Cựu Tổng thống Philippines Duterte bị truy tố ba tội danh chống loài người

Tòa Hình sự Quốc tế (ICC) hôm thứ Hai (22/9) đã công bố bản cáo trạng đối với cựu Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte, trong đó ông bị truy tố ba tội danh, tất cả đều bị liệt vào loại “tội ác chống nhân loại”.

Theo ICC, bản cáo trạng đã được công tố viên đệ trình từ tháng Bảy nhưng chỉ được công bố hôm thứ Hai và có nhiều phần bị lược bỏ. Ba tội danh chống nhân loại gồm:

1. Khi còn là thị trưởng, ông dung túng các tay súng thực hiện các vụ giết người tại thành phố Davao và khu vực lân cận.
2. Khi làm tổng thống, ông liên quan đến các vụ sát hại những “mục tiêu giá trị cao” do chính phủ công bố.
3. Ông chỉ đạo các “chiến dịch càn quét làng” (barangay clearance operations) trên khắp Philippines, dẫn đến các vụ giết hại tội phạm cấp thấp và các vụ mưu sát không thành.

Ông Duterte hiện đang bị ICC giam giữ và sẽ bị xét xử tại La Hay, Hà Lan.

Cựu tổng thống năm nay 80 tuổi, từng giữ các chức vụ: Phó thị trưởng Davao (11/2011–6/2013), Thị trưởng Davao (6/2013–6/2016) và Tổng thống Philippines (6/2016–3/2019).

Phó công tố viên Mame Mandiaye Niang cho biết, từ tháng 11/2011 đến tháng 3/2019, ông Duterte với vai trò đồng phạm gián tiếp, đã cùng các đồng phạm khác sử dụng bạo lực, bao gồm cả giết người, để “loại trừ” những người bị cho là tội phạm hoặc có liên quan đến ma túy.

Theo cáo trạng, trong thời gian làm thị trưởng, ông Duterte cùng các đồng phạm — gồm cả quan chức thực thi pháp luật — đã lập nên một cơ cấu quyền lực, gián tiếp điều khiển cảnh sát Davao và các nhóm tay súng ngoài lực lượng công an (gọi chung là “DDS”) để thực hiện hàng trăm vụ mưu sát.

Cáo trạng nêu rõ, ông Duterte và các đồng phạm đã biến “DDS” thành công cụ phạm tội giết người. Bất kỳ ai không tuân lệnh đều có thể bị giết hại hoặc bị “xử lý” khi bị xem là phản đối hay đe dọa kế hoạch, dù mối đe dọa rất nhỏ.

Ông Duterte và các đồng phạm kiểm soát “DDS” đến mức các tay súng buộc phải phục tùng. Họ tuyển chọn những người trung thành, dễ sai khiến; bản thân ông Duterte thậm chí trực tiếp chiêu mộ một số người. Ông lợi dụng quan hệ cá nhân hoặc nợ nần để kiểm soát, bảo đảm họ thi hành các vụ giết người.

Sau khi trở thành tổng thống năm 2016, ông Duterte bổ nhiệm các đồng phạm vào những vị trí cấp cao trên toàn quốc, xây dựng mạng lưới tương tự “DDS” trên phạm vi cả nước, dẫn đến hàng nghìn vụ giết người và bạo lực.

Trong suốt sự nghiệp chính trị, ông thiết lập một cơ chế bảo vệ các tay súng khỏi bị điều tra hay truy tố, đồng thời dùng phần thưởng tài chính và thăng chức để khuyến khích cảnh sát và tay súng thực hiện các vụ sát hại. Với tư cách thị trưởng và tổng thống, ông công khai cho phép, dung túng và khuyến khích giết người, thậm chí đích thân nêu tên các “mục tiêu giá trị cao”, khiến một số người bị sát hại.

Ngoài ra, khi cần, ông tạm thời rút lại sự cho phép để xoa dịu dư luận.

Công tố viên nhấn mạnh, ông Duterte biết rõ kế hoạch này sẽ dẫn đến tội ác bạo lực, kể cả giết người, nhưng vẫn cố tình tham gia và thúc đẩy, không bao giờ dừng lại. Những hành vi bạo lực này không phải là các sự cố rời rạc mà được lên kế hoạch, tổ chức chặt chẽ, theo một khuôn mẫu nhằm vào các nhóm người cụ thể.

Tháng 3 năm nay, ICC đã ban hành lệnh bắt giữ, cáo buộc ông Duterte trong thời gian tại nhiệm đã phát động cuộc “chiến tranh chống ma túy”, liên quan ít nhất 43 vụ hành quyết ngoài vòng pháp luật, cấu thành tội ác chống loài người.

Luật sư trưởng của ông Duterte – ông Nicholas Kaufman, cho biết ông Duterte “mắc nhiều dạng rối loạn nhận thức” nên không thể ra hầu tòa, đồng thời kêu gọi ICC hoãn vô thời hạn các thủ tục liên quan. Tòa án hiện đang xem xét liệu ông Duterte có đủ năng lực ra tòa hay không.

Ông Duterte bị bắt ngày 11/3 tại thủ đô Manila (Philippines) và ngay trong đêm đã bị dẫn độ sang Hà Lan, bị giam giữ chờ xét xử cho đến nay.

Tại phiên điều trần đầu tiên, ông xuất hiện qua video trực tuyến, trông có vẻ lơ đãng và sức khỏe yếu, gần như không nói gì trong suốt quá trình.