thì không chỉ nhìn thấy trăng sáng mà còn nhìn thấy vạn vật đều sáng theo cái tâm của mình”.

Thấy ông là người tài đức, vua Trần Thái Tông liền gả công chúa Bình Lương cho, rồi ban cho ông tước Hầu, cử ông đi sứ sang nhà Tống. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, ông mất khi trên đường đi sứ trở về.

Giải thích cho nguyên nhân cái chết của ông, thần phả ở Đình làng cho ghi chép rằng khi ông đi sứ đến nơi thì nhà Tống đang tổ chức kỳ thi ở Kinh thành. Trần Quốc Lặc nhân tiện dự thi và đỗ đầu tức Trạng nguyên. Vì ông không chịu làm quan cho nhà Tống, trên đường trở về đến ải Nam Quan thì ông bị mưu sát trong bữa tiệc tiễn đoàn sứ qua ải.

Tuy nhiên ngoài thần phả của làng thì không có tài liệu nào khác ghi chép về việc Trần Quốc Lặc thi đỗ Trạng nguyên tại nhà Tống. Mặt khác nhà Tống tổ chức khoa thi có luật lệ nghiêm ngặt, một sứ thần khó mà dự thi.

Tưởng nhớ hai mẹ con Trạng nguyên

Sau khi Trần Quốc Lặc mất, Triều đình nhà Trần phong ông là phúc thần “Thành Hoàng làng Uông Hạ”.

Đến thời nhà Lê, dân làng đã mở rộng miếu thờ ông thành ngôi Đình, đặt tên gọi là đình Tả.

Đến thời Nguyễn, qua các đời Gia Long, Tự Đức, Đồng Khánh, Thành Thái, ông được triều đình ban 5 đạo sắc phong. Tiếc rằng sau này ngôi đền bị chiến tranh hủy mất.

Từ năm 1958, làng Uông Hạ quyên góp tiền bắt đầu xây mới 3 gian đình để thờ Trạng nguyên Trần Quốc Lặc cùng phu nhân là công chúa Bình Lương và 9 vị đại khoa đã đỗ đạt của làng.

Lễ hội truyền thống của làng được tổ chức vào ngày mùng 2 và ngày 11, 12 tháng giêng hàng năm. Vào ngày hội có lễ rước Thành Hoàng cùng nhiều trò chơi dân gian và hát giao lưu với nhau, ngoài người làng còn có người trong huyện đến tham gia rất đông.

Năm 2014, người làng lại cùng góp tiền của xây lăng mộ mẫu thân của Trạng nguyên Trần Quốc Lặc là bà Trần Thị Hiền. Lăng mộ nằm cách Đình làng nơi thờ Trạng nguyên 200 mét. Bà Hiền vốn là người phụ nữ nổi tiếng đức hạnh, cả huyện đều biết tiếng, nhưng cũng có kẻ vì ghen ghét mà hay nói xấu khiến người làng có một thời hiểu nhầm. Vì thế mà người làng quyết định lập lăng mộ cho bà, cùng lưu truyền những câu truyện từ xa xưa vừa để tưởng nhớ và lưu giữ hình mẫu của một người phụ nữ đức hạnh hạnh.

Trần Hưng

Xem thêm:

• Nước chảy đá mòn: Lời vợ dạy giúp đỗ trạng nguyên ngoài 50 tuổi
• Chuyện lạ khoa bảng: Sĩ tử thi đỗ Trạng nguyên, người làng không tin

Mời xem video: