Xây dựng nền tảng từ khi còn trẻ để có tuổi già viên mãn

Tuổi trẻ chính là thời điểm lý tưởng để chuẩn bị cho tương lai, bởi những thói quen, kỹ năng và tư duy hình thành từ sớm sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng cuộc sống sau này. Hãy bắt đầu ngay từ hôm nay, với những quyết định đúng đắn trong công việc, sức khỏe và tinh thần, để đảm bảo rằng tuổi già của bạn sẽ không chỉ là thời gian nghỉ ngơi, mà còn là giai đoạn tràn đầy hạnh phúc, sức sống và viên mãn.

Lão hóa là một phần không thể tránh khỏi trong quy luật tự nhiên, nhưng cách chúng ta đối diện với nó lại có thể tạo ra sự khác biệt. Ông Marcus Tullius Cicero, một trong những nhà triết học và diễn giả nổi tiếng của La Mã cổ đại, đã có những quan điểm sâu sắc về chủ đề này. Dưới ảnh hưởng của nhà triết gia Socrates, ông Cicero không chỉ thấy lão hóa là một giai đoạn tự nhiên của cuộc sống mà còn coi đó là cơ hội để phát triển tinh thần và trí tuệ.

Ông Cicero nói: “Mọi người đều mong muốn sống lâu, nhưng khi bước vào tuổi già lại không ngừng phàn nàn. Con người thật sự quá mâu thuẫn và thiếu suy nghĩ như vậy. Tuổi già không bắt đầu khi bạn bước vào độ tuổi cao, mà một tuổi già hạnh phúc cần được xây dựng từ khi còn trẻ. Tuổi già đáng quý không phải vì mái tóc bạc, mà là nhờ những thành quả tích lũy từ khi còn trẻ. Điều này có nghĩa là, để có một tuổi già viên mãn, chúng ta cần phải chuẩn bị ngay từ khi còn trẻ”.

Đối diện với tuổi già, chúng ta không cần phải sợ hãi, trì hoãn hay né tránh, mà nên sẵn sàng đón nhận và chuẩn bị cho quá trình đó, thậm chí lên kế hoạch từ trước để có thể đạt được niềm vui lớn nhất khi tuổi già đến. Nếu bạn nuôi dưỡng những phẩm chất tốt đẹp, như học cách sống khôn ngoan và tiết chế, đồng thời thực hành những điều đó trong cuộc sống hàng ngày, khi tuổi già đến, bạn sẽ có thể sống một cuộc sống đầy viên mãn. Những hành động thiện lành và chính trực suốt đời sẽ mang lại những ký ức đẹp đẽ, khiến bạn hài lòng và mãn nguyện.

Tuổi già và tuổi trẻ không phải là hai trạng thái sinh lý đối lập hay mâu thuẫn, và không nên bị ràng buộc bởi những khái niệm cứng nhắc. Tuổi già vẫn có thể duy trì sự năng động, sự tập trung, và theo đuổi những ước mơ chưa thực hiện từ thời trẻ. Trong tất cả những nỗ lực chuẩn bị cho tuổi già, việc rèn luyện tâm trí thông qua đọc sách và suy ngẫm, cũng như nuôi dưỡng tính cách độc lập, chính là phương pháp mà ông Cicero đặc biệt đề cao.  

Chỉ cần ngồi trên ghế đọc sách và suy ngẫm, bạn đã có thể nảy sinh những ý tưởng vượt qua khuôn khổ hiện tại, từ đó tạo ra một cuộc sống tràn đầy năng lượng. Nếu bạn luôn tập trung vào việc đọc sách và các hoạt động, bạn sẽ không nhận ra tuổi già đang đến gần. Dù ở bất kỳ độ tuổi nào, việc đọc sách và suy ngẫm sẽ mang lại những giá trị quý giá, giúp bạn phát triển trí tuệ sâu sắc, tính cách nhân hậu và khả năng phán đoán điềm tĩnh.

Ông Cicero luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hình thành thói quen sống tiết kiệm và tự kiềm chế từ khi còn trẻ, cùng với việc rèn luyện khả năng phân tích, suy nghĩ và đưa ra những phán đoán bình tĩnh, quyết đoán. Điều này giúp loại bỏ những thói quen có hại cho cả thể chất lẫn tinh thần. Như ông nhiều lần khẳng định: “Việc rèn luyện thể chất và tự kiềm chế từ khi còn trẻ sẽ giúp duy trì năng lượng, đủ để sử dụng đến tận khi về già”.

Tuy nhiên, sự tiết kiệm và thắt chặt chi tiêu cũng cần được điều chỉnh hợp lý. Việc thực hành tiết kiệm ở tuổi già là điều đúng đắn, nhưng giống như mọi thứ khác, cần có sự cân bằng. Sự keo kiệt và hà khắc chưa bao giờ là một đức tính tốt.

Ngược lại, người ta thường coi tuổi già là nguồn gốc của bất hạnh, với bốn lý do phổ biến: 

– Tuổi già khiến chúng ta xa rời cuộc sống năng động

– Tuổi già làm cơ thể suy yếu và hao mòn

– Tuổi già tước đi niềm vui từ các giác quan

– Tuổi già đánh dấu sự gần kề của cái chết

Tuy nhiên, theo lập luận của ông Cicero, những đau khổ mà tuổi già thường phải gánh chịu, như bệnh tật và nghèo khó, thực chất bắt nguồn từ những thói quen xấu được hình thành khi còn trẻ. Đến tuổi già, những hệ quả này trở nên trầm trọng hơn, và người ta phải đối mặt với chúng, thay vì đổ lỗi hay trách cứ tuổi già. Trên thực tế không phải ai cũng phải trải qua tuổi già với bệnh tật liên miên; có người vẫn khỏe mạnh, trong khi một số khác lại mắc bệnh. 

Mấu chốt nằm ở tính cách, người già vẫn có thể sống lý trí, điềm tĩnh và hành xử tao nhã. Những người như vậy có thể đối mặt với tuổi già một cách bình thản. Ngược lại, những người buồn bã, dễ thay đổi và nóng nảy, dù ở bất kỳ giai đoạn nào của cuộc đời, cũng khó tìm thấy niềm vui.

Vấn đề tuổi già thực chất là do tính cách tạo nên. Nếu tính cách có vấn đề, nó sẽ bộc lộ ở mọi giai đoạn của cuộc đời chứ không chỉ riêng ở tuổi già. Và những khuyết điểm trong tính cách sẽ không tự nhiên biến mất chỉ vì bạn già đi.

Tuổi già cũng không chỉ là một khái niệm có thể đo lường bằng con số. Người già vẫn có thể giữ được sự năng động của tuổi trẻ. Con người có thể già đi về thể xác, nhưng tinh thần vẫn có thể mãi mãi trẻ trung. Thêm vào đó, cách nhìn nhận thời gian của cuộc sống cũng không nhất thiết phải phát triển theo đường thẳng. Tuổi già không có một định nghĩa cứng nhắc; chỉ cần con người thực hiện tốt trách nhiệm của mình, thì cái chết chẳng còn gì đáng sợ.

Ở khía cạnh này, tuổi già thậm chí có thể tràn đầy tinh thần hơn và dũng cảm hơn so với tuổi trẻ. Khi chúng ta chuyên tâm vào việc đọc sách hay bất kỳ hoạt động nào trong cuộc sống, ta sẽ không cảm nhận được tuổi già đang âm thầm đến. Hơn thế nữa, ông Cicero còn nhấn mạnh rằng tất cả chúng ta đều chỉ là khách qua đường trong cuộc sống và thân xác này: “Thượng đế đã ban cho chúng ta một thân xác để tồn tại, nhưng đó chỉ là nơi trú ngụ tạm thời của linh hồn, không phải nơi để gắn bó mãi mãi. Vì vậy, ta không nên quá chấp nhất vào nó”. 

Đối với ông Cicero, bước đầu tiên để tận hưởng tuổi già là chấp nhận nó như một phần tất yếu của cuộc sống và nhận thức rằng đây là một giai đoạn quan trọng, khác biệt so với những giai đoạn trước đó. Tuổi già là một bước phát triển không thể tránh khỏi trong hành trình sống, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta phải dùng tiêu chuẩn của tuổi trẻ để đánh giá nó. Chúng ta cần sống và hành động phù hợp với lứa tuổi và khả năng của mình. Khi tuổi tác và tình trạng sức khỏe thay đổi, việc so sánh giữa các giai đoạn là không thực tế.

Lấy ví dụ về việc thuyết trình, khi tuổi tác càng cao, hiệu quả thuyết trình chắc chắn không còn như trước, vì kỹ năng thuyết trình phụ thuộc vào dung tích phổi và sức lực. Tuy nhiên, tuổi tác lại giúp giọng nói trở nên mạnh mẽ và dễ nghe hơn.

Hành trình cuộc đời không thể đảo ngược, chu kỳ tự nhiên là con đường một chiều không thể quay lại. Tuy nhiên, mỗi giai đoạn trong cuộc sống đều có những đặc điểm riêng, không có giai đoạn nào tốt hơn hẳn giai đoạn nào, mà chỉ có giai đoạn nào phù hợp hơn với nhu cầu và kỳ vọng tại thời điểm đó. Việc áp dụng một tiêu chuẩn duy nhất để đánh giá cuộc đời chưa chắc là điều tốt.

Điều này giống như nguyên lý “trái cây phải được thu hoạch đúng mùa”, cần phải biết thời điểm và thuận theo tự nhiên, đó có thể là cách làm phù hợp với quy luật tự nhiên: Khi tuổi tác tăng lên, không thể cứ mãi mong muốn bữa tiệc thịnh soạn, không thể lúc nào cũng để bàn ăn đầy ắp thức ăn, cũng không thể cứ uống rượu liên tục, mặc dù khi già không dễ say, nhưng lại dễ bị rối loạn tiêu hóa và không thể thức thâu đêm như trước. Tuổi già không phải sẽ tồi tệ hơn, chỉ là nó trở nên khác biệt với trước kia.