Chúng ta đang bị bao vây bởi vi nhựa – 6 thói quen giúp giảm phơi nhiễm

Vi nhựa len lỏi vào nhà và cơ thể chúng ta theo những cách khó ngờ, nhưng chỉ cần thay đổi một vài thói quen trong nấu nướng, dọn dẹp hay bảo quản đồ đạc cũng có thể giúp giảm thiểu phơi nhiễm.

• Hành trình lặng lẽ của một hạt vi nhựa

Vi nhựa đang trở thành “nỗi lo mới” trong thành phố – gắn liền với nhiều nguy cơ sức khỏe và dường như chúng ta không thể thoát khỏi sự hiện diện của chúng.

Ông Richard Thompson, Giáo sư Sinh học biển tại Đại học Plymouth (Vương quốc Anh) và là người đầu tiên đưa ra thuật ngữ vi nhựa, chia sẻ với The Epoch Times:

“Nhựa ở khắp mọi nơi. Vi nhựa có trong không khí chúng ta hít thở, trong nước chúng ta uống và thực phẩm chúng ta ăn”.

Hầu hết thời gian mỗi ngày, chúng ta ở trong nhà vốn là nơi mà nguy cơ phơi nhiễm vi nhựa thường cao hơn.

“Tất cả các loại polyester và sợi tổng hợp từ quần áo sẽ biến thành bụi nhà trong không khí mà chúng ta hít vào, đồng thời cũng thải ra hàng triệu hạt vi nhựa vào nước khi giặt”, bác sĩ Nhi khoa Desiree LaBeaud – người đồng sáng lập Nhóm Công tác Liên ngành về Nhựa và Sức khỏe của Đại học Stanford, chia sẻ với tờ The Epoch Times. 

Bà cho biết thêm, dù không thể loại bỏ hoàn toàn vi nhựa nhưng chúng ta vẫn có thể chủ động giảm mức phơi nhiễm cho bản thân.

Tránh dùng lò vi sóng, hạn chế nhiệt độ

Hai cơ chế chính khiến vi nhựa được giải phóng là tác động nhiệt và mài mòn cơ học.

Nhiệt làm mềm và mất cấu trúc của nhựa, khiến các hạt nhựa dễ bong ra hơn. Việc hâm nóng thực phẩm đựng trong hộp nhựa bằng lò vi sóng hoặc tiếp xúc với tia cực tím đều khiến vi nhựa được giải phóng nhanh hơn do các liên kết trong nhựa bị phá vỡ.

Một nghiên cứu cho thấy mọi loại hộp đựng thực phẩm bằng nhựa đều giải phóng nhiều vi nhựa hơn khi tiếp xúc với nhiệt độ cao hoặc khi bị rửa nhiều lần bằng nước nóng.

Làm nóng chảo chống dính ở nhiệt độ cao hoặc trong thời gian dài cũng thúc đẩy bào mòn bề mặt và thoái hóa lớp phủ, từ đó tăng lượng hạt nhựa bị giải phóng.

Các sản phẩm nhựa thường cần tiệt trùng bằng nhiệt độ cao như bình sữa trẻ em, là một trong những thủ phạm gây hại nhất vì chúng thường xuyên tiếp xúc với nhiệt gần mức sôi.

Túi lọc trà có thành phần nhựa trong bao gói cũng giải phóng vi nhựa khi ngâm trong nước nóng. Các nguồn nhiệt khác như máy rửa chén, ấm đun nước bằng nhựa và ánh nắng trực tiếp cũng làm tăng mức độ phát thải vi nhựa.

• Nghiên cứu: Trà túi lọc nylon giải phóng ra hàng tỷ vi hạt nhựa

Một số cách hạn chế phơi nhiễm:

• Tránh hâm nóng hoặc dùng lò vi sóng cho hộp nhựa.
• Dùng đồ thủy tinh hoặc gốm để hâm nóng.
• Dùng bình sữa bằng inox hoặc thủy tinh cho trẻ em.
• Ưu tiên trà lá rời hoặc túi lọc giấy không dùng màng nhựa.
• Không để chai nước nhựa dưới ánh nắng trực tiếp.

Thay thế đồ nhựa đã mòn hoặc trầy xước

Nhựa càng được sử dụng lâu và chịu ma sát nhiều thì càng dễ phân rã. Các hộp đựng có bề mặt nhám, mờ đục hoặc trầy xước giải phóng vi nhựa nhiều hơn đáng kể so với đồ mới.

Một nghiên cứu cho thấy bộ đồ ăn bằng melamine có thể giải phóng lượng hạt vi nhựa cao gấp 22 lần sau 100 lần rửa. Chỉ một vết xước nhỏ trên chảo phủ Teflon cũng có thể tạo ra khoảng 9.100 hạt vi nhựa và nano, trong khi lớp phủ bị nứt có thể giải phóng tới 2,3 triệu hạt.

Ngay cả những sản phẩm nhựa được thiết kế để dùng lâu dài cũng không hoàn toàn an toàn. Đồ nấu nướng hoặc hộp đựng cũ, có vết ố, trầy xước hoặc hư hại do nhiệt đều làm gia tăng đáng kể lượng hạt nhựa bị rụng ra.

Một số cách hạn chế phơi nhiễm:

• Thay thế các hộp nhựa và dụng cụ nấu nướng bằng nhựa đã cũ, trầy xước hoặc biến dạng.
• Ưu tiên dùng chảo gang, inox hoặc gốm thay cho chảo chống dính.
• Rửa nhẹ nhàng các hộp nhựa và tránh dùng máy rửa chén vì chúng sẽ làm nhựa mòn nhanh hơn.

Cảnh giác với các sản phẩm “thân thiện” với môi trường

Nhiều sản phẩm được quảng cáo là thân thiện với môi trường hoặc bền vững, chẳng như túi lọc trà “phân hủy sinh học” vẫn chứa nhựa. Một số loại sản phẩm được hàn bằng nhựa chịu nhiệt để tạo đường viền chắc và dẻo, khác với loại gập mép hoặc ghim bấm truyền thống, số khác được phủ một lớp màng nhựa mỏng để không bị rách khi ngâm trong nước nóng.

Ly giấy và hộp đựng đồ ăn mang đi cũng là có chứa nhựa. Lớp lót chống thấm nước, thường là polyethylene mỏng, giúp giữ chất lỏng không rò rỉ, nhưng có thể giải phóng vi nhựa vào đồ uống chỉ sau vài phút tiếp xúc với nước nóng.

Ngay cả chảo chống dính cũng góp phần vào vấn đề. Lớp phủ Teflon hoặc PTFE thực chất là một dạng nhựa thường được gọi là “hóa chất vĩnh cửu” vì gần như không thể phân hủy sau khi thải ra môi trường.

• Hóa chất vĩnh cửu PFAS trong nước uống liên quan đến tỷ lệ ung thư gia tăng

Để giảm phơi nhiễm, hãy chọn các sản phẩm thật sự không chứa nhựa như giấy không tráng phủ, thủy tinh, kim loại hoặc vật liệu tự nhiên như bông và len.

Giảm tiếp xúc với sợi vải tổng hợp

Sợi dệt may – những sợi cực nhỏ bong ra từ các loại vải tổng hợp như polyester, nylon và acrylic là một trong những nguồn ô nhiễm vi nhựa trong nhà lớn nhất.

Một số cách hạn chế phơi nhiễm:

• Ưu tiên chọn các loại vải tự nhiên như cotton, lanh và len thay cho sợi tổng hợp.
• Giặt quần áo sợi tổng hợp với chế độ riêng, dùng nước lạnh và máy giặt cửa trước để hạn chế rụng sợi vải.
• Phơi khô tự nhiên khi có thể thay vì dùng máy sấy.
• Hút bụi và lau dọn thường xuyên bằng máy hút bụi có bộ lọc HEPA để thu giữ các sợi bay lơ lửng trong không khí.

Kiểm tra sản phẩm chăm sóc cá nhân

Ngoài việc bao bì có thể giải phóng nhựa vào các loại kem dưỡng da và dầu gội, nhiều sản phẩm mỹ phẩm còn chứa vi nhựa ngay trong công thức sản xuất.

Không chỉ gồm các hạt vi nhựa dùng để tẩy tế bào chết, chúng còn bao gồm nhiều loại polymer tổng hợp như silicone và carbomer để tạo cho sản phẩm có bề mặt mượt, bóng hoặc kết cấu dạng gel.

Dù các thành phần này không được phân loại là vi nhựa theo các quy định nghiêm ngặt, nhưng chúng vẫn là chất tổng hợp, có độ bền dai và rất khó phân hủy.

The Plastic Pollution Coalition (Liên minh chống Ô nhiễm Nhựa) cảnh báo rằng silicone có thể giải phóng các hóa chất giống nhựa và các chất gây rối loạn nội tiết, tương tự như nhựa thông thường.

Để hạn chế phơi nhiễm, hãy ưu tiên các sản phẩm đựng trong hộp thủy tinh và kiểm tra danh sách thành phần để tránh silicone và carbomer.

Lưu ý nguồn thực phẩm

Thực phẩm siêu chế biến thường chứa nhiều vi nhựa hơn, do hấp thụ từ bao bì và quá trình sản xuất công nghiệp. Dụng cụ để bảo quản thực phẩm cũng đóng vai trò quan trọng: thực phẩm có tính axit hoặc giàu chất béo có thể đẩy nhanh quá trình phân hủy polymer, trong khi đồ uống có ga làm tăng áp lực, khiến vi nhựa dễ thấm vào chất lỏng.

Một số cách hạn chế phơi nhiễm:

• Mua thực phẩm tươi từ chợ nông sản hoặc các cửa tiệm tiện lợi để giảm thiểu bao bì nhựa.
• Tránh bảo quản thực phẩm trong hộp nhựa trong thời gian dài.
• Rửa sạch thực phẩm như gạo, cá và thịt trước khi nấu để loại bỏ các chất bẩn bám trên bề mặt.
• Ưu tiên bình đựng nước và hộp đựng bằng thủy tinh hoặc inox.

“Lời khuyên tốt nhất của tôi là hãy cố gắng ngăn việc tạo ra thêm vi nhựa”, ông Thompson cho biết.

Dù chúng ta có cẩn thận đến đâu, vi nhựa vẫn hiện diện ở khắp mọi nơi, tồn lưu trong đất và thậm chí xuất hiện trong nước máy. Những giải pháp trên giúp chúng ta kiểm soát phần nào lượng vi nhựa tiếp xúc mỗi ngày, không chỉ để giảm phơi nhiễm cá nhân mà còn hạn chế lượng vi nhựa quay trở lại môi trường.

Khoa học vẫn đang tiếp tục tìm hiểu cơ chế tác động của vi nhựa trong cơ thể con người. Trong thời gian chờ đợi, chúng ta có thể chủ động giảm phơi nhiễm ở mức có thể.