Tổng thống Trump ký sắc lệnh hành pháp về không gian, đặt mục tiêu trở lại Mặt trăng năm 2028

Theo hãng tin Reuters, hôm thứ Năm, Tổng thống Mỹ Donald Trump ký một sắc lệnh hành pháp có nội dung rộng lớn, chính thức xác lập các mục tiêu cốt lõi về không gian trong nhiệm kỳ thứ hai của ông: phấn đấu đưa con người trở lại Mặt trăng trước năm 2028, đồng thời tăng cường an ninh không gian để đối phó các mối đe dọa vũ khí tiềm tàng. Đây là động thái chính sách không gian quan trọng đầu tiên của ông Trump kể từ khi bước vào nhiệm kỳ thứ hai.

Sắc lệnh được ban hành chỉ vài giờ sau khi tỷ phú, phi hành gia tư nhân và cựu khách hàng của SpaceX Jared Isaacman tuyên thệ nhậm chức, trở thành Giám đốc thứ 15 của NASA. Sắc lệnh đồng thời tập trung hóa quyền điều phối chính sách không gian quốc gia về tay Cố vấn khoa học trưởng của ông Trump là Michael Kratsios.

“Đảm bảo ưu thế không gian của Mỹ” – nhấn mạnh an ninh và hiệu quả

Sắc lệnh mang tên “Đảm bảo ưu thế không gian của Mỹ” (Ensuring American Space Superiority), yêu cầu Lầu Năm Góc cùng cộng đồng tình báo Mỹ xây dựng một chiến lược an ninh không gian mới, đồng thời thúc giục các nhà thầu tư nhân nâng cao hiệu quả hoạt động, và đẩy nhanh các bước thử nghiệm công nghệ trong khuôn khổ chương trình phòng thủ tên lửa “Golden Dome” (Vòm Vàng).

Sắc lệnh từng bị giới quan sát diễn giải là có thể dẫn tới việc bãi bỏ Hội đồng Không gian Quốc gia (National Space Council) thuộc Nhà Trắng. Tuy nhiên, một quan chức chính phủ đã làm rõ rằng cơ quan này sẽ không bị giải tán mà sẽ tiếp tục tồn tại dưới cơ cấu mới, trực thuộc Văn phòng Chính sách Khoa học và Công nghệ của Nhà Trắng, và do chính tổng thống – chứ không phải phó tổng thống – làm chủ tịch.

Thời hạn trở lại Mặt trăng tiếp tục được siết chặt

Mục tiêu đưa người lên Mặt trăng vào năm 2028 mà ông Trump đề ra lần này rất giống với chỉ thị năm 2019 trong nhiệm kỳ đầu, yêu cầu NASA đạt được cột mốc đổ bộ Mặt trăng vào năm 2024, thời hạn từng bị giới chuyên môn đánh giá là quá tham vọng.

Khi Hệ thống Phóng Không gian (SLS) của NASA và tàu Starship của SpaceX liên tục bị trì hoãn trong quá trình phát triển và thử nghiệm, mốc thời gian đổ bộ đã nhiều lần phải lùi lại. Thực tế, ngay từ thời chính quyền Barack Obama, mục tiêu chính thức của NASA về đổ bộ Mặt trăng vốn đã được đặt vào năm 2028.

Cạnh tranh lập tiền đồn lâu dài trên Mặt trăng, nhắm thẳng Trung Quốc

Theo sắc lệnh, Mỹ dự kiến trước năm 2030 sẽ xây dựng các thành phần ban đầu của một tiền đồn thường trực trên Mặt trăng, qua đó củng cố mục tiêu dài hạn của chương trình Artemis của NASA, bao gồm việc sử dụng năng lượng hạt nhân để cung cấp điện cho căn cứ Mặt trăng.

Lộ trình này được nhìn nhận rộng rãi như một cuộc cạnh tranh trực diện với Trung Quốc. Bắc Kinh đã đặt mục tiêu thực hiện chuyến đổ bộ Mặt trăng có người lái đầu tiên vào năm 2030.

Trong giai đoạn đầu nhiệm kỳ hai, ông Trump nhiều lần nhắc tới sứ mệnh lên Sao Hỏa. Khi đó, ông Elon Musk – nhà sáng lập SpaceX và là một nhà tài trợ chính trị quan trọng – từng tạm thời giữ vai trò cố vấn then chốt về cải thiện hiệu quả chính phủ. Tuy nhiên, trong năm nay, Quốc hội đã từng bước kéo trọng tâm chính sách quay trở lại Mặt trăng, và trong các phiên điều trần đã yêu cầu ông Isaacman cam kết tiếp tục thúc đẩy chương trình đổ bộ đã tiêu tốn hàng chục tỷ đô la.

Ngân sách và nút thắt công nghệ vẫn là thách thức

Trong khuôn khổ cải cách hiệu quả do ông Musk khởi xướng, Nhà Trắng đã cắt giảm khoảng 20% biên chế nhân sự của NASA, đồng thời tìm cách giảm ngân sách năm tài khóa 2026 của cơ quan này – vốn ở mức khoảng 25 tỷ USD – thêm 25%, khiến nhiều dự án khoa học không gian có nguy cơ bị cắt giảm.

Ông Isaacman cho rằng NASA nên theo đuổi đồng thời các mục tiêu Mặt trăng và Sao Hỏa, nhưng phải ưu tiên hoàn thành đổ bộ Mặt trăng trước để dẫn trước Trung Quốc trong cuộc đua chiến lược. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận rằng khả năng đạt mốc 2028 phụ thuộc ở mức độ cao vào tiến độ phát triển của Starship do SpaceX phụ trách. Các lãnh đạo tạm quyền trước đây của NASA đã công khai chỉ trích tốc độ triển khai dự án này là quá chậm.

Đổ bộ Mặt trăng gắn với lợi thế chiến lược quốc gia

Theo báo The Hill, ông Trump ký sắc lệnh này đúng vào ngày ông Isaacman nhậm chức sau khi được Thượng viện phê chuẩn, cho thấy tính biểu tượng chính trị rất rõ. NASA dự kiến tháng 4/2026 sẽ phóng Artemis II để thực hiện chuyến bay có người lái bay vòng quanh Mặt trăng. Artemis III được lên kế hoạch thực hiện lần đổ bộ Mặt trăng đầu tiên của thế kỷ 21 vào giữa năm 2027.

Tuy nhiên, cựu Giám đốc NASA Jim Bridenstine đã nói với Thượng viện hồi tháng Chín năm ngoái rằng Mỹ rất có khả năng sẽ không kịp đổ bộ Mặt trăng trước Trung Quốc, chủ yếu vì hệ thống tàu đổ bộ Mặt trăng vẫn phụ thuộc nặng nề vào kiến trúc Starship chưa hoàn thiện của SpaceX.

Về vấn đề này, Quyền Giám đốc NASA khi đó kiêm Bộ trưởng Giao thông Sean Duffy hồi tháng 10 tuyên bố sẽ mở lại gói thầu hợp đồng tàu đổ bộ cho nhiệm vụ Artemis III.

Thượng nghị sĩ Cộng hòa Ted Cruz thuộc bang Texas chỉ ra rằng trong “Đạo luật To và Đẹp” (Big Beautiful Bill) được ông Trump ký hồi tháng Bảy, đã bổ sung thêm 10 tỷ USD cho chương trình bay vào vũ trụ có người lái. “Chúng ta sẽ quay lại Mặt trăng, chúng ta sẽ đánh bại Trung Quốc,” Cruz nhấn mạnh.

Cựu Chủ tịch Ủy ban Khoa học và Không gian Hạ viện Frank Lucas cũng lưu ý rằng sức ép cạnh tranh từ phía Trung Quốc đã thúc đẩy Quốc hội gia tăng đầu tư cho lĩnh vực không gian, đồng thời cho rằng công nghệ không gian rốt cuộc sẽ quay lại phục vụ xã hội trên Trái Đất.

Trong thời gian ngắn sau khi nhậm chức, ông Isaacman viết trên nền tảng X rằng NASA sẽ “dẫn dắt công cuộc khám phá không gian một cách hòa bình, và sẽ không bao giờ chấp nhận đứng ở vị trí thứ hai”.