Chile: Ông Antonio Kast, người theo đường lối bảo thủ, đắc cử tổng thống

Chính trị gia bảo thủ của Đảng Cộng hòa Chile, José Antonio Kast, đã giành chiến thắng áp đảo trong vòng hai bầu cử tổng thống diễn ra vào Chủ nhật (14/12), đánh bại ứng viên Đảng Cộng sản Jeannette Jara. Chiến thắng này đánh dấu sự chuyển hướng sang cánh hữu mạnh mẽ nhất của Chile kể từ khi chế độ độc tài quân sự chấm dứt năm 1990.

Theo Reuters và AP, sau khi hơn 95% số phiếu được kiểm, ông Kast giành khoảng 58% số phiếu, trong khi bà Jara đạt khoảng 42%. Sau đó, bà Jara đã thừa nhận thất bại và gọi điện chúc mừng ông Kast.

Truyền thông quốc tế nhận định, nỗi lo của cử tri về tình trạng an ninh xấu đi và vấn đề nhập cư bất hợp pháp là những yếu tố then chốt dẫn đến kết quả bầu cử này. Chiến thắng của ông Kast được dự báo sẽ mang lại cho Chile chính phủ dân cử bảo thủ và cánh hữu nhất trong nhiều thập kỷ.

Lo ngại về an ninh và nhập cư trở thành trọng tâm tranh cử

Mặc dù Chile vẫn là một trong những quốc gia an toàn nhất Mỹ Latinh, nhưng những năm gần đây tội phạm bạo lực gia tăng, các băng nhóm tội phạm bén rễ tại địa phương, lợi dụng đường biên giới sa mạc lỏng lẻo ở miền bắc để kết nối và trục lợi từ các nước láng giềng sản xuất cocaine như Peru và Bolivia.

Dữ liệu chính phủ cho thấy số lượng người nhập cư trái phép tăng mạnh, phần lớn đến từ Venezuela. Nhiều cử tri bày tỏ nỗi sợ hãi trước làn sóng nhập cư bất hợp pháp và tỷ lệ tội phạm gia tăng. Những cam kết chính sách cốt lõi của ông Kast bao gồm:

• An ninh biên giới: Đề xuất xây tường biên giới và triển khai quân đội tại các khu vực có tỷ lệ tội phạm cao.

• Thực thi luật nhập cư: Cam kết trục xuất quy mô lớn hàng trăm nghìn người nhập cư trái phép; đề xuất thành lập một lực lượng cảnh sát tương tự Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) để nhanh chóng bắt giữ và trục xuất.

• Phục hồi kinh tế: Hứa hẹn vực dậy nền kinh tế và cắt giảm mạnh chi tiêu công.

Chile là nhà sản xuất đồng lớn nhất thế giới và cũng là một nhà sản xuất lithium quan trọng. Kỳ vọng về các chính sách “ít điều tiết hơn, thân thiện hơn với thị trường” đã thúc đẩy thị trường chứng khoán, đồng peso và các chỉ số chứng khoán chủ chốt của nước này tăng giá.

Mỹ nhanh chóng chúc mừng, nhấn mạnh an ninh công cộng và hợp tác kinh tế

Chiến thắng của ông Kast là ví dụ mới nhất của làn sóng phục hồi cánh hữu tại Mỹ Latinh. Chile gia nhập hàng ngũ các quốc gia do các nhà lãnh đạo cánh hữu lãnh đạo như Ecuador (Daniel Noboa), El Salvador (Nayib Bukele) và Argentina (Javier Milei).

Ngay sau khi kết quả được công bố, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã nhanh chóng gửi lời chúc mừng, cho rằng dưới sự lãnh đạo của ông Kast, Mỹ và Chile có thể tăng cường hợp tác trong nhiều “ưu tiên chung”.

Ông Rubio tuyên bố: “Mỹ chúc mừng Tổng thống đắc cử Chile José Antonio Kast đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử. Dưới sự lãnh đạo của ông, chúng tôi tin rằng Chile sẽ thúc đẩy các ưu tiên chung của chúng ta, bao gồm tăng cường an ninh công cộng, chấm dứt nhập cư bất hợp pháp và phục hồi quan hệ thương mại”.

Ông nói thêm: “Mỹ mong muốn hợp tác chặt chẽ với chính phủ của ông để làm sâu sắc hơn quan hệ đối tác và thúc đẩy sự thịnh vượng chung của Tây bán cầu”.

Bối cảnh và lý lịch các ứng viên

Vòng hai lần này mang tính phân cực sâu sắc, khi hai ứng viên có ý thức hệ và xuất thân đối lập rõ rệt.

Ông Kast là một tín đồ Công giáo mộ đạo, theo đuổi lập trường bảo thủ cứng rắn, bao gồm phản đối hôn nhân đồng giới và phản đối phá thai. Anh trai của ông từng giữ chức vụ trong chính quyền độc tài Augusto Pinochet. Ngược lại, đối thủ của ông, bà Jara, là đảng viên Cộng sản lâu năm, từng giữ chức Bộ trưởng Lao động trong chính phủ trung tả của Tổng thống Gabriel Boric.

Sau thất bại, bà Jara viết trên mạng xã hội: “Dân chủ đã lên tiếng một cách rõ ràng và mạnh mẽ”. Tại trung tâm thủ đô Santiago, bà nói với những người ủng hộ rằng: “Chúng ta thường học được nhiều nhất từ thất bại”.

Những người ủng hộ ông Kast bao gồm giới doanh nghiệp tin tưởng vào bản năng thị trường tự do của ông, các gia đình trung lưu lo sợ nạn cướp xe đến mức không dám ra ngoài vào ban đêm, cũng như các nhà hoạt động cánh hữu cứng rắn.

Tại các cuộc mít-tinh ăn mừng chiến thắng, một số người ủng hộ vẫy cờ Chile và đội mũ đỏ in dòng chữ “Hãy làm cho Chile vĩ đại trở lại” (Make Chile Great Again).

Những thách thức phía trước

Dù giành chiến thắng quyết định, ông Kast có thể phải đối mặt với sự cản trở từ một Quốc hội chia rẽ. Tại Thượng viện, cánh tả và cánh hữu gần như cân bằng, trong khi ở Hạ viện, phiếu bầu then chốt nằm trong tay Đảng Nhân dân (People’s Party) theo đường lối dân túy.

Nhà phân tích chính trị, giáo sư Guillermo Holzmann của Đại học Valparaíso nhận định rằng ông Kast sẽ phải làm hài lòng một cơ sở cử tri rất rộng. Ông nói: “Rõ ràng không phải tất cả những người bỏ phiếu cho Kast đều đến từ đảng của ông. Nói cách khác, nhiều lá phiếu ông nhận được là ‘phiếu mượn’”.

Điều này có thể hạn chế dư địa hành động của ông trong một số vấn đề chính trị quan trọng.