Hóa thạch 500 triệu năm có thể viết lại lịch sử cổ sinh vật học

Gần đây, các nhà cổ sinh vật học đã phát hiện ra một loại hóa thạch động vật ăn thịt mới có niên đại 500 triệu năm ở Canada. Sinh vật này chỉ lớn bằng ngón tay trỏ của con người, có ba mắt, nó dùng miệng để móc con mồi và thở bằng mang ở đuôi. Nhìn chung, nó có hình dáng giống như một “tôm tít” phiên bản ngoài hành tinh, được ví như quái vật tí hon dưới đáy biển.

Các nhà cổ sinh vật học từ Bảo tàng Manitoba và Bảo tàng Hoàng gia Ontario (ROM) ở Canada đã phát hiện ra một loài động vật ăn thịt mới, cực kỳ ấn tượng từ hóa thạch có niên đại 506 triệu năm tuổi trong tầng đá phiến Burgess Shale của Canada. Loài này được đặt tên là Mosura fentoni.

Trong 50 năm qua, Bảo tàng Hoàng gia Ontario đã đi đầu trong nghiên cứu về tầng đá phiến Burgess Shale, và cho đến nay đã phát hiện hàng chục địa điểm hóa thạch và loài mới. Kết quả nghiên cứu này đã được công bố chính thức vào ngày 14 tháng 5 trên tạp chí Royal Society Open Science.

Cấu trúc và vẻ ngoài độc đáo của Mosrafentoni

Mosrafintoni thuộc cùng bộ Actidonta đã tuyệt chủng với loài săn mồi cổ đại nổi tiếng Anomalocaris canadensis, và chúng cùng chia sẻ một vùng nước. Sinh vật này dài khoảng 1,5–6 cm, có tới 26 đốt thân, ba mắt lồi, móng vuốt có gai, miệng tròn đầy răng và vây bơi ở cả hai bên cơ thể.

Thân của Mosura fentoni được chia thành ba phần: cổ, phần thân giữa với các vạt bơi lớn, và phần thân sau nhiều đốt. Điều đặc biệt là phần thân sau còn được trang bị đầy đủ mang và các vạt mang nhỏ hơn, cho thấy chức năng kép của nó trong việc hô hấp và bơi lội. Những đặc điểm này khác biệt đáng kể so với các hóa thạch Radiodonta khác.

Điều khiến nhóm nghiên cứu kinh ngạc không chỉ là vẻ ngoài độc đáo của nó, mà còn là thực tế rằng một số hóa thạch bảo quản hoàn toàn các chi tiết về hệ thần kinh, hệ tuần hoàn, đường tiêu hóa, v.v. của nó. Thậm chí có thể xác định rõ ràng cách dây thần kinh thị giác kết nối với trung tâm thị giác, đây là một cột mốc quan trọng trong giải phẫu của các loài động vật ăn thịt nhỏ ở kỷ Cambri.

Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng hệ tuần hoàn của Mosura fentoni không giống với động mạch và tĩnh mạch của con người. Nó có một hệ tuần hoàn “mở”, trong đó tim bơm máu vào các khoang lớn được gọi là xoang máu. Những cấu trúc này được bảo quản dưới dạng các mảng phản chiếu trong hóa thạch, trải rộng khắp cơ thể và kéo dài đến các vạt bơi của nó.

Do có các vạt bơi rộng gần bụng và thân hình thon gọn, tổng thể của nó trông rất giống một con bướm đêm, vì vậy những nhà sưu tập ngoài thực địa đã trìu mến gọi nó là “bướm đêm biển”. Biệt danh này đã truyền cảm hứng cho các nhà khoa học, dẫn đến việc đặt tên cho nó theo tên quái vật Mothra trong series phim Ultraman của Nhật Bản.

Hiện tại, các nhà nghiên cứu vẫn chưa hiểu hoàn toàn lý do tồn tại của các cấu trúc bên trong Mosura fentoni. Họ suy đoán rằng cấu trúc độc đáo của nó có thể liên quan đến sự ưa thích môi trường sống cụ thể hoặc nhu cầu hô hấp hiệu quả. Điều này đòi hỏi những nghiên cứu sâu hơn trong tương lai. Tuy nhiên, phát hiện khảo cổ này đã phá vỡ những hiểu biết trước đây về sinh vật, đồng thời giúp các nhà khoa học có cái nhìn sâu sắc hơn về các sinh vật sống cách đây 500 triệu năm.

Jean-Bernard Caron, đồng tác giả nghiên cứu, nhà cổ sinh vật học người Canada và là người phụ trách cổ sinh vật học động vật không xương sống tại Bảo tàng Hoàng gia Ontario, cho biết phát hiện về loài mới này cho thấy sự đa dạng đáng kinh ngạc của các loài động vật chân đốt (arthropods) thời kỳ đầu. Ông nhấn mạnh rằng các phương thức thích nghi của chúng có nhiều điểm tương đồng với nhiều sinh vật hiện đại.

Ông Caron nói thêm: “Rất ít địa điểm hóa thạch trên thế giới có thể cung cấp thông tin chuyên sâu đến vậy về giải phẫu bên trong của các mô mềm. Chúng tôi có thể thấy dấu vết của các bó thần kinh trong mắt, những bó thần kinh này có thể liên quan đến việc xử lý hình ảnh, giống như ở các loài động vật chân đốt hiện có. Chi tiết này thật đáng kinh ngạc”.

Joe Mosiuk, người đứng đầu nghiên cứu, đồng thời là người phụ trách cổ sinh vật học và địa chất tại Bảo tàng Manitoba và nhà nghiên cứu tại ROM, cho biết: “Phần thân sau của Mosura có 16 đoạn xếp sát nhau, và trên đó có các cấu trúc mang. Điều này tương tự với cấu tạo của các sinh vật hiện đại như cua móng ngựa (horseshoe crabs) và bọ chét nước (woodlice). Bởi vì những sinh vật này về cơ bản đều chia sẻ một tập hợp các đoạn ở phần cuối cơ thể mang theo các cơ quan hô hấp”.

Ông Mosiuk nói thêm: “Hệ tuần hoàn được bảo quản tốt trong hóa thạch của Mosura giúp chúng ta giải mã những đặc điểm tương tự nhưng ít rõ ràng hơn trong các hóa thạch khác, vốn trước đây có sự tranh cãi về danh tính. Điều này chứng minh rằng các cấu trúc này được bảo quản trên diện rộng, và khẳng định nguồn gốc cổ xưa của hệ tuần hoàn mở”.

Đá phiến sét Burgess chứa một số lượng lớn hóa thạch kỷ Cambri

Tất cả 61 hóa thạch Mothrafentoni hiện có, ngoại trừ một hóa thạch, đều được Bảo tàng Ontario ở Canada thu thập từ năm 1975 đến năm 2022. Các nhà nghiên cứu cũng đã nghiên cứu một mẫu hóa thạch Mosula chưa từng được công bố do Charles Walcott, người phát hiện ra Burgess Shale, thu thập.

Hầu hết các hóa thạch đến từ mỏ đá Raymond ở Công viên quốc gia Yoho tại British Columbia, Canada, một số đến từ khu vực mới xung quanh Marble Canyon ở Công viên quốc gia Kootenay.

Người ta đã phát hiện ra các địa điểm hóa thạch ngoạn mục trong khu vực, ẩn trong đá phiến sét New Burgess, nơi các nhà khảo cổ học cũng tìm thấy các hóa thạch actinodactyl khác như Stanleycaris, Cambroraster và Titanokorys.

Đá phiến sét Burgess nằm ở dãy núi Rocky của Canada. Nơi đây lưu giữ một số lượng lớn hóa thạch biển kỷ Cambri được bảo quản tốt và là địa điểm hàng đầu để nghiên cứu sinh vật biển kỷ Cambri. Do giá trị nổi bật của nó, nơi đây đã được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vào năm 1980 và hiện là một phần của Công viên Dãy núi Rocky của Canada.

Mẫu hóa thạch Mosrafentoni sẽ được trưng bày lần đầu tiên vào cuối năm nay (2025) tại Bảo tàng Manitoba ở Winnipeg. Ngoài ra, nhiều hóa thạch động vật trước đây bị nhiễm phóng xạ có thể được nhìn thấy tại phòng trưng bày “Bình minh của sự sống” tại Cao đẳng Hải quân Hoàng gia ở Toronto.

Lý Ngọc theo Epoch Times