Chảy máu ngoại tệ báo hiệu một chu kỳ kinh tế đầy sóng gió

Sau một năm, tiền VND đã mất giá 6.6% so với USD. Dòng ngoại tệ chảy ra nước ngoài đã gây áp lực lên tỷ giá, nhen nhóm thổi bùng một chu kỳ lạm phát mới.

Hình ảnh minh họa. Nguồn Báo đầu thầu

Khoảng 80 tỷ USD đã lặng lẽ rời khỏi Việt Nam trong 2 năm qua

Theo tính toán của các chuyên gia NTDVN dựa trên số liệu trên bảng Cán cân thanh toán quốc tế từ năm 2013-2023, dòng vốn ngoại tệ đã lặng lẽ rời khỏi Việt Nam ở mức cao chưa từng có, gấp 4-5 lần số liệu bình quân của giai đoạn 9 năm trước đó.

Về nguồn cung ngoại tệ chính thức, kết thúc quý đầu tiên của năm 2024, thặng dư thương mại đạt 8,1 tỷ USD, cao nhất trong 5 năm trở lại đây. Bên cạnh đó, giải ngân vốn FDI cũng lên tới 4,63 tỷ USD, tăng 7,1% so với cùng kỳ năm 2023. Đây là số vốn giải ngân trong 3 tháng đầu năm cao nhất trong vòng 5 năm qua. Tuy nhiên, nguồn cung USD từ xuất khẩu có thể mới là nguồn cung được ghi nhận sổ sách, mới là ngày hoàn tất thủ tục trên tờ khai hải quan (theo luật pháp Việt Nam), chứ chưa phải dòng USD hữu hình.

Mặc dù số liệu chính thức cho thấy nguồn cung ngoại tệ của Việt Nam khá dồi dào, được hỗ trợ bởi cán cân thanh toán thặng dư (xuất siêu) và nguồn vốn FDI, nguồn kiều hối khá ổn định. Tuy nhiên, nguồn cung ngoại tệ trên thực tế có lẽ không nhiều như vậy.

Để né các chính sách quản lý ngoại tệ hà khắc của Việt Nam, các nhà xuất khẩu đã treo các khoản ngoại tệ nhận được từ các hợp đồng xuất khẩu ở nước ngoài, kiều hối cũng treo ở nước ngoài để đầu tư tài chính, …

Trong khi đó, nhu cầu ngoại tệ thực tế của Việt Nam vẫn không ngừng tăng cao, vừa phục vụ nhu cầu nhập khẩu, vừa dùng để trả nợ. Theo Bộ Tài chính, trả nợ gốc và lãi nợ công năm 2024 cao hơn 40% so với 2023.

Thị trường vàng trong nước cũng không ngừng thu hút một lượng lớn ngoại tệ chuyển ra nước ngoài nhập lậu vàng về. Các thị trường tiền ảo, vàng ảo, tỷ giá, … kêu gọi không ít người dân đầu tư kiếm lợi.

Vũ khúc nhảy múa tỷ giá USD/VND trên cả hai thị trường chính thức và chợ đen không ngừng đun đẩy nhau thiết lập mặt bằng mới. Lợi suất từ đầu cơ tỷ giá càng lớn, các nhà đầu tư càng dồn tiền đặt cược vào tỷ giá hơn.

Trong thời gian qua, NHNN đã không ngừng sử dụng các nghiệp vụ thị trường mở để hút ra, bơm vào thị trường tiền tệ nhằm hạn chế nguồn tiền đầu cơ tỷ giá, tuy nhiên tác dụng cũng rất hữu hạn. Hết quý I.2024, tỷ giá USD/VND đã vượt mốc 25.000, tăng 6,6% so với cùng kỳ năm trước.

Tỷ giá USD/VND. Nguồn Google Finance

Đồng nội tệ mất giá, dòng tiền từ các quỹ ngoại rời khỏi thị trường

Cũng từ tháng 5/2023, các quỹ ngoại liên tục bán ròng, rút tiền khỏi Việt Nam. Chỉ tính riêng trên sàn HoSE, năm 2023 giá trị bán ròng của khối ngoại là 24.661 tỷ đồng (xấp xỉ 1 tỷ USD). Sang năm 2024, xu thế bán ròng vẫn tiếp tục với quy mô, tần suất lớn hơn. Giá trị bán ròng Quý 1. 2024 đạt 13.858 tỷ đồng (hơn 500 triệu USD).

Theo các chuyên gia, từ đầu năm 2023, chênh lệch lãi suất tiền USD và tiền VND quá lớn. Lãi suất chính sách của đồng USD đã cao nhất trong 22 năm qua, ở mức 5 -5,25%/năm. Trong khi đó, lãi suất huy động của tiền đồng giảm; ở nhiều ngân hàng và tại nhiều thời điểm, lãi suất huy động thực âm (lãi suất huy động danh nghĩa bình quân ở mức 3,9%/năm, thấp hơn mức lạm phát kỳ vọng 12 tháng tới 4,5% – 5%).

Chênh lệch lãi suất không ngừng áp lực lên tỷ giá USD/VND, khiến đồng VND ngày càng rớt so với USD, thúc đẩy dòng vốn rút mạnh khỏi thị trường Việt Nam để di chuyển tới các khu vực có lợi suất cao hơn, ổn định hơn như trái phiếu Chính phủ Mỹ hay thị trường chứng khoán các nước phát triển.

Nguy cơ thổi bùng chu kỳ lạm phát mới

Tỷ giá USD/VND tăng cao tác động trực tiếp tới chi phí sản xuất, giá cả hàng hóa chung. Bởi lẽ, Việt Nam là một nền kinh tế có độ mở lớn. Giá trị gia tăng nằm chủ yếu ở phần gia công. Đầu vào nguyên liệu hầu hết là nhập khẩu.

Trong xu thế tăng của tỷ giá USD/VND, doanh nghiệp, ngành nghề chịu sức ép trực diện là các doanh nghiệp có kim ngạch nhập khẩu, vay nợ bằng USD. Đáng lưu ý là các ngành sản xuất điện, cung ứng xăng dầu sẽ có điều chỉnh mạnh về chi phí hàng bán. Bên cạnh đó, đầu vào thức ăn chăn nuôi, phân bón, dược phẩm, vắc xin,… cũng gia tăng đáng kể.

Vòng xoáy của lạm phát có thể diễn ra trong quý tới khi các mặt hàng nhập khẩu về theo giá mới được đưa ra thị trường.

Kết quả thực thi chính sách tiền …tệ

Trong thời gian qua, NHNN đã dùng nhiều biện pháp để kìm chế đà tăng tỷ giá như điều hành lãi suất, điều hành tỷ giá trung tâm, phát hành tín phiếu để hút tiền về, duy trì chính sách quản lý ngoại tệ hà khắc để phi USD hóa (quy định NHTM không được huy động, cho vay USD, quy định mức lãi suất tiền gửi USD bằng 0%, quy định doanh nghiệp có nguồn USD về tài khoản phải bàn cho NHTM lấy USD, quy định mức dự trữ tối thiểu các khoản tiền gửi ngoại tệ tại NHNN,…).

Nguyên Hương (t/h)