Tại sao bạn lại thức dậy sớm hơn vài phút so với giờ chuông báo thức reo?

Bạn có thể đã từng hoặc thậm chí là thường xuyên thức dậy sớm hơn vài phút so với giờ chuông báo thức. Ví dụ, bạn đặt báo thức lúc 6 giờ sáng, nhưng lại tự động tỉnh giấc vào lúc 5 giờ 55. Nếu bạn là người như vậy, liệu cơ thể bạn có bình thường không? Hãy cùng xem các chuyên gia nói gì.

Đồng hồ sinh học đóng vai trò quan trọng

Các chuyên gia về giấc ngủ của Đại học Sunshine Coast (Úc) — gồm Giáo sư sức khỏe giấc ngủ Yaqoot Fatima, giảng viên cao cấp ngành tâm lý học Alexandra Metse và nhà khoa học về giấc ngủ Danielle Wilson — đã viết trên trang The Conversation rằng việc bạn thức dậy như vậy không phải là ngẫu nhiên, mà là do “chiếc đồng hồ” bên trong cơ thể đang hoạt động. Nhưng chiếc đồng hồ báo thức bẩm sinh này vận hành như thế nào?

Ba học giả cho biết, sâu trong não bộ có một nhóm nhỏ các nơ-ron gọi là nhân trên giao thoa thị giác (suprachiasmatic nucleus), thường được xem là “đồng hồ chủ” của cơ thể con người. Nhóm nơ-ron này theo dõi thời gian thông qua việc điều phối đồng hồ sinh học (còn gọi là nhịp sinh học hay nhịp ngày–đêm), từ đó điều chỉnh các chức năng như giấc ngủ, thân nhiệt, cảm giác đói và tiêu hóa.

Đồng hồ sinh học ảnh hưởng đến thời điểm chúng ta buồn ngủ và tỉnh táo mỗi ngày. Cơ thể chúng ta tự nhiên thiết lập đồng hồ sinh học, vì vậy việc mỗi người có giờ ngủ và giờ thức khác nhau là hoàn toàn bình thường.

Vì sao có người thích ngủ sớm dậy sớm, trong khi người khác lại là “cú đêm” ngủ muộn dậy muộn? Đó là vì đồng hồ sinh học của họ khác nhau.

Thói quen ngủ và thức dậy đều đặn, cùng với giờ ăn uống và vận động ổn định, có thể điều chỉnh đồng hồ sinh học, giúp nó dự đoán khi nào các hoạt động này sẽ diễn ra mỗi ngày, từ đó bắt đầu giải phóng các hormone phù hợp để chuẩn bị cho cơ thể.

Phản ứng cortisol khi thức dậy

Ví dụ, khi chúng ta thức dậy vào buổi sáng, cơ thể trải qua hiện tượng gọi là “phản ứng thức dậy của cortisol” (cortisol awakening response), tức là mức cortisol tăng lên rõ rệt. Cortisol là một loại hormone giúp chúng ta chuẩn bị cho ngày mới và duy trì sự tỉnh táo, năng lượng.

Đối với những người có giờ thức dậy rất đều đặn và thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng buổi sáng sớm, đồng hồ sinh học sẽ ghi nhớ thời điểm họ thường thức dậy. Trước khi chuông báo thức reo, đồng hồ sinh học sẽ nhẹ nhàng chuẩn bị cho cơ thể: thân nhiệt tăng lên, mức melatonin (hormone gây buồn ngủ) giảm xuống, và mức cortisol bắt đầu tăng.

Vì vậy, khi chuông báo thức vang lên, cơ thể bạn thực chất đã ở trong trạng thái tỉnh táo. Bạn có thể hình dung điều này như một “dịch vụ đánh thức” do hormone điều khiển — giống như khi ở khách sạn, bạn nhận được cuộc gọi nhắc giờ thức dậy vậy.