Nghiên cứu mới của NASA: Mặt trời đang thức giấc, có thể ảnh hưởng đến Trái đất

NASA mới đây cảnh báo hoạt động của Mặt Trời đang tăng nhanh vượt dự đoán, gây ra nhiều cơn bão mặt trời và hiện tượng thời tiết không gian mạnh mẽ hơn, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến Trái Đất.

Hoạt động Mặt Trời và sự đảo ngược bất ngờ

Thông thường, hoạt động của Mặt Trời theo chu kỳ 11 năm, có xu hướng giảm dần từ những năm 1980 đến năm 2008. Các nhà khoa học từng dự đoán giai đoạn này sẽ tiếp tục, với hoạt động Mặt Trời duy trì ở mức thấp kỷ lục trong chu kỳ gần đây nhất. Tuy nhiên, nghiên cứu mới của NASA được công bố trong Tạp chí Vật lý thiên văn cho thấy xu hướng suy giảm này đã bị đảo ngược kể từ năm 2008, khiến Mặt Trời trở nên hoạt động mạnh hơn, tạo ra nhiều cơn bão mặt trời, đợt bùng phát và các vụ phun trào khối vành nhật hoa.

Jamie Jasinski, trưởng nhóm nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm Động cơ Phản lực NASA, chia sẻ rằng sự đảo chiều này rất bất ngờ, vì trước đó mọi dữ liệu đều cho thấy Mặt Trời đang bước vào một giai đoạn hoạt động yếu kéo dài. Giờ đây, Mặt Trời đang “dần thức giấc”, biểu hiện qua sự gia tăng các hoạt động bùng nổ.

Tầm quan trọng của Mặt Trời và sự theo dõi qua lịch sử

Mặt Trời, quả cầu hydro và heli quay, là nguồn năng lượng duy trì sự sống trên Trái Đất nhưng cũng có thể gây ra các hiện tượng nguy hiểm. Kể từ thế kỷ 17 khi Galileo Galilei bắt đầu quan sát vết đen mặt trời, các nhà khoa học đã hiểu và theo dõi chu kỳ hoạt động của nó. Chu kỳ 11 năm cùng với chu kỳ Halley 22 năm là hai trong số các chu kỳ quan trọng.

NASA đã sử dụng dữ liệu từ hai sứ mệnh không gian lớn là Advanced Composition Explorer (ACE) và sứ mệnh Wind, quan sát chi tiết các hạt plasma và năng lượng phát ra từ Mặt Trời.

Tác động của hoạt động Mặt Trời gia tăng lên Trái Đất

Mặc dù các nhà khoa học dự đoán thời điểm cực đại của chu kỳ Mặt Trời thứ 25 vào tháng 10/2025, hiện tại hoạt động của chu kỳ này đã ở mức cực đại, với số lượng vết đen và các đợt bùng phát cấp X (mạnh nhất) đạt mức kỷ lục 20 năm. Điều này khiến các dự báo về cường độ hoạt động Mặt Trời bị sai lệch đáng kể.

Các cơn bão mặt trời và phun trào khối vành nhật hoa có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực như gián đoạn hệ thống thông tin liên lạc, mất sóng vô tuyến, hỏng hóc vệ tinh, sai lệch GPS, thậm chí gây sự cố lưới điện trên Trái Đất. Ngoài ra, các hạt tích điện từ Mặt Trời phá vỡ từ trường và khí quyển Trái Đất, tạo nên hiện tượng cực quang rực rỡ.

Khó khăn trong dự đoán hoạt động Mặt Trời

Mặc dù hoạt động Mặt Trời được theo dõi từ lâu, nhiều khía cạnh về biến động dài hạn vẫn còn là bí ẩn. Một số giai đoạn cực tiểu kéo dài như “Cực tiểu Homer” từ năm 800 trước Công nguyên hay thời kỳ yên tĩnh kéo dài từ 1790 đến 1830 vẫn chưa được giải thích rõ. Tiến sĩ Jasinski cho biết xu hướng dài hạn rất khó dự đoán và hiện vẫn chưa hiểu đầy đủ cơ chế của các thay đổi này.

Các sáng kiến và công cụ mới của NASA

Để đối phó với biến động phức tạp và tác động của thời tiết không gian, NASA sẽ phóng ba sứ mệnh nghiên cứu mới gồm:

• IMAP (Interstellar Mapping and Acceleration Probe): Nghiên cứu gió Mặt Trời và tương tác của nó với môi trường liên sao.

• Đài quan sát Carruthers Geocorona: Tập trung vào tầng ngoài của khí quyển Trái Đất và cách nó phản ứng với biến đổi Mặt Trời.

• SWFO-L1 của NOAA: Giám sát gió Mặt Trời theo thời gian thực để bảo vệ cơ sở hạ tầng quan trọng trên Trái Đất.

Những công cụ này sẽ giúp cải thiện khả năng dự báo, giảm thiểu rủi ro đối với tàu vũ trụ, phi hành gia và các hệ thống công nghệ trên Trái Đất, hỗ trợ các chương trình không gian như Artemis nhằm đưa con người trở lại Mặt Trăng.

Hoạt động Mặt Trời đang tăng nhanh vượt dự đoán, gây ra nhiều hiện tượng thời tiết không gian mạnh mẽ, ảnh hưởng đến Trái Đất và công nghệ hiện đại. NASA và cộng đồng khoa học đang nỗ lực nâng cao khả năng theo dõi và dự báo để giảm thiểu các tác động tiêu cực, đồng thời vẫn tiếp tục nghiên cứu những bí ẩn dài hạn về chu kỳ Mặt Trời và cơ chế vận hành của nó.