Vì sao họ Trần 3 đời theo nhà Mạc vẫn được nhà Lê trọng dụng?

Khi nhà Lê đánh bại nhà Mạc chiếm lại Thăng Long, nhiều quan lại trụ cột cho nhà Mạc phải chạy trốn, nhiều gia đình theo nhà Mạc không được dự thi làm quan cho nhà Lê. Tuy nhiên họ Trần ở làng Hoa Thiều (nay là thôn Kim Thiều, xã Hương Mạc, Từ Sơn, Bắc Ninh) 3 đời làm quan trụ cột cho nhà Mạc vẫn được nhà Lê trọng dụng, mời ra làm quan.

• Tiếp theo bài: Phúc đức họ ngoại ươm mầm cho tài năng của Nguyễn Du

Ba đời liên tiếp làm quan trụ cột cho nhà Mạc

Họ Trần ở làng Hoa Thiều đời thứ tư có Nhiễm Khê sinh năm 1472, từ trẻ đã nổi tiếng về tài văn thơ, vượt qua được kỳ thi Hương, qua được tam trường kỳ thi Hội, nổi tiếng với những bài phú hay.

Nhiễm Khê làm quan cho nhà Lê Sơ vào lúc vương triều này suy tàn, vua lê Uy Mục và Lê Tương Dực không lo Triều chính, chỉ lo ăn chơi sa đọa đến cạn kiệt quốc khố. Vua lại tăng thu thuế khiến dân chúng khốn khổ lầm than, các cuộc khởi nghĩa và loạn quân nổi lên khắp nơi.

Trong khi Mạc Đăng Dung thu phục hết các loạn quân thì Nhiễm Khê đi theo nhà Mạc với mong muốn Triều đại mới sẽ chăm lo cho dân chúng bớt khổ hơn. Nhờ có nhiều đóng góp nên đến thời vua Mạc Tuyên Tông, ông được phong làm “Thái Bảo diện dụ hầu” hàng nhất phẩm.

Sau này ông được phong làm Thư kinh giáo thụ trong Quốc Tử Giám, chăm lo giáo dục tìm nhân tài cho đất nước. Cũng bắt đầu từ cụ Nhiễm Khê, họ Trần làng Hoa Thiều 3 đời liên tiếp làm quan trụ cột cho nhà Mạc.

Con của Nhiễm Khê là Ngạn Húc đỗ tiến sĩ làm quan cho nhà Mạc trong giai đoạn giao tranh Nam – Bắc triều giữa nhà Mạc và nhà Lê.

Con của Ngạn Húc là Phi Nhỡn là đời thứ sáu, làm quan cho nhà Mạc. Khi nhà Mạc bị đánh bật ra khỏi Thăng Long, ông đã có nhiều cuộc chiến rất ác liệt. Là một đại thần được nhà Mạc tin tưởng, Trần Phi Nhỡn nhiều lần cầm quân quyết chiến với quân Lê – Trịnh.

Cứu bạn thoát nạn

Con cháu họ Trần vẫn lưu giữ câu chuyện một lần quân của cụ Phi Nhỡn bắt được danh tướng của quân Lê – Trịnh, khi giải đến thì Phi Nhỡn nhận ra đó là Nguyễn Thực, bạn học cũ của mình. Dù là bạn bè nhưng lớn lên trong cảnh chiến tranh Nam – Bắc triều, Phi Nhỡn theo cha phò cho nhà Mạc, còn Nguyễn Thực lại giúp cho nhà Lê Trung Hưng.

Dù hai người đối địch nhưng tình bạn thì vẫn còn, gặp bạn thì Phi Nhỡn rất mừng nên tìm cách cứu bạn. Một lần trời vừa sẩm tối, cụ Phi Nhỡn mang một bộ áo lính đến để trước phòng giam Nguyễn Thực và cố ý nói to rằng: “Sao đêm tối rồi mà không thấy đom đóm bay ra”.

Làng của Nguyễn Thực có tên là làng Đóm, Nguyễn Thực hiểu ý bạn mình nên đêm hôm đó mặc bộ đồ áo lính để cải trang, nhờ đó mà chạy thoát được.

Nguyễn Thực đền ơn?

Khi nhà Mạc thất thế phải chạy đến Cao Bằng, Tuyên Quang. Gia đình nào có người theo nhà Mạc đều không được thi cử làm quan, nhà nào là trụ cột cho nhà Mạc đều phải trốn. Tuy nhiên gia tộc họ Trần ở làng Hoa Thiều 3 đời liên tiếp làm quan trụ cột cho nhà Mạc lại là một ngoại lệ.

Theo gia phả thì con của cụ Phi Nhỡn tức đời thứ bảy được Triều đình nhà Lê Trung Hưng phong là Diên quận công.

Đến đời thứ tám dù không qua thi cử nhưng vẫn được mời ra làm quan, sau khi mất được Vua ban cho 12 mẫu ruộng ở làng Đồng Kỵ.

Đời thứ chín có Ngạn Tuấn là người rất thông minh lại hiền từ, thi đỗ cử nhân, con cái nhiều người làm quan.

Đời thứ mười có Trần Nhiễm đỗ cử nhân, nổi tiếng đánh cờ lừng danh một thuở không ai địch nổi. Đời này còn có Trần Ôn giỏi tính toán nên được làm câu kế (giống kế toán ngày nay) trong phủ của quan Tể tướng Nguyễn Nghiễm.

Trần Ôn kết duyên với người con gái là hậu duệ của Nguyễn Trãi ở làng Phù Đàm, huyện Đông Ngàn, phủ Từ Sơn, xứ Kinh Bắc (nay là Phù Khê, Từ Sơn – Bắc Ninh). Hai người có cô con gái là Trần Thị Tần sau này trở thành phu nhân của Tể tướng Nguyễn Nghiễm, là mẹ của đại thi hào Nguyễn Du.

Dù trong gia phả không ghi rõ cụ thể Nguyễn Thực báo đáp những gì, nhưng việc họ Trần 3 đời liên tiếp làm quan trụ cột cho nhà Mạc mà không hề bị nhà Lê – Trịnh phân biệt, thậm chí còn rất trọng dụng cho thấy Nguyễn Thực đã báo đáp bạn mình.

Sau khi Nguyễn Thực đã mất thì họ Trần ở Hoa Thiều vẫn rất mạnh và được các dòng họ khác kính trọng. Hậu Duệ của Nguyễn Thực sau này đều ghi nhớ, suốt hơn 500 năm qua, mỗi dịp vào ngày giỗ cụ Phi Nhỡn đều đến thắp hương tưởng nhớ, báo đáp ơn cứu mạng tổ tiên của mình.

Đến tận ngày nay cả hai dòng họ đều đi lại thăm hỏi, xem nhau như bằng hữu thân thiết.

Trần Hưng

Xem thêm:

• Phong thủy giúp vương triều chúa Trịnh kéo dài suốt 12 đời
• Phong thủy trong câu chuyện lên ngôi của nhà Trần

Mời xem video: