Cờ vua giúp phòng ngừa chứng sa sút trí tuệ

Cờ vua không chỉ đơn thuần là một trò chơi – mà còn là bài tập rèn luyện cho bộ não. Từ tư duy chiến lược đến kết nối xã hội, bộ môn này mang đến những cách thức bất ngờ giúp củng cố trí não và thúc đẩy quá trình lão hóa khỏe mạnh.

Cờ vua giúp cải thiện sức khỏe não bộ như thế nào

Nhiều nghiên cứu cho thấy, những người thường xuyên chơi cờ có thể cải thiện trí nhớ, tăng cường chức năng nhận thức và thậm chí có thể giúp giảm nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ.

Cờ vua không bao giờ nhàm chán, bởi trò chơi này đòi hỏi người chơi phải lên kế hoạch và suy tính trước để dự đoán các nước đi của đối thủ. “Chính sự phức tạp của nó khiến người chơi luôn có điều mới để học hỏi và cơ hội để tiến bộ – điều này rất tốt cho việc giữ cho bộ não luôn minh mẫn”, Lissett Gonzalez-Burgos, Tiến sĩ Tâm lý học và là nhà nghiên cứu về tác động của cờ vua đối với nhận thức, chia sẻ với The Epoch Times.

Theo một nghiên cứu do Tiến sĩ Gonzalez-Burgos thực hiện, người trưởng thành thường xuyên chơi cờ vua cho thấy sự cải thiện rõ rệt về chức năng nhận thức, đặc biệt là ở chức năng điều hành, khả năng tập trung, tốc độ xử lý thông tin và kỹ năng thị giác – không gian – khả năng hình dung và thao tác với các vật thể trong tâm trí. Trong quá trình lão hóa bình thường, một số chức năng này có xu hướng suy giảm, đặc biệt là chức năng điều hành – yếu tố then chốt giúp duy trì khả năng tự chủ trong sinh hoạt hàng ngày.

Chơi cờ vua kích hoạt nhiều vùng khác nhau của não bộ.

Khi trình độ người chơi được nâng cao, họ sử dụng nhiều hơn các thùy trán và thùy thái dương, cùng với vỏ não đai trước – một phần của hệ viền.

Trong một bài đánh giá năm 2019, các nhà nghiên cứu Tây Ban Nha viết rằng: “Những đặc điểm bệnh lý của bệnh  Alzheimer (AD) biểu hiện rõ nhất ở hệ viền, các vùng tân vỏ não thuộc thùy thái dương, thùy trán, vùng liên kết và nền não trước – những vùng liên quan đến học tập, trí nhớ, cảm xúc, phán đoán, tư duy trừu tượng, ngôn ngữ và chức năng điều hành”. Các tác giả nhận định thêm rằng: “Cờ vua nổi bật như một hoạt động bao hàm toàn bộ những yếu tố này”.

Một nghiên cứu sớm được công bố trên New England Journal of Medicine (Tập san Y học New England) cho thấy những người trên 75 tuổi duy trì thói quen chơi các trò chơi trên bàn như cờ vua có khả năng mắc chứng sa sút trí tuệ hoặc bệnh Alzheimer thấp hơn nhiều.

Một nghiên cứu sau đó vào năm 2023 được công bố trên JAMA Network Open (Tạp chí mở thuộc hệ thống JAMA – Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ) với hơn 10.000 người cao tuổi tham gia, cũng cho thấy những người thường xuyên chơi cờ và tham gia các hoạt động kích thích trí óc khác có nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ thấp hơn trong 10 năm.

“Điều cốt lõi nằm ở khả năng dự trữ nhận thức – khả năng của não bộ trong việc chống lại tác động của cả quá trình lão hóa bình thường và bệnh lý”, Tiến sĩ Gonzalez-Burgos cho biết.

Ngoài ra, việc chơi cờ vua với sự tham gia của hai hoặc nhiều người – đã giúp xây dựng tình bạn mới và củng cố mối quan hệ với gia đình và bạn bè.

Với những tác động này, Giáo sư William Bart, chuyên ngành Tâm lý Giáo dục tại Đại học Minnesota, nhận định trong một bài tổng quan rằng việc huấn luyện cờ vua có tiềm năng trở thành một biện pháp phòng ngừa chứng sa sút trí tuệ.

Bắt đầu với cờ vua

Nếu bạn chưa từng chơi cờ vua, một cách đơn giản để làm quen là bắt đầu với một bộ cờ tại nhà hoặc chơi thử cùng bạn bè hay người thân. Bạn có thể khởi đầu bằng ván cờ ngắn hơn hoặc áp dụng các luật chơi đơn giản để tăng sự tự tin trước khi bước vào các trận đấu đầy đủ.

“Điều quan trọng là phải điều chỉnh độ khó sao cho phù hợp với khả năng của bản thân”, Tiến sĩ José Carlos Millán Calenti, chuyên gia về lão khoa và lão hóa học, người đã có nhiều nghiên cứu sâu về quá trình lão hóa và chức năng nhận thức, chia sẻ với The Epoch Times. Cách tiếp cận này giúp tránh cảm giác thất vọng, mất động lực và cuối cùng là từ bỏ việc rèn luyện.

“Mặc dù ban đầu có thể cảm thấy khó khăn, nhưng theo thời gian, bạn sẽ thấy nó thú vị hơn – và điều tuyệt vời hơn nữa là khả năng nhận thức của bạn sẽ được cải thiện”, Tiến sĩ Calenti cho biết thêm.

Tham gia câu lạc bộ cờ vua địa phương hoặc nhóm sinh hoạt dành cho người cao tuổi cũng có thể khiến trải nghiệm trở nên thú vị và mang tính xã hội hơn.

Cuối cùng, hãy kiên nhẫn với chính mình. Tiến bộ có thể đến chậm lúc ban đầu, nhưng chính thử thách đó lại là một phần của lợi ích mà cờ vua mang lại.

Các lựa chọn thay thế cờ vua

Mặc dù cờ vua mang lại nhiều lợi ích, nhưng điều quan trọng là bạn nên chọn những trò chơi mà bản thân thực sự yêu thích.

“Niềm vui là yếu tố then chốt giúp bạn duy trì thói quen lâu dài”, Tiến sĩ Candida Lozano-Rodriguez, nhà nghiên cứu về cờ vua và là Tiến sĩ Tâm lý học, chia sẻ với The Epoch Times.

Nếu cờ vua không phải là lựa chọn phù hợp, bạn có thể tìm đến những trò chơi khác có yếu tố thử thách về chiến lược, trí nhớ, vốn từ vựng hoặc tư duy tính toán.

Các trò chơi cờ bàn truyền thống cũng có thể giúp giúp duy trì sự minh mẫn cho trí não, ngay cả với người cao tuổi hoặc đã có nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ. Mỗi loại trò chơi lại kích hoạt não bộ theo một cách khác nhau: có trò rèn luyện tư duy chiến lược, có trò thử thách trí nhớ hay vốn từ và có trò tập trung vào khả năng nhận dạng hoặc ghi nhớ mô hình.

Nếu mục tiêu là rèn luyện các chức năng nhận thức, tốt nhất nên luân phiên giữa nhiều loại trò chơi khác nhau, bà Lozano-Rodriguez khuyến nghị.

“Mọi trò chơi đòi hỏi bạn phải vận dụng tư duy đều có thể giúp rèn luyện chính những kỹ năng đó và góp phần duy trì sức khỏe nhận thức”.

Theo The Epoch Times