Trí tuệ cổ nhân: 9 phẩm đức cần tu dưỡng

Đạo đức là lý niệm đã có từ rất xa xưa. Thời cổ đại, các bậc thánh nhân đều cho rằng đức là điều kết nối con người với nhau, kết nối con người với trời đất. Trong bất cứ xã hội nào, quan niệm của con người có thể thay đổi, nhưng tiêu chuẩn làm người kỳ thực là không đổi. Dù ít hay nhiều, tiêu chuẩn đạo đức vẫn luôn tồn tại trong tâm của chúng ta, là tiêu chuẩn để đánh giá tốt xấu, đúng sai. Cho dù người ta có cố ý giẫm đạp lên tiêu chuẩn này thì cũng mơ hồ hiểu được đạo lý trong đó. Bởi vì lương tâm luôn tồn tại trong mỗi người, chỉ là nó có vị trí quan trọng hay không mà thôi.

Trong xã hội ngày nay, khi mà chuẩn mực đạo đức đang trượt dốc nhanh chóng mỗi ngày, không ít người mong mỏi có một ngày đạo đức nhân loại có thể nâng cao trở lại. Nhưng việc đạo đức có thể nâng cao trở lại hay không cần phải dựa vào sự cố gắng của mọi người. Vì cơ sở để quay trở lại là dựa vào mỗi cá nhân, cần bắt đầu từ việc tu dưỡng đức hạnh của tự thân mỗi người. Về điều này, trong sách cổ đã có nhiều ghi chép.

Cao Dao sinh vào thời kỳ vua Nghiêu trị vì. Ông là người thông minh, rộng lượng, nhân nghĩa và tài giỏi. Ông cùng với vua Nghiêu, vua Thuấn và vua Vũ được tôn xưng là “Thượng cổ tứ Thánh”. Trong thời kỳ cổ đại, Cao Dao phò tá ba vị Thánh quân Nghiêu, Thuấn, Vũ.

Trong sách “Thượng Thư. Ngu Hạ thư” viết

Cao Dao nói rằng: “Một người có đức hạnh, cần phải biết những việc mà người ấy làm là gì. Xem xét hành vi của một người có thể căn cứ theo chín loại phẩm đức”.

Vua Vũ hỏi: “Thế nào gọi là chín loại phẩm đức?”

Cao Dao nói: “Khoan hồng đại lượng mà cẩn trọng những việc nhỏ bé, tính tình ôn hòa mà vẫn có chủ kiến, thái độ kính cẩn mà vẫn trang trọng nghiêm túc, có thể xử lý quốc sự mà lại làm việc chăm chỉ tận tâm, biết lắng nghe ý kiến của người khác mà lại quuyết đoán cương nghị, ngay thẳng chính trực mà lại có thái độ ôn hòa, thẳng thắn rộng lượng mà lại có thể giữ được chừng mực, cương trực không xu nịnh mà vẫn có thể phong phú đầy đủ, kiên cường bất khuất mà lại phù hợp đạo nghĩa. Chín loại phẩm đức tốt đẹp thiện mỹ cát tường này cần phải được biểu lộ ra.”

Chín phẩm đức tốt đẹp này được Cao Dao coi là tiêu chuẩn đức hạnh. Ông còn nói rằng: “Người nào làm được ba phẩm đức trong đó thì có thể được phong chức khanh đại phu. Nếu như làm được sáu phẩm đức trong đó, phụ giúp thiên tử xử lý việc chính trị thì có thể phong chư hầu. Nếu như chín phẩm đức này có thể được thực hiện thì tất cả các quan chức triều đình đều là những người có tài đức vượt trội, các quan viên sẽ học tập và noi gương nhau.”

Chín loại phẩm đức này không chỉ hình thành nên một hệ thống đạo đức hoàn chỉnh vào thời cổ đại mà còn được dùng làm tiêu chuẩn cho việc tu dưỡng của quân vương, quan đại thần và là tiêu chuẩn để bổ nhiệm các quan viên. Chín phẩm đức này được xem là yêu cầu đạo đức, là cảnh giới lý tưởng cao nhất của quân vương. Không chỉ vậy, một người bình thường cũng cần phải cố gắng noi theo đó. Và nếu như mọi người trong thiên hạ đều có thể nỗ lực làm theo thì nhất định sẽ xuất hiện thịnh thế, đi đường không nhặt của rơi, tối đến không cần đóng cửa.

“Dùng đức thu phục người”. Lật lại những trang lịch sử, các vị quân vương của các triều đại có thể được lưu danh muôn đời thì đều là những người có đạo đức cao thượng, biết dùng người, biết xây dựng giang sơn tươi đẹp. Nếu người đứng đầu của một đất nước biết tu chỉnh bản thân thì mới có thể “nguồn sạch thì nước tự trong”, mới khởi được tác dụng với xã hội, thiên hạ thái bình, dân chúng an vui.

Khi đạo đức của con người đã nâng cao thì sẽ không cần sử dụng pháp luật nghiêm khắc để điều chỉnh hành vi của con người nữa mà người ta tự ước thúc bản thân và ước thúc lẫn nhau. Ngược lại, khi con người không có đạo đức thì không có luật lệ nào có thể điều chỉnh được lòng người. Mọi người sẽ sống trong sợ hãi, nghi ngờ lẫn nhau và dẫn đến sự hủy diệt chính mình.

Theo Epoch Times tiếng Trung
An Hòa biên tập

Xem thêm:

• Trí tuệ cổ nhân: Lấy tín ngưỡng làm căn bản, lấy đạo đức làm tôn chỉ

Mời xem video: