Nghịch lý: cha mẹ gánh vác mọi thứ cho con nhưng lại để con cái gánh vác cả thế giới

Nhiều bậc phụ huynh nghĩ rằng mình đang “yêu thương” con, nhưng dưới danh nghĩa của tình yêu ấy, họ lại vô tình tước đi cơ hội trưởng thành của trẻ. Nghịch lý ở chỗ: cha mẹ gánh vác mọi việc nhỏ nhặt, còn con cái – lại phải gánh cả thế giới với một tâm hồn mong manh và thiếu sức bền.

Nhà văn Tolstoy từng nói: “Nếu một người biết cách làm việc và biết cách yêu, thì người đó sẽ có một cuộc sống tuyệt vời. Ngược lại, nếu không biết cách yêu, sự hy sinh đôi khi chỉ là hình thức hoặc trở thành gánh nặng cho cả hai phía”. 

Vậy có bao nhiêu bậc cha mẹ ngày nay thực sự hiểu cách yêu thương con cái? Cách tốt nhất để nuôi dưỡng một đứa trẻ là gì? Những phẩm chất thiết yếu nào sẽ giúp trẻ vững vàng bước vào đời?

Nuông chiều là những chất độc làm hư hỏng ý chí của trẻ

Tại một trường tiểu học ở Ninh Ba, Trung Quốc một cảnh tượng khiến nhiều người không khỏi suy ngẫm: Một nửa số học sinh tỏ ra bối rối khi nhìn thấy món tôm trong bữa ăn – có em nhặt lên ngửi, có em liếm thử rồi lại buông xuống và thở dài bất lực.

Khi cô giáo hỏi nguyên nhân, các em trả lời: “Vì chúng em không biết lột vỏ tôm!”

Một đứa trẻ không biết lột tôm, không biết buộc dây giày, và gần như không thể tự chăm sóc bản thân – vấn đề nằm ở đâu? Nhiều ý kiến đều chỉ ra một nguyên nhân chung: cha mẹ nuông chiều con quá mức.

Một trong những quan niệm sai lầm phổ biến là: “Những việc nhỏ nhặt như vậy rồi trẻ sẽ tự biết khi lớn lên”. Ít nhất, đó là suy nghĩ của mẹ thần đồng Ngụy Vĩnh Khang. Cậu bé nổi tiếng với thành tích học tập đáng kinh ngạc: biết hơn 1.000 chữ Hán khi mới 2 tuổi; hoàn thành chương trình THCS năm 4 tuổi; vào học tại một trường THPT trọng điểm khi mới 8 tuổi; thi đỗ ngành Vật lý của Đại học Tương Đàm lúc 13 tuổi; và được nhận vào Viện Vật lý Năng lượng cao thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc khi mới 17 tuổi, nơi cậu học tiếp lên thạc sĩ và tiến sĩ.

Thành tích học tập là vậy, nhưng Vĩnh Khang cuối cùng lại bị đuổi học vì khả năng tự chăm sóc bản thân quá kém, và thậm chí còn không thể lấy được bằng tốt nghiệp. Giống như nhiều bậc cha mẹ khác, mẹ của Vĩnh Khang cho rằng chỉ cần học giỏi là đủ; những việc khác đều không quan trọng, miễn là con có thể “học giỏi để có tương lai sáng lạn”.

Kết quả là, trong suốt những năm đi học, Vĩnh Khang không được động tay vào bất cứ việc gì. Mỗi sáng, mẹ cậu đánh răng, giặt giũ, nấu ăn, tắm rửa, thậm chí còn đút cơm cho con dù cậu đã học đến cấp ba. Có thể nói, từ tiểu học đến đại học, toàn bộ cuộc sống cá nhân của Vĩnh Khang đều do mẹ lo liệu.

Thế nhưng, cuộc đời không giống như kỳ thi – và một bản tin sau này đã chứng minh điều đó. Khi rời khỏi vòng tay mẹ, Ngụy Vĩnh Khang hoàn toàn mất kiểm soát.

Cậu không thể sắp xếp việc học, cũng không thể quản lý cuộc sống hàng ngày của mình…

Cậu không biết cởi bớt quần áo khi trời nóng, cũng không biết mặc thêm khi trời trở lạnh. Giữa mùa đông, cậu vẫn ra ngoài chỉ với một lớp áo và đi dép lê. Cậu không dọn dẹp phòng mình – nơi luôn ám mùi hôi, tất và quần áo bẩn vứt khắp nơi.

Cậu thường ở một mình trong ký túc xá đọc sách, nhưng lại quên mất rằng mình còn phải thi và viết luận văn tốt nghiệp. Vì vậy, cậu bị điểm 0 ở một trong các môn học, và việc không nộp luận văn khiến cậu đánh mất cơ hội tiếp tục học lên tiến sĩ.

Bố mẹ cậu nuôi con như chăm một chú gấu trúc khổng lồ. Nhưng họ lại không hiểu rằng: “Ngày nay, ai có thể chăm lo cho ai cả đời? Đó là một gánh nặng quá lớn. Vì vậy, mỗi người phải học cách tự lập”.

Vĩnh Khanh chính là kiểu “sinh viên giỏi chuyên nghiệp, nhưng vụng về suốt đời” – chỉ biết học mà không biết hòa nhập với người khác. Sau nhiều lần chuyển việc, cuối cùng cậu cũng tìm được một công việc ở Thâm Quyến với mức lương hàng tháng khoảng 4.000–5.000 nhân dân tệ (14 triệu – 18 triệu đồng Việt Nam).

Đau khổ và thất bại là nguồn dinh dưỡng giúp nuôi dưỡng ý chí và sự kiên trì của trẻ. Ngược lại, sự cưng chiều và nuông chiều lại như liều thuốc độc, làm suy yếu tinh thần và phá hỏng ý chí.

Một đứa trẻ được nuông chiều trong gia đình rất dễ vấp ngã trước những thử thách của cuộc sống bên ngoài. Mẹ của Ngụy Vĩnh Khang cuối cùng cũng nhận ra điều đó và bày tỏ sự hối hận sâu sắc vì những tổn thương vô hình bà đã gây ra cho con. Đây cũng nên là một lời cảnh tỉnh đối với các bậc phụ huynh – những người thường đặt thành tích học tập lên trên cả năng lực sống.

Cha mẹ không nên vượt quá vai trò của mình, cũng đừng bỏ lỡ cơ hội dạy con cách lao động và yêu thương. Từ việc mặc quần áo, đánh răng, đến rửa bát, giặt giũ – mỗi việc nhỏ đều là một phần thiết yếu trong quá trình trẻ học cách tự lập. Khi cha mẹ làm thay tất cả, trẻ không chỉ đánh mất khả năng sống độc lập và niềm vui sống, mà còn đánh mất cả khả năng suy nghĩ và tự đưa ra quyết định.

Giáo dục thực sự là nuôi dưỡng tính cách độc lập cho trẻ

Một trong những nguyên nhân khiến ngày càng có nhiều trẻ em không biết tự chăm sóc bản thân là do nhiều phụ huynh hiểu sai quan niệm “nuôi dạy con trong sự đầy đủ”.

Họ cho rằng nếu con cái nhà nghèo phải làm việc nhà và học cách tự lập từ nhỏ, đó là dấu hiệu bộc lộ sự thiếu thốn. Vì thế, để tránh bị xem là “kém cỏi”, họ chọn cách chiều chuộng con quá mức – đối xử với con như hoàng tử, công chúa, lo cho con từ miếng ăn đến chiếc áo mà không cần con đụng tay vào bất kỳ việc gì. Họ tin rằng đó là cách thể hiện tình yêu và mang lại “khí chất quý tộc” cho con.

Đáng tiếc, điều mà những đứa trẻ độc lập nhận được từ các phụ huynh như vậy lại không phải là sự tôn trọng, mà là ánh nhìn thương hại. Điều đó cho thấy: họ chưa từng hiểu rằng nền giáo dục thực sự giá trị nằm ở việc nuôi dưỡng tính cách độc lập cho con.

Khi nói về những gia đình giàu có, hiếm ai có thể so sánh với tỷ phú Lý Gia Thành. Nhưng ông chưa từng nuôi con theo kiểu “hưởng thụ giàu sang” hay trở thành “thế hệ giàu có thứ hai”. Ngược lại, ông dạy con cách tự lập ngay từ khi còn nhỏ.

Trong khi ngày nay nhiều bậc cha mẹ đưa đón con bằng ô tô riêng, thậm chí xách cặp cho con đến tận cổng trường, thì Lý Gia Thành để con tự đi xe buýt hoặc tàu điện. Ông không xách cặp hộ con và cũng không để con lười nhác. Ngay từ nhỏ, hai con trai của ông đã được rèn luyện bằng những công việc đơn giản như phục vụ bàn, bê gậy chơi golf – điều không mấy gia đình giàu có nào làm.

Thế nhưng, nhiều bậc cha mẹ ngày này vẫn nuông chiều con một cách mù quáng, chăm chút mọi điều nhỏ nhặt. Họ không biết rằng chính điều đó đang đặt một “quả bom hẹn giờ” vào tương lai con mình. Nếu con cái được lo từ A đến Z từ thuở nhỏ, làm sao cha mẹ có thể kỳ vọng chúng đủ bản lĩnh để đối mặt với thế giới sau này?

Nghịch lý lớn nhất nằm ở đây: cha mẹ cho rằng con yếu ớt nên cần được bảo vệ, nhưng chính sự bảo vệ quá mức ấy lại khiến con trở nên mong manh, dễ tổn thương.

Hãy nghĩ xem: có phải trong cuộc sống thường ngày, ta vẫn thấy cảnh tượng này?

 – Trẻ muốn tự buộc dây giày, tự ăn – nhưng cha mẹ cho rằng như vậy quá chậm, rồi vội vàng làm thay.

 – Trẻ muốn phụ giúp việc nhà – nhưng bị cha mẹ gạt đi và quát: “Đi học bài đi, đừng phá nữa!”

 – Trẻ không muốn học thêm – nhưng cha mẹ lại nói: “Bố mẹ làm vậy là vì tương lai của con”.

Cuối cùng, những đứa trẻ ấy lớn lên trong sự đầy đủ, nhưng thiếu đi năng lực sống và tinh thần tự lập – điều mà không một gia tài nào có thể mua được.

Đừng bắt cóc con trẻ dưới danh nghĩa “tình yêu” – hãy để chúng biết cách suy nghĩ và trưởng thành

Nhiều bậc cha mẹ nhân danh “tình yêu thương” để kiểm soát mọi khía cạnh trong cuộc sống của con. Họ chăm lo quá mức, che chắn mọi rủi ro, vô tình khiến trẻ mất đi khả năng suy nghĩ độc lập và đối mặt với khó khăn.

Ngay cả khi trẻ không bị tổn thương nghiêm trọng, chúng vẫn dễ rơi vào trạng thái lo âu, mệt mỏi, và chán nản mỗi khi gặp áp lực trong học tập hay công việc. Cuộc sống hiện đại đầy biến động, nhưng thay vì dạy trẻ cách đứng dậy sau thất bại, nhiều cha mẹ chỉ chú trọng vào thành tích và điểm số.

Cây lớn không thể trồng trong nhà kính. Trẻ không thể trưởng thành nếu không được rèn luyện trong môi trường thực tế. Chỉ khi để trẻ tự mình trải nghiệm, vấp ngã và đứng lên, chúng mới có thể vững vàng trước thử thách của cuộc sống.

Vì sao cần nuôi dưỡng những giấc mơ lớn lao, đẹp đẽ và vị tha?

Vũ trụ là vĩ đại, đẹp đẽ và vô ngã, và khi ước mơ của chúng ta cũng mang những phẩm chất ấy, chúng ta sẽ hòa vào nhịp điệu của vũ trụ, được tiếp thêm sức mạnh từ nó. Càng phục vụ nhiều người, ta càng nhận được nhiều sự giúp đỡ. Đó là quy luật vận hành tự nhiên. Vì thế, hãy giúp trẻ xây dựng những ước mơ không chỉ cho riêng mình mà còn hướng đến người khác.

Cha mẹ cần giúp con hiểu rằng thành công không chỉ đến từ sự chăm chỉ hay cơ hội, mà còn đến từ tinh thần tận tụy và lòng biết ơn.

Doanh nhân nổi tiếng Trung Quốc, Nghiêm Giới Hòa – người được mệnh danh là “gã điên số 1 Trung Quốc” – từng đạt tài sản lên tới 400-500 tỷ nhân dân tệ (khoảng 1,4 đến 1,75 triệu tỷ đồng Việt Nam). Ông cho biết hai yếu tố lớn nhất giúp ông thành công là: lòng hiếu thảo và tinh thần cống hiến.

Thuở nhỏ, mẹ ông từng dạy rằng: “Khi gặp người khác, con hãy tự hỏi: mình có thể giúp gì cho họ?”

Đó là cách ông được nuôi dạy – với tâm thế cống hiến. Trong khi đó, nhiều cha mẹ lại chỉ dạy con: “Hãy nhìn người khác xem con có thể học được gì từ họ”.

Điều này có vẻ đúng, nhưng thiếu đi sự hướng ngoại và lòng vị tha – hai yếu tố nền tảng của tinh thần lãnh đạo. Lãnh đạo là phục vụ chứ không phải khai thác.

Chỉ khi để trẻ học cách mơ ước, tận tụy, có tầm nhìn và dũng cảm, chúng mới có thể vững vàng bước ra thế giới.

Chúng ta hy vọng con cái mình sẽ nở hoa rực rỡ trong tương lai – dù là đóa hoa nhỏ hay lớn, hoa hoang dại hay quý phái. Dù con có tỏa sáng nơi sân khấu quốc tế hay lặng lẽ nơi vùng đất xa xôi, thì chỉ cần con sống đúng với bản thân, mạnh mẽ, tự do và tràn đầy hy vọng – đó đã là một cuộc đời tuyệt vời.

Mỗi người đều có con đường riêng. Và có những nỗi đau, những đổi thay… chỉ chính bản thân người đó mới có thể đi qua. Không có trải nghiệm, làm sao có trưởng thành?

Trúc Nhi biên dịch
Theo Aboluowang