Chuyên gia thuế: Hộ kinh doanh có doanh thu 1 tỷ đồng/năm chỉ đem lại thu nhập 6-7 triệu đồng/tháng, rất thấp để nuôi sống gia đình

Chuyên gia thuế thừa nhận “hầu hết các hộ kinh doanh đều có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm”, nhưng đợt này Cơ quan thuế chỉ triển khai thí điểm các hộ kinh doanh lớn, chủ yếu ở Hà Nội, TP.HCM, vùng sâu, vùng xa hoàn toàn không có.

Tại Tọa đàm “Hộ kinh doanh trước vấn nạn hàng giả và tuân thủ thuế” do Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam và Tạp chí Doanh nghiệp và Hội nhập tổ chức vừa qua, Bà Lê Thị Duyên Hải, Phó Tổng thư ký Hội tư vấn thuế Việt Nam chia sẻ, ngưỡng chịu thuế 1 tỷ đồng/năm có thể là quá nhỏ. Nếu một hộ tạp hóa có lợi nhuận 10-20% từ doanh thu 1 tỷ đồng, thì thu nhập hàng tháng chỉ khoảng 6-7 triệu đồng/tháng, rất thấp để nuôi sống gia đình.

“Thu nhập nhận từ kinh doanh mới là con số đúng để đưa ra tỷ suất thuế phù hợp, thay vì chỉ dựa vào doanh thu”.

Theo bà Hải, cơ quan thuế cần hướng tới việc giúp các hộ kinh doanh xác định đúng doanh thu thực tế, từ đó có bài toán thuế đúng bản chất, phù hợp và nhân văn. Nếu chỉ để đảm bảo cuộc sống tối thiểu thì tại sao không miễn thuế.

Miễn thuế sẽ giúp các hộ kinh doanh không phải làm thủ tục thuế, và cơ quan nhà nước cũng không tốn nguồn lực hành thu số tiền nhỏ. Đây là bài toán 80/20, tập trung nguồn lực vào những đối tượng có đóng góp lớn cho ngân sách.

“Hiện nay, nhiều hộ (được xác định) là doanh thu 1 tỷ đồng nhưng thực tế, khi sử dụng hóa đơn điện tử, doanh thu thật có thể lên tới 10-15 tỷ đồng là bình thường. Do đó, cần tính lại tỷ lệ 1%, 3% dựa trên thu nhập thực tế và lợi nhuận thu được.”

Bà Hải đề xuất, sau khi có ngưỡng phù hợp, những đối tượng không tính thuế, không chịu thuế cũng nên được miễn sử dụng hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền trong giai đoạn đầu (1-3 năm). Điều này tập trung vào các hộ lớn chiếm 60-70% doanh thu thị trường.

Phó Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam nhận định, khi các giao dịch của hộ lớn minh bạch, các hộ còn lại sẽ được khuyến khích đi theo, chứ không bắt buộc hay xử phạt. Đây là những bước đi phù hợp hơn.

Về phương pháp tính thuế, bà Hải cho rằng nếu duy trì mô hình hộ kinh doanh, cần có phương pháp phù hợp. Phương pháp này nên tiệm cận với phương pháp hiện đại nhất là giá trị gia tăng (đầu ra trừ đầu vào). Với các hộ lớn, có sổ sách kế toán đầy đủ, ít nhất phải là doanh thu trừ giá vốn hàng bán,

Đối với Thu nhập cá nhân cũng tương tự, theo chuyên gia, ít nhất cũng phải tính trên cơ sở doanh thu trừ giá vốn, chưa kể một số chi phí cần thiết cho cá nhân và gia đình. Sổ sách kế toán cần đơn giản và lợi ích rõ ràng để thu hút người dân.

Nếu tính đúng doanh thu thực tế, hầu hết các hộ kinh doanh đều có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm

Bà Hải cho biết, hiện nay chỉ có khoảng 31.000 hộ kinh doanh được cơ quan thuế xác định là có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên, được xem là hộ khoán lớn nằm trong diện thí điểm áp dụng hóa đơn điện tử có mã xác thực của cơ quan thuế (tức là phải dùng máy tính tiền). Trong số này, 16.000 hộ ở TP.HCM và 9.000 hộ ở Hà Nội, phần còn lại tập trung ở một số đô thị lớn. Các hộ tại vùng sâu, vùng xa hoàn toàn không thuộc diện bị ảnh hưởng.

Con số 31.000 hộ kinh doanh là con số quá nhỏ so với cộng đồng hộ kinh doanh hơn 3,6 triệu hộ, nhưng vì sao khiến cả cộng đồng kinh doanh hoang mang lo lắng? Nhiều hộ kinh doanh bán rau, bán cá ngoài chợ cũng hỏi đã gọi điện hỏi bà là có cần máy tính tiền không, có bị đánh thêm thuế gì nữa không. “Thực tế là họ không thuộc diện bắt buộc” – Bà Hải cho biết.

Bà Hải cho rằng trong nhiều năm qua, nhiều hộ sống trong vùng an toàn phi chính thức, không có hóa đơn, không đăng ký, không bị kiểm tra an toàn thực phẩm hay phòng cháy chữa cháy. Hiện nay, khi môi trường kinh doanh thay đổi, vùng an toàn ấy bị lay động khiến họ lo sợ. Một số khác vì lo sợ nên đóng cửa hàng, đóng sạp bán,…

Vị chuyên gia cho rằng Nghị định 70 là đúng, nhưng cách triển khai vừa qua “chưa thuận lòng người”. Bà đề nghị cơ quan thuế cần đẩy mạnh truyền thông đúng bản chất, chính sách để tránh gây hoang mang cho các tiểu thương.

“Khi truyền thông chính sách cần nhấn mạnh chính sách đã có sự phân loại rõ ràng, dựa trên năng lực thực thi của từng nhóm hộ kinh doanh chứ không phải áp đồng nhất hay đại trà.” – Bà Hải nói.

Tuy nhiên, bà Hải cũng thừa nhận, đa số các hộ kinh doanh đều có doanh thu thực tế trên 1 tỷ đồng/năm. Và hiện tại Nghị định 70 cũng đang quy định rõ “đối tượng áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền là hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm” và Nghị quyết 68 cũng nêu rõ “lộ trình chấm dứt thuế khoán đối với các hộ kinh doanh trong năm 2026”.

Dù Cục Thuế đã có những động thái mềm mỏng hơn trong thời gian gần đây, như đưa ra các thông điệp “không phạt”, “chỉ hỗ trợ”,… nhưng cũng không thể trấn an được cộng đồng các hộ kinh doanh. Nhất là trong bối cảnh nhiều hộ kinh doanh online đang cơ quan thuế gõ cửa truy thu thuế từ nhiều năm trước.

Do đó, nếu vẫn có hướng duy trì hộ kinh doanh như một chủ thể của nền kinh tế, việc cần làm nhất lúc này là xác định lại đúng “ngưỡng chịu thuế” trên các văn bản pháp luật để phân loại đúng các hộ kinh doanh và đưa ra phương pháp quản lý thuế phù hợp với quy mô, trình độ, đặc thù của từng nhóm hộ.

Trên cơ sở các quy định pháp luật, cơ quan thuế mới có thể xây dựng các quy trình, công cụ phù hợp cho các nhóm đối tượng và tuyên truyền, hướng dẫn triển khai.

Nguyên Hương