45% sản lượng đến từ lao động khổ sai: Pin năng lượng mặt trời có thực sự “sạch”?

Một phần lớn sản lượng tấm pin mặt trời trên thế giới phụ thuộc vào lao động cưỡng bức từ những người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương, Trung Quốc trong điều kiện “tương đương với nô lệ”.

Nghiên cứu được tiến hành bởi Đại học Sheffield Hallam với sự tham gia của một học giả, người từng tư vấn cho Chính phủ Vương quốc Anh và Úc về khu vực Duy Ngô Nhĩ, cùng với một nhà phân tích chuỗi cung ứng chuyên về các doanh nghiệp xuất khẩu của Trung Quốc. Các phân tích cho thấy, ước tính gần một nửa nguồn cung cấp polysilicon trên toàn cầu là do người Duy Ngô Nhĩ sản xuất trong các điều kiện “tương đương với nô lệ” ở tỉnh Tân Cương quê hương của họ, theo Reuters.

Các tác giả đã sống ở Tân Cương 24 năm, cho biết họ đã “điều tra toàn bộ chuỗi cung ứng mô-đun năng lượng mặt trời từ thạch anh đến bảng mạch điện tử”. Theo báo cáo, khoảng 45% polysilicon đến từ các nhà sản xuất ở Vùng Duy Ngô Nhĩ.

Khoảng 95% cấu phần của các tấm pin mặt trời cần polysilicon, được sử dụng để tạo ra các tế bào quang điện giúp chuyển đổi ánh sáng thành điện năng. Hơn 90% sản lượng polysilicon được sử dụng cho mục đích này. 10% còn lại được sử dụng để sản xuất chất bán dẫn – thành phần quan trọng trong điện thoại thông minh, máy tính xách tay và nhiều thiết bị điện tử khác. Khoảng 45% polysilicon đến từ các nhà sản xuất ở Vùng Duy Ngô Nhĩ, mà tất cả đều tham dự vào chương trình “chuyển dịch lao động” hoặc sử dụng các nhà cung cấp như vậy, theo báo cáo.

Trong nhiều năm qua, Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã hứng chịu sự chỉ trích gay gắt và giám sát gắt gao của cộng đồng quốc tế đối với việc đối xử với người Duy Ngô Nhĩ, đặc biệt là trong các trại cải tạo lao động, nơi những người từng bị giam giữ tuyên bố đã phải chịu đựng sự tra tấn hàng loạt, cưỡng bức phụ nữ và lao động khổ sai.

• Cưỡng bức tình dục, triệt sản, trại tập trung Tân Cương khiến nhiều cô gái phát điên

Quan chức ĐCSTQ phủ nhận các hành vi vi phạm nhân quyền và nói rằng các chương trình được thiết kế để “cải tạo” những người phạm tội có liên quan đến khủng bố trong khu vực. Chính phủ cũng thừa nhận việc “bố trí” 2,6 triệu công dân “chưa thành niên” vào các công việc nhà máy và nông trại ở Tân Cương và các tỉnh khác, nhưng khẳng định tất cả họ đang tham gia vào các kế hoạch “chuyển dịch lao động” tự nguyện.

Các nhà nghiên cứu đã tổng hợp hàng chục tài liệu do chính quyền và công ty Trung Quốc ban hành. Họ nói rằng “việc chuyển giao lao động” được triển khai ở Vùng Duy Ngô Nhĩ trong một môi trường bị ép buộc chưa từng có, bị che phủ bởi mối đe dọa thường xuyên của việc cải tạo và thực tập. ĐCSTQ cầm quyền đã cảnh báo rằng những người Duy Ngô Nhĩ “từ chối nâng cao kỹ năng nghề nghiệp và điều kiện kinh tế” đang có sự đồng thuận với ý tưởng của “những kẻ khủng bố, ly khai và những kẻ cực đoan tôn giáo”. Các nhà nghiên cứu kết luận: “Nhiều người lao động bản địa không thể từ chối hoặc từ chối những công việc này và do đó, các chương trình tương đương với việc buộc chuyển giao dân cư và bắt làm nô lệ.”

Vào tháng 3/2021, Anh, Mỹ, Canada và Liên minh châu Âu đã trừng phạt các quan chức Trung Quốc bị cho là chịu trách nhiệm về vi phạm nhân quyền ở khu vực người Duy Ngô Nhĩ. Ngoại trưởng Dominic Raab gọi tình hình ở Tân Cương là “một trong những cuộc khủng hoảng nhân quyền tồi tệ nhất trong thời đại của chúng ta” và nói rằng cộng đồng quốc tế không thể làm ngơ.

Nghiên cứu trên đây một lần nữa cảnh báo những bất cập trong việc quảng bá thái quá về tính ưu việt của phương thức sản xuất điện năng này. Các dự án điện mặt trời đang bùng nổ trên toàn cầu trong thời gian gần đây khiến nhu cầu tấm pin năng lượng ngày một lớn. Những tấm pin này nhìn qua sẽ thấy sản xuất năng lượng sạch, vì không sử dụng nguồn nhiên liệu truyền thống như: than, dầu, khí và không có phát thải ra môi trường. Tuy nhiên, người ta dùng tới dầu, than và nhiều nguồn lực khác để khai thác và sản xuất ra được những nguyên liệu cấu thành tấm pin ấy. Trong quá trình sản xuất nguyên vật liệu đó sẽ tác động rất lớn đến môi trường. Các nhà khoa học hiện cũng chưa có phương án tối ưu cho các tấm pin hết niên hạn trở thành rác thải.

Hoài Anh

Xem thêm: