Trung Quốc: Không chỉ dân thành thị, cả người nông thôn cũng không muốn sinh con

Trước đây, tỷ lệ sinh cao ở nông thôn sẽ bù đắp lại lượng thiếu hụt ở thành thị Trung Quốc. Nhưng giờ thì cuộc sống đắt đỏ, chi phí nuôi dạy con cao khiến người trẻ nông thôn cũng tránh né chuyện sinh con.

Liang Du (sinh năm 1979) là con út trong gia đình có 7 người con sống ở vùng núi hẻo lánh tỉnh Giang Tây. Ông là con trai duy nhất trong nhà. Lúc đó, các gia đình nông thôn cho rằng càng có nhiều con, đặc biệt là con trai, thì càng nhận được nhiều phước lành.

Bốn thập kỷ trôi qua, quan điểm về việc có con ở Trung Quốc đã thay đổi đáng kể.

Chín người cháu trưởng thành của ông Liang đều chuyển đến các thành phố hoặc khu vực đô thị lớn hơn để học tập và kết hôn. Vì chi phí nuôi dạy con nhỏ ngày càng tốn kém, họ không thể sinh nhiều như trước nữa. Bốn trong số chín người cháu trai của ông có 2 đứa con, những người còn lại chỉ có 1.

Ông Liang cho biết: “Ngày nay, dù ở nông thôn hay thành thị, chi phí kết hôn và sinh con đều cao hơn nhiều so với thu nhập trung bình của những người trẻ tuổi. Nếu muốn sinh thêm con, cha mẹ phải tìm việc làm ngoài vùng nông thôn và để các con ở lại quê. Những đứa trẻ đó lớn lên và không muốn con cái của họ phải chịu trải nghiệm tương tự”. 

Hoàn cảnh gia đình ông Liang đã cho chúng ta thấy cái nhìn sơ lược về nhân khẩu học đang thay đổi ở Trung Quốc.

***

Vào cuối những năm 1970, 17% dân số Trung Quốc sống ở các khu vực thành thị, với tỷ lệ sinh khoảng 3 lần trên một phụ nữ. Ngày nay, hơn 60% dân số cả nước sống ở các thành phố và tỷ lệ sinh giảm xuống còn 1,3.

Đối với thế hệ lao động nhập cư từ nông thôn (những người rời nhà đi làm thuê, làm công nhân xưởng hoặc giúp việc gia đình ở các thành phố) thì chi phí sinh hoạt của họ đắt đỏ hơn nhiều so với những thập kỷ trước.

Theo kết quả của cuộc điều tra dân số quốc gia lần thứ bảy được công bố vào tháng 5, Trung Quốc đang phải đối mặt với tình trạng dân số già và lực lượng lao động đang sụt giảm. Điều này sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất, hệ thống lương hưu và đe dọa mô hình tăng trưởng dựa vào tiêu dùng của chính phủ trong tương lai. Năm ngoái dân số của họ tăng lên nhưng số lượng sinh đã giảm năm thứ tư liên tiếp – từ 18 triệu vào năm 2016 xuống còn 12 triệu.

Sau cuộc điều tra dân số, Bắc Kinh đã sửa đổi chính sách sinh hai con để cho phép các cặp vợ chồng có tối đa ba con. Nhưng các cuộc khảo sát và quan sát gần đây trên thực địa cho thấy kết quả không khả quan. Ngay cả trước khi sửa đổi chính sách, các gia đình nông thôn đã được phép có hai con nếu con đầu là con gái. Người dân tộc thiểu số được phép có thêm con, một số người gọi đó là chính sách “một con rưỡi”. Các cặp vợ chồng thành thị cũng được phép sinh con thứ hai nếu cha mẹ đều là con một.

Vào tháng 6 và tháng 7, chính quyền một số tỉnh đã tiến hành các nghiên cứu về hôn nhân và sinh con của những cư dân nông thôn trẻ tuổi từ 18 đến 35. Tại thành phố phía bắc Thanh Đảo, các nhà chức trách nhận được kết quả khoảng 58,43% người trẻ đã kết hôn hoặc ly hôn ở nông thôn đã có một con, 29,78% có hai con, 11,8% không có con và chỉ 1% có ba con trở lên. 

Ở các vùng nông thôn ở phía đông nam tỉnh Ninh Ba, chỉ 0,89% người trẻ có từ ba con trở lên, 62,5% có một con. Tại thành phố Diêm Thành, tỉnh Giang Tô, 11,8% người trẻ có hộ khẩu nông thôn cho biết họ muốn có ba con, thành phố Kim Hoa thuộc tỉnh Chiết Giang là 10,2%, và Tế Nam thuộc tỉnh Sơn Đông là 11,2%. Rõ ràng ý định có con của người dân thường thấp hơn nhiều so với tỷ lệ sinh thực tế.

Những người từ nông thôn đến thành phố gặp rất nhiều vấn đề về hộ khẩu và quyền lợi sử dụng dịch vụ công. Hộ khẩu nông thôn khiến họ chịu nhiều thiệt thòi khi sống ở thành phố. Theo nhà nhân khẩu học Huang Wenzheng, tỷ lệ sinh của những người trẻ tuổi ở các vùng nông thôn đang giảm nhanh chóng, thậm chí còn nhiều hơn những người khác ở thành thị.

Trước đây, tỷ lệ sinh cao hơn ở khu vực nông thôn có khả năng bù đắp cho tỷ lệ rất thấp ở thành phố, nhưng giờ thì không thể. Khi đất nước phát triển, nhiều người trẻ nông thôn của Trung Quốc đã chọn sống ở các thành phố dù biết phải đối mặt với nhiều áp lực. Giờ đây, cả người trẻ nông thôn và thành thị đều có cùng quan điểm về việc nuôi dạy một gia đình. Ngay cả những vùng nông thôn Trung Quốc sẵn sàng sinh nhiều con thì tỷ lệ vẫn thấp hơn so với Nhật Bản và Hàn Quốc.

Chi phí cho giáo dục cũng trở nên đắt đỏ hơn, đặc biệt là khi các trường học ở vùng nông thôn phải đóng cửa vì học sinh ít đi. Điều này buộc các bậc cha mẹ ở nông thôn phải chấp nhận mức học phí cao và gửi con lên thành phố học. Theo số liệu chính thức, gần 64% người Trung Quốc sống ở các thị trấn và thành phố vào năm ngoái, nhưng chỉ 45,4% có hộ khẩu ở thành thị. Điều đó có nghĩa là số người Trung Quốc sống ở các thành phố không được tiếp cận với đầy đủ các dịch vụ công, bao gồm giáo dục cho con cái của họ và trên giấy tờ, điều này sẽ gây ảnh hưởng lớn đến 249 triệu lao động nhập cư của Trung Quốc.

Ngày nay, thế hệ lao động trẻ nhập cư vào thành thị phải chấp nhận lối sống vô cùng đắt đỏ.

“Tôi nghĩ ở làng của chúng tôi, 60% phụ huynh ở độ tuổi 30 có hai con, số còn lại có một con và những người có ba thì hiếm lắm. Vợ chồng tôi làm việc ở Đông Quan và để lại các con từ 6 tuổi và 13 tuổi sống với ông bà nội trong làng. Chúng tôi tiêu tốn khoảng 35.000 nhân dân tệ mỗi năm để nuôi dạy chúng. Tôi cảm thấy tội lỗi vì không thể sống với các con. Nhưng nếu đưa chúng đến đây, chúng tôi sẽ phải gửi chúng đến các trường tư thục và thuê một căn hộ lớn hơn. Như vậy chi phí sinh hoạt của chúng tôi sẽ tăng gấp đôi, thậm chí gấp ba lần” – Tan Biao, một công nhân nhập cư và là mẹ của 2 đứa con từ vùng nông thôn của Renhua ở tỉnh Quảng Đông. Cô cũng tin rằng hầu hết các cặp vợ chồng trẻ độ tuổi 20 ở nông thôn sẽ chọn không sinh con nếu không được cấp hộ khẩu thành phố.

Theo ông Huang Wenzheng, trong tương lai, dân số nông thôn của Trung Quốc sẽ tiếp tục giảm, vấn đề già hóa của đất nước sẽ còn nghiêm trọng hơn nhiều.

Minh Minh (Theo SCMP)

Xem thêm: