Đột phá phong tỏa thông tin ở TQ: Radio vệ tinh + điện thoại thông minh

Trong vài thập kỷ qua, phát sóng sóng ngắn là kênh quan trọng để vượt qua sự phong tỏa thông tin. Ở Trung Quốc, nhiều người dựa vào các chương trình phát sóng sóng ngắn để lấy thông tin bên ngoài, đặc biệt khi lệnh phong tỏa Internet ngày càng nghiêm ngặt, sóng ngắn là một cách phổ biến thông tin để vượt qua sự phong tỏa. Tuy nhiên, với tư cách là một người đam mê radio sóng ngắn lâu năm, tôi nhận thấy rằng việc phát sóng sóng ngắn phải đối mặt với nhiều thách thức, và việc phát sóng qua vệ tinh có thể trở thành một hướng mới để phổ biến thông tin.

Sự hấp dẫn và những khó khăn thực tế của phát sóng sóng ngắn

Là một nhà sưu tập radio, tôi sở hữu hơn chục chiếc radio sóng ngắn hàng đầu thế giới, bao gồm các mẫu cổ điển của các thương hiệu như Sangean, Tecsun, Sony, Panasonic, Hanrongda, Eton, Grundig, v.v. Tôi cũng sưu tập và trang bị những ăng-ten thu sóng tốt nhất thế giới. Thậm chí khi đi du lịch ngoài trời, tôi luôn mang theo radio và ăng-ten để thu tín hiệu phát thanh từ khắp nơi trên thế giới. Thử thách này chính là một trong những niềm vui lớn của việc nghe sóng ngắn—cần phải tinh chỉnh thiết bị một cách chính xác, tìm kiếm tần số phù hợp, và trong khoảng thời gian ngắn ngủi của “cửa sổ tín hiệu”, có thể bắt được những âm thanh đến từ nước ngoài.

Tuy nhiên, niềm vui này chỉ giới hạn trong một nhóm nhỏ những người đam mê sóng ngắn, còn đối với khán thính giả bình thường, gần như không thể có được trải nghiệm tương tự. Sóng ngắn phát thanh đang đối mặt với một số thách thức thực tế trong việc truyền tải thông tin:

Nhiễu sóng nghiêm trọng, độ khó khó tiếp nhận sóng lớn

Trước đây, tôi có thể nghe rõ các đài phát thanh nước ngoài như Phát thanh Hy Vọng (SOH), Đài Á Châu Tự Do (RFA), Tiếng Nói Hoa Kỳ (VOA), v.v. Tuy nhiên, những năm gần đây, ở nhiều khu vực, sóng ngắn của các đài này gần như không thể thu được. Để chống lại sự can nhiễu sóng radio từ chính quyền Trung Quốc, các đài phát thanh buộc phải liên tục thay đổi tần số phát sóng, khiến người nghe phải thường xuyên tìm kiếm tần số mới.

Trớ trêu thay, nếu người nghe phải lên mạng để tra cứu danh sách tần số mới nhất, thì tại sao không trực tiếp lấy thông tin từ internet luôn? Vốn dĩ, sóng ngắn là một phương thức truyền tải thông tin giúp vượt qua kiểm duyệt, nhưng giờ đây nó lại trở thành một công cụ cần đến sự hỗ trợ của internet, điều này làm giảm đáng kể tính thực dụng của phát thanh sóng ngắn.

Thiết bị có yêu cầu cao, người dùng phổ thông khó sử dụng

Việc thu sóng ngắn chất lượng cao đòi hỏi radio chuyên dụng và hệ thống ăng-ten tốt. Trong môi trường đô thị, các tòa nhà và thiết bị điện tử gây nhiễu mạnh, khiến tín hiệu sóng ngắn trở nên rất không ổn định. Trong khi đó, ăng-ten tích hợp trong các radio di động thông thường lại không đủ mạnh để thu sóng hiệu quả. Điều này khiến nhiều người dù đã mua radio sóng ngắn nhưng vẫn không thể nghe được chương trình một cách bình thường.

Hiệu quả phát sóng khó đo lường

Việc truyền tải thông tin qua internet có thể được đo lường bằng số lượt nhấp chuột, lượt chia sẻ và phản hồi từ người dùng. Trong khi đó, sóng ngắn phát thanh hoàn toàn không có cách thống kê tương tự. Sau khi tín hiệu được phát đi, các đài phát thanh không thể biết có bao nhiêu người thực sự nghe được chương trình, cũng như không thể đánh giá hiệu quả lan truyền của thông tin.

Trong bối cảnh này, hiệu quả của phát thanh sóng ngắn ngày càng bị suy giảm. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là giá trị của phát thanh vô tuyến đã hoàn toàn biến mất. Ngược lại, chúng ta cần tìm kiếm những phương thức truyền tải thông tin không dây hiện đại hơn, và phát thanh vệ tinh có lẽ là một lựa chọn tốt hơn.

Vì sao không có “radio vệ tinh”?

Trong suốt 20 năm qua, tôi luôn trăn trở với một câu hỏi: Tại sao chưa có một loại radio tiện dụng có thể trực tiếp thu tín hiệu vệ tinh? Hiện nay, thế giới đã xây dựng rất nhiều hệ thống liên lạc vệ tinh, chẳng hạn như:

• Starlink của Elon Musk – cung cấp truy cập internet toàn cầu.
  
• Inmarsat – cung cấp dịch vụ liên lạc cho tàu biển và các khu vực hẻo lánh.
• Globalstar & Iridium – cung cấp dịch vụ điện thoại vệ tinh trên toàn thế giới.

Những hệ thống này có phạm vi phủ sóng toàn cầu, về lý thuyết, chúng hoàn toàn có thể truyền tải tín hiệu phát thanh, cho phép người dùng phổ thông sử dụng thiết bị di động để nghe tin tức, văn hóa và chương trình từ các quốc gia khác nhau.

Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có một loại “radio vệ tinh” thực sự ra đời. Nguyên nhân chính có thể bao gồm:

Hạn chế kỹ thuật của thông tin vệ tinh

Các hệ thống liên lạc vệ tinh hiện nay thường sử dụng giao thức mã hóa và chuyên dụng để đảm bảo an toàn thông tin, chứ không phải phát sóng mở cho mọi người cùng tiếp sóng.

Phát thanh truyền thống là một hệ thống một chiều, bất kỳ ai có thiết bị phù hợp đều có thể nhận tín hiệu. Trong khi liên lạc vệ tinh thường hoạt động theo cơ chế hai chiều, nghĩa là thiết bị người dùng cần gửi tín hiệu để thiết lập kết nối với vệ tinh. Cơ chế này làm cho các hệ thống vệ tinh hiện tại thiên về cung cấp dịch vụ Internet hơn là phát sóng đại chúng.

Quy định của chính phủ và phong tỏa thông tin

Nếu phát thanh vệ tinh đạt được phạm vi phủ sóng toàn cầu, điều đó đồng nghĩa với việc các chính phủ không thể kiểm soát luồng thông tin.

Lấy Trung Quốc làm ví dụ, sóng ngắn đã bị gây nhiễu nặng nề để hạn chế các chương trình phát thanh nước ngoài. Nếu có một thiết bị thu sóng vệ tinh di động có thể vượt qua sự kiểm soát trong nước, chính quyền chắc chắn sẽ phản đối và tìm cách chặn hoặc cấm sử dụng.

Ngoài ra, việc quản lý băng tần phát sóng của từng quốc gia cũng có thể là một lý do khiến phát thanh vệ tinh chưa phổ biến. Các chính phủ có quyền kiểm soát và cấp phép sử dụng phổ tần trong lãnh thổ của họ, điều này có thể hạn chế khả năng truyền bá một hệ thống phát thanh vệ tinh không bị kiểm duyệt.

Sự không chắc chắn của mô hình kinh doanh

Mô hình kinh doanh của phát thanh sóng ngắn truyền thống khá đơn giản: đài phát thanh phát sóng, người nghe thu miễn phí, nguồn thu chủ yếu đến từ quảng cáo hoặc tài trợ của chính phủ.

Tuy nhiên, phát thanh vệ tinh có chi phí truyền tải cao, bao gồm chi phí phóng và duy trì vệ tinh trên quỹ đạo, hệ thống mặt đất hỗ trợ truyền dẫn tín hiệu, thiết bị đầu cuối cho người dùng cũng cần được thiết kế đặc biệt. Điều này có thể buộc người nghe phải trả phí thuê bao để duy trì dịch vụ, và làm thế nào để khiến người dùng sẵn sàng trả tiền cho các chương trình phát sóng vẫn là một vấn đề.

Giải pháp khả thi: Radio vệ tinh + Điện thoại thông minh

Mặc dù hiện tại trên thị trường chưa có “bộ đàm vệ tinh” thực sự nhưng tôi tin rằng đài vệ tinh trong tương lai có thể đạt được bằng những cách sau:

Phát triển một mô-đun thu sóng vệ tinh nhỏ gọn, giống như một ăng-ten ngoài, có thể kết nối với điện thoại hoặc máy tính để giải mã và phát sóng tín hiệu radio từ vệ tinh.

Tín hiệu phát thanh vệ tinh có thể sử dụng định dạng âm thanh kỹ thuật số mở, cho phép người dùng tự do dò kênh và chọn chương trình giống như khi sử dụng radio sóng ngắn, mà không cần qua các bước xác thực phức tạp như trên các dịch vụ trực tuyến.

Thiết bị thu sóng vệ tinh có thể được sản xuất với chi phí thấp, giúp người dùng phổ thông dễ dàng tiếp cận. Đồng thời, nếu tích hợp với ứng dụng di động, trải nghiệm nghe sẽ trở nên thông minh và tiện lợi hơn.

Thử nghĩ về trường hợp: Một công dân Trung Quốc chỉ cần mang theo một bộ thu sóng vệ tinh nhỏ gọn, cắm vào điện thoại, mở ứng dụng là có thể nghe được các bản tin quốc tế như Phát thanh Hy Vọng, BBC, Tiếng Nói Hoa Kỳ (nếu được khôi phục), v.v. Họ không cần phải vượt tường lửa hoặc tìm kiếm tần số. Họ chỉ cần một thiết bị đơn giản là có thể nhận được tin tức quốc tế thực sự.

Hướng đi mới đột phá phong tỏa thông tin

Phát sóng sóng ngắn từng là một công cụ quan trọng để phổ biến thông tin miễn phí, nhưng trong xã hội hiện đại, những hạn chế của nó ngày càng trở nên rõ ràng. Sự tiến bộ của công nghệ truyền thông vệ tinh đã mang đến cho chúng ta những khả năng mới và biến việc phổ biến thông tin toàn cầu miễn phí thành hiện thực.

Có lẽ, “radio vệ tinh” thực sự vẫn chưa xuất hiện nhưng tôi tin rằng trong môi trường thông tin ngày càng bị phong tỏa chặt chẽ, tiến bộ công nghệ cuối cùng sẽ tìm được bước đột phá. Nếu Phát thanh Hy vọng và các tổ chức khác có thể đầu tư vào nghiên cứu và phát triển theo hướng này, họ có thể cung cấp cho mọi người trên khắp thế giới một cách mới để nhận thông tin, cho phép tiếng nói thực sự của tự do đột phá phong tỏa và lan rộng đến mọi nơi trên thế giới.

Triệu Lan Kiện
(Bài viết thể hiện quan điểm và lập trường của cá nhân tác giả, được đăng trên Vision Times.)