Bấm huyệt và thực dưỡng trị cảm lạnh

Cảm lạnh là căn bệnh phổ biến nhất, ai cũng từng mắc phải. Cả y học phương Đông và phương Tây từ xưa đến nay đều nhấn mạnh rằng “cảm lạnh là nguồn gốc của vạn bệnh,” cho thấy cần phải thận trọng xử lý, không nên xem nhẹ.

Trước tiên, hãy nói về nguồn gốc của cảm lạnh. Thuật ngữ “cảm lạnh” ban đầu không xuất phát từ y học mà từ quan trường, sau đó mới được Trung y học sử dụng. Thời cổ đại, thánh y Trương Trọng Cảnh đã xếp cảm lạnh vào phạm trù thương hàn, và trong tác phẩm kinh điển Thương Hàn Tạp Bệnh Luận, ông đã ghi chép chi tiết và đầy đủ về chẩn đoán và điều trị thương hàn. Vì vậy, Trung y ngày nay vẫn sử dụng thuật ngữ “thương hàn” để chỉ cảm lạnh.

Cảm lạnh là gì? Từ góc nhìn của Trung y, cảm lạnh là bệnh ngoại cảm xảy ra khi cơ thể bị nhiễm phong tà hoặc độc tố thời khí, dẫn đến phế và vệ khí mất cân bằng. Biểu hiện lâm sàng chính bao gồm nghẹt mũi, chảy nước mũi, hắt hơi, đau đầu, sợ lạnh, sốt, toàn thân khó chịu và cảm giác bất ổn. Trong y học hiện đại, cảm lạnh được gọi là viêm mũi cấp tính, một dạng nhiễm trùng đường hô hấp trên cấp tính. Đây là một bệnh nhẹ, chủ yếu do virus gây ra, thuộc nhóm bệnh thường gặp ở đường hô hấp trên, và được chia thành hai loại: cảm lạnh thông thường và cảm cúm.

Tại sao con người lại bị cảm lạnh? Có hai nguyên nhân chính gây cảm lạnh: bệnh độc phong tà từ bên ngoài (ngoại hoạn) và chính khí trong cơ thể suy yếu (nội ưu).

Nhiễm bệnh độc phong tà từ bên ngoài: Điều này chỉ ra rằng cảm lạnh xảy ra khi cơ thể bị nhiễm vi sinh vật bên ngoài qua mũi, miệng hoặc da. Vì vậy, đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên, và sử dụng đũa riêng là những cách hiệu quả để ngăn ngừa lây lan cảm lạnh.

Chính khí cơ thể suy yếu: Điều này giải thích vì sao khi tiếp xúc với người bị cảm lạnh, có người dễ bị lây, nhưng cũng có người không sao. Nguyên nhân chính là do sự khác biệt về sức mạnh của chính khí trong cơ thể. Chính khí càng mạnh thì khả năng nhiễm bệnh càng thấp. Các phương pháp để nâng cao chính khí bao gồm tập thể dục đều đặn, giữ lịch trình sinh hoạt hợp lý và duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng.

Sau khi đã hiểu cảm lạnh là gì, tại sao lại bị cảm lạnh, và cách phòng ngừa cảm lạnh, giờ chúng ta cùng xem nếu không may bị cảm lạnh, thì nên đối mặt như thế nào.

Phương pháp điều trị cảm lạnh bằng Trung y và thực dưỡng

Trung y chú trọng vào biện chứng luận trị (tức là dựa trên triệu chứng bệnh để phân biệt các loại bệnh chứng khác nhau, sau đó áp dụng phương pháp điều trị phù hợp). Trước tiên, cần phân biệt cảm lạnh mắc phải là cảm lạnh phong hàn hay phong nhiệt.

Cảm lạnh do phong hàn:

Thường gặp ở người có thể chất dương hư hoặc thể chất thông thường, những người này thường sợ lạnh. Thời điểm phát bệnh chủ yếu là khi giao mùa xuân – hè, thu – đông, khi thời tiết thay đổi hoặc khi hệ miễn dịch suy giảm. Cảm lạnh phong hàn thường kèm theo các triệu chứng như sốt, sợ lạnh nghiêm trọng, đau nhức cơ thể, ngứa họng, nước mũi hoặc đờm trong và loãng hoặc có màu trắng.

Bấm huyệt: (Phương pháp bấm huyệt đúng cách có thể tham khảo trong sách Bệnh Lý Chỉ Áp ) của tác giả : Bấm huyệt Hợp Cốc, các huyệt trên kinh phế như Trung Phủ, Vân Môn, Thiên Phủ, Hiệp Bạch, Xích Trạch, Khổng Tối, Liệt Khuyết, Kinh Cừ, Thái Uyên, Ngư Tế, Thiếu Thương, và các huyệt trên kinh bàng quang. Kết hợp cạo gió từ huyệt Toản Trúc trên đầu mày đến vùng xương bả vai và lưng.

Thực dưỡng: Có thể uống nước gừng để làm ấm cơ thể và giải phong hàn.

Cảm lạnh do phong nhiệt:

Bệnh nhân thường thuộc thể chất dương nhiệt, dễ đổ mồ hôi và sợ nóng. Khi phát bệnh, thường có triệu chứng sốt rõ rệt, hơi sợ lạnh hoặc không sợ lạnh, không ra mồ hôi, đau đầu, nghẹt mũi, nước mũi đặc và đục, khô miệng, dễ khát nước, họng sưng đau, đờm vàng đặc và dính.

Bấm huyệt: Ngoài các huyệt giống với cảm lạnh do phong hàn, có thể bổ sung thêm huyệt Hợp Cốc, Phong Trì, Khúc Trì để trừ phong nhiệt.

Thực dưỡng: Có thể uống trà pha với hoa cúc Hàng Châu, bạc hà.

Sau khi xác định rõ cảm lạnh là do phong hàn hay phong nhiệt, nếu còn kèm theo các triệu chứng dưới đây, có thể điều chỉnh theo hướng dẫn sau.

Nếu có kiêm chứng Thấp nặng

Biểu hiện triệu chứng: Sốt không rõ rệt, khi chạm vào da lúc đầu không cảm thấy nóng, nhưng sau một thời gian cảm giác nóng tăng lên; hoặc cảm thấy đầu nặng, tức ngực; ăn không ngon miệng hoặc cảm thấy vị nhạt hơn bình thường; có nhiều đờm, nước mũi đặc.
Bấm huyệt: Ngoài các huyệt đã dùng cho cảm lạnh, có thể bổ sung thêm huyệt Âm Lăng Tuyền, Thái Uyên.
Thực dưỡng: Uống Tô toản tuy khương thang (chi tiết trong sách Thực Dưỡng Đồng Điều Trị ) của tác giả, uống vào sáng và tối trước bữa ăn khi bụng đói.

Nếu kèm theo khí hư:

Biểu hiện triệu chứng: Có các triệu chứng cảm lạnh nhưng không rõ ràng, thường kèm theo mệt mỏi, suy nhược, đoản khí, không muốn nói chuyện, và cảm lạnh thường tái phát nhiều lần.
Bấm huyệt: Ngoài các huyệt đã dùng cho cảm lạnh, có thể bổ sung thêm huyệt Túc Tam Lý, Hợp Cốc.
Thực dưỡng: Uống Mật táo hoàng kỳ nhân sâm thang (chi tiết trong sách Thực Dưỡng Đồng Điều Trị ) của tác giả.

Nếu kèm theo âm hư:

Thường có triệu chứng ra mồ hôi trộm vào ban đêm, nóng ở lòng bàn tay và chân, ho khan ít đờm, mất ngủ.
Bấm huyệt: Ngoài các huyệt đã sử dụng để điều trị cảm lạnh, bổ sung thêm huyệt Thái Khê, Tam Âm Giao.
Thực dưỡng: Uống trà hoàng kỳ, táo đỏ và kỷ tử.

Mặc dù ai cũng từng mắc phải cảm lạnh, nhưng việc đối mặt với nó đúng cách là rất quan trọng. Nhiều người cho rằng đây là bệnh nhẹ, chỉ cần nghỉ ngơi và uống nhiều nước là sẽ khỏi. Tuy nhiên, cuộc sống hiện đại bận rộn và áp lực lớn khiến chính khí suy giảm, không cẩn trọng có thể dẫn đến bệnh nghiêm trọng, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.Như những tin tức thường thấy, cảm lạnh kéo dài có thể tiến triển thành viêm phổi, viêm tiểu cầu thận, thậm chí gây tử vong trong trường hợp nghiêm trọng. Vì vậy, khi bị cảm lạnh, nhất định phải đi khám bác sĩ.

Ngoài ra, phương pháp điều trị của Trung y và Tây y cũng có nhiều khác biệt. Y học phương Tây thường tập trung vào loại bỏ triệt để tác nhân gây bệnh nhưng đôi khi có thể làm tổn hại chính khí của cơ thể. Trong khi đó, y học cổ truyền tập trung vào việc nâng cao chính khí chống lại tà khí, tà khí bị loại trừ mà chính khí không bị tổn hại. Độc giả khi khám chữa bệnh có thể cân nhắc lựa chọn phương pháp phù hợp.

Giới thiệu bác sĩ Hoàng Tuyết Tử

Hoàng Tuyết Tử (Dr. Yuki Huang), bác sĩ Trung Y uy tín, chuyên gia về bệnh tiểu đường, bác sĩ cao cấp y học cổ truyền tại tỉnh British Columbia, Canada, đồng thời có bằng tiến sĩ về châm cứu, y học cổ truyền và y học tự nhiên. Bà có 35 năm kinh nghiệm hành nghề, và đã được cấp phép hoạt động tại Đài Loan, Trung Quốc, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Việt Nam và Hồng Kông.

Hiện tại, bác sĩ Hoàng Tuyết Tử là Chủ tịch chi nhánh Canada của Hiệp hội Y học Tự nhiên Thế giới Trung Hoa, Trưởng bộ phận học thuật của Hiệp hội Y học Tổng hợp Nhật Bản, đại diện cố vấn tại Canada của Hiệp hội Châm cứu Đài Loan, và từng là Chủ tịch Ủy ban Nghiên cứu Châm cứu Ho tại Trung Quốc.