Liệu xu hướng ăn ít muối có thực sự tốt?

Trong nhiều thập kỷ, việc ăn ít muối đã được xem là nền tảng của lối sống lành mạnh. Nhiều người chọn chế độ ít natri và chỉ nấu ăn với một nhúm muối. Tuy nhiên, muối không chỉ là gia vị – đó là khoáng chất thiết yếu mà cơ thể dựa vào để duy trì sự cân bằng về sinh lý và năng lượng.

• 10 sự thật thú vị về muối

Trong Trung y, muối giúp nuôi dưỡng hệ Thận và hỗ trợ các hệ cơ quan khác. Muối còn cung cấp dương khí – nguồn năng lượng ấm, giúp kích thích quá trình chuyển hóa, tuần hoàn và tiêu hóa. Khi lượng muối ăn vào quá thấp có thể dẫn đến tình trạng hư yếu của Tỳ, Thận và Tâm.

Nghiên cứu hiện đại cũng ngày càng ghi nhận rủi ro của chế độ ăn ít muối, phản ánh quan điểm của Trung y rằng ăn quá ít muối có thể gây hại không kém gì ăn quá nhiều.

Chế độ ăn ít muối ảnh hưởng cơ thể như thế nào?

Theo Tiến sĩ Trung y Hồ Nãi Văn, chế độ ăn ít muối có vẻ là một lựa chọn lành mạnh, nhưng cắt giảm quá mức có thể làm rối loạn cân bằng tự nhiên của cơ thể. 

1. Thận hư

Trong Trung y, hệ Thận không chỉ bao gồm cơ quan giải phẫu mà còn gồm hệ tiết niệu, sinh sản, nội tiết và hệ xương. Năng lượng của Thận gồm thận âm và thận dương: âm nuôi dưỡng cơ thể như nước, còn dương làm ấm như lửa.

Khi giảm muối nghiêm ngặt, thận dương sẽ bị suy yếu, và cơ thể mất đi lực “sưởi ấm” giúp thúc đẩy chuyển hóa, sinh sản, điều hòa dịch thể và nuôi dưỡng xương. Điều này có thể gây ra:

• Giảm chức năng tình dục và sinh sản: Rối loạn cương, xuất tinh sớm, vô sinh và rối loạn kinh nguyệt.
• Rối loạn phụ khoa và nam khoa: Phụ nữ dễ bị u xơ tử cung hoặc nang buồng trứng, nam giới có thể bị phì đại tuyến tiền liệt.
• Rối loạn tiết niệu: Tiểu nhiều lần, tiểu đêm, khó tiểu hoặc giảm lượng nước tiểu.
• Loãng xương: Giảm nuôi dưỡng xương, làm tăng nguy cơ gãy xương ở người trung niên và lớn tuổi.

Những khái niệm này tương đồng với các nghiên cứu cho thấy tình trạng thiếu natri mạn tính có liên quan đến mất cân bằng hormone, giảm thể tích máu, căng thẳng tuyến thượng thận và tăng nguy cơ mất xương.

2. Tâm hư

Trung y cho rằng thận dương – nguồn năng lượng ấm có tác dụng hỗ trợ tâm dương, được mô tả qua hình ảnh “lò sưởi và ngọn lửa”. Nếu lửa trong lò (thận dương) quá yếu, ngọn lửa phía trên (tâm dương) không thể cháy vững. Khi giảm muối khiến thận dương suy yếu, tim có thể thiếu năng lượng cần thiết, dẫn đến hồi hộp, tức ngực hoặc tim đập nhanh.

Điều này phản ánh sự mất cân bằng tuần hoàn, khi tim không được hỗ trợ đủ để duy trì dòng máu trôi chảy.

Sinh lý học hiện đại cũng ghi nhận: Thiếu natri nghiêm trọng có thể làm rối loạn điện giải, giảm huyết áp và gây bất ổn nhịp tim.

3. Tỳ hư

Khác với y học hiện đại, hệ Tỳ trong Trung y gồm toàn bộ hệ tiêu hóa. Khi hạn chế ăn muối quá mức, Tỳ mất đi năng lượng dương cần thiết để phân giải thức ăn hiệu quả và chuyển hóa thành năng lượng. Điều này dẫn đến đầy bụng, táo bón, tiêu hóa chậm hoặc mệt mỏi sau ăn.

Sinh lý học hiện đại cũng cho thấy natri quá thấp có thể làm giảm tiết acid dạ dày, giảm hoạt động của enzyme tiêu hóa và làm chậm nhu động ruột.

Lượng muối hằng ngày nên dùng?

Giống nhiều yếu tố dinh dưỡng khác, ăn quá nhiều hay quá ít muối đều có thể gây hại. 

Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo người lớn không nên ăn quá 2g natri mỗi ngày – tương đương khoảng 5g muối hay một thìa cà phê – để giảm nguy cơ tăng huyết áp và bệnh tim mạch. 

Theo ông James DiNicolantonio, một nhà khoa học tim mạch và dược sĩ, các nghiên cứu về việc muối liên quan đến cao huyết áp thường theo dõi thực phẩm chế biến sẵn. “Vậy muối có thực sự gây cao huyết áp? Hay điều này là do thực phẩm chế biến sẵn và muối chỉ là nhân tố ngẫu nhiên xuất hiện?”

Theo một nghiên cứu năm 2021 được công bố trên Tập san Public Health Nutrition (Dinh dưỡng Y tế Công cộng), các thực phẩm siêu chế biến – thường chứa nhiều ngũ cốc tinh chế, chất làm ngọt tổng hợp, hương vị nhân tạo và dầu hạt công nghiệp – có liên quan đến cao huyết áp. Ngược lại, trong nhiều nghiên cứu về dân số có mức tiêu thụ thực phẩm chế biến sẵn thấp nhưng lượng muối cao, tình trạng cao huyết áp hiếm khi xảy ra.

Ví dụ, theo một nghiên cứu, người Nepal tiêu thụ khoảng 4,600mg sodium/ngày (khoảng 11,5g muối) có tỷ lệ cao huyết áp là 1.4%, và chỉ gặp ở phụ nữ. Tỷ lệ thấp tương tự cũng xảy ra ở người da đỏ Kuna ở Panama với mức tiêu thụ 3.450mg sodium/ngày (8,6g muối).

Theo Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), người Mỹ tiêu thụ khoảng 3.400mg/ngày – mức tương đương với người da đỏ Kuna. Tuy nhiên, theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, gần một nửa người Mỹ trưởng thành bị cao huyết áp.

Một nghiên cứu đăng trên The New England Journal of Medicine cũng cho thấy mối liên hệ giữa muối và sức khỏe phức tạp hơn nhiều. Nghiên cứu này theo dõi hơn 100.000 người ở 17 quốc gia trong trung bình 3,7 năm. Các nhà nghiên cứu phát hiện mối liên hệ hình chữ J giữa lượng natri thải qua nước tiểu và nguy cơ tử vong hoặc biến cố tim mạch. Điều này cho thấy cả lượng natri quá cao lẫn quá thấp đều có thể làm tăng rủi ro sức khỏe đối với dân số nói chung.

Nghiên cứu cho thấy lượng natri từ 3-6g mỗi ngày (tương đương 7,5-15g muối) có liên quan đến mức rủi ro thấp nhất. Do đó, việc ăn muối điều độ thay vì hạn chế cực đoan sẽ có thể mang lại lợi ích toàn diện hơn.

Lượng muối tối ưu cũng thay đổi tùy vào thể chất, mức độ hoạt động, khí hậu và tình trạng sức khỏe. Ví dụ, những người đổ mồ hôi nhiều – như vận động viên, lao động ngoài trời hoặc người sống trong khí hậu nóng – có thể cần thêm muối để bù natri mất qua mồ hôi. 

Làm sao biết mình đang thiếu muối?

Những triệu chứng sau có thể liên quan đến tình trạng thiếu muối kéo dài:

• Thường xuyên chóng mặt, mệt mỏi, tay chân lạnh hoặc chuột rút
• Phù lặp đi lặp lại, khô miệng, da khô hoặc ngứa, rụng tóc
• Giảm ham muốn, giảm khả năng sinh sản hoặc huyết áp dao động bất thường

Nếu những triệu chứng này cải thiện rõ rệt sau khi tăng lượng muối, điều đó có thể cho thấy cơ thể trước đó đang thiếu natri.

Với những người không chắc về lượng muối mình dùng, xét nghiệm natri huyết thanh có thể giúp xác định mức natri có bình thường hay không. Nếu lượng natri thấp, việc tăng muối vừa phải và điều chỉnh chế độ ăn có thể giúp phục hồi cân bằng điện giải và hỗ trợ sức khỏe tổng thể.

Tóm lại điều then chốt là sự điều độ. Thay vì mù quáng chạy theo xu hướng ăn ít muối, điều quan trọng là điều chỉnh lượng muối theo thể chất và tình trạng sức khỏe cá nhân. Ăn muối tự nhiên với lượng phù hợp giúp hỗ trợ tuổi thọ và sức khỏe toàn diện.