Phân tích: Kinh tế Trung Quốc tệ đến mức nào trong nửa đầu năm 2025?

Nửa đầu năm 2025, nền kinh tế Trung Quốc trở thành tiêu điểm thu hút sự chú ý trong và ngoài nước. Trong dư luận quốc nội, một làn sóng lạc quan dường như đang quay trở lại, nhiều người cho rằng kinh tế Trung Quốc đã thoát khỏi thời kỳ suy thoái kéo dài 2 – 3 năm, thậm chí còn chiếm ưu thế trong cuộc cạnh tranh Mỹ – Trung. Tuy nhiên, thông qua việc phân tích sâu các dữ liệu kinh tế nửa đầu năm, cảm giác lạc quan này có thể chỉ là một ảo giác được dẫn dắt bởi chính sách và truyền thông, thực trạng kinh tế không những không cải thiện, mà ở một số mặt còn có xu hướng tồi tệ hơn. Nhà bình luận thời sự và tác giả mạng xã hội “Toronto Mặt vuông” (@Torontobigface) gần đây đã tiến hành phân tích toàn diện tình hình kinh tế Trung Quốc trong nửa đầu năm 2025 từ nhiều khía cạnh như giảm phát, khủng hoảng bất động sản, vấn đề tài khóa, tỷ lệ thất nghiệp thanh niên và cơ cấu kinh tế tổng thể.

Giảm phát: Bóng mây khó thoát

​​Giảm phát là một trong những vấn đề cốt lõi của kinh tế Trung Quốc năm 2024, ảnh hưởng đến tiêu dùng, sản xuất, thương mại và việc làm, có liên hệ trực tiếp đến triển vọng phát triển kinh tế trong tương lai. Trong nửa đầu năm 2025, Chính phủ Trung Quốc (Đảng Cộng sản Trung Quốc, ĐCSTQ) đã áp dụng nhiều biện pháp kích thích nhằm xoay chuyển tình hình, bao gồm trợ cấp tiêu dùng khổng lồ và nhiều lần cắt giảm lãi suất. Tuy nhiên, các dữ liệu cho thấy những biện pháp này chưa thể làm giảm áp lực giảm phát.

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tiếp tục ảm đạm

CPI là chỉ số cốt lõi để đo lường lạm phát hoặc giảm phát. Trong nửa đầu năm 2025, CPI Trung Quốc chỉ nhích nhẹ trong tháng Một do tác động ngắn hạn từ trợ cấp tiêu dùng, nhưng sau đó nhanh chóng giảm trở lại mức âm. Theo thống kê, trung bình từ tháng Một đến tháng Tư, CPI ở mức dưới 0%, thấp hơn nhiều so với mức lạm phát lành mạnh 2%, thậm chí còn kém hơn so với cùng kỳ năm 2024, khi hầu hết các tháng vẫn duy trì mức trên 0% (trừ tháng Một).

Điều này phản ánh sự suy yếu của niềm tin tiêu dùng và nhu cầu. Dù Chính phủ đã tung ra gói trợ cấp “đổi cũ lấy mới” trị giá 720 tỷ nhân dân tệ từ tháng 10/2024, giúp kích thích ngắn hạn doanh số các mặt hàng như điện thoại và nhà ở, nhưng doanh số các mặt hàng không được trợ cấp tăng rất ít, tổng thể tiêu dùng thậm chí còn thấp hơn so với cùng kỳ năm ngoái.

Đằng sau sự thất bại của các biện pháp kích thích

Tháng 9/2024, cuộc họp Bộ Chính trị Trung ương ĐCSTQ đã thay đổi quan điểm từ phủ nhận giảm phát sang nhấn mạnh vào việc kích thích tiêu dùng. Tuy nhiên, nhiều lần cắt giảm lãi suất và các khoản trợ cấp khổng lồ trong nửa đầu năm 2025 vẫn không thể xoay chuyển tình hình. Ngược lại, Mỹ trong năm 2022 đã xử lý lạm phát cao bằng cách nâng lãi suất hiệu quả, cho thấy sự hữu dụng của công cụ chính sách. Sự bất lực của ĐCSTQ trong xử lý giảm phát phản ánh tính cục hạn trong các công cụ điều tiết vĩ mô.

Giảm phát kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến ý chí tiêu dùng của người dân mà còn làm suy giảm lợi nhuận doanh nghiệp, khiến tình hình đầu tư và thị trường lao động xấu đi. Đáng lo ngại hơn, ĐCSTQ dường như đã cạn kiệt các biện pháp hiệu quả để đối phó với giảm phát, khiến đây trở thành trở ngại chủ yếu trong việc phục hồi kinh tế

Khủng hoảng bất động sản: Xu hướng xấu đi nhanh chóng

Khủng hoảng bất động sản là một vấn đề cơ cấu đã làm phiền Trung Quốc trong thời gian dài, liên quan đến tài sản hộ gia đình, tài chính đất đai và thu nhập của chính quyền, ảnh hưởng trực tiếp đến sự ổn định kinh tế. Nửa đầu năm 2025, Chính phủ đã tăng cường hỗ trợ tài chính cho ngành bất động sản, nhưng cuộc khủng hoảng không được kiểm soát mà thậm chí còn xấu đi.

Đầu tư bất động sản tiếp tục sụt giảm

Kể từ khi bong bóng bất động sản bắt đầu vỡ vào năm 2021, tốc độ tăng trưởng đầu tư bất động sản không ngừng giảm. Trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 4/2025, đầu tư bất động sản giảm 10,3% so với cùng kỳ năm ngoái, tồi tệ hơn mức giảm 10,1% của năm 2024. Bên cạnh đó, diện tích bán nhà giảm 2,8%, diện tích khởi công mới giảm 23,8%, và tổng giá trị giao dịch đất tại 100 thành phố lớn giảm tới 46,4%.

Những dữ liệu này cho thấy, mặc dù Chính phủ đã tăng cường đáng kể mức độ hỗ trợ cho ngành bất động sản (trong năm 2025, mức hỗ trợ tăng hơn 100% so với cùng kỳ), đồng thời nhiều lần giảm lãi suất vay mua nhà và vay từ quỹ tiết kiệm nhà ở, nhưng xu hướng suy thoái của thị trường bất động sản vẫn chưa được kiềm chế. Giá nhà tiếp tục giảm, niềm tin của thị trường suy giảm nghiêm trọng, và nhu cầu mua nhà co hẹp.

Khủng hoảng tài chính đất đai gia tăng

Sự sụt giảm mạnh trong giá trị giao dịch đất đã tác động trực tiếp đến nguồn thu của chính quyền địa phương. Tài chính đất đai là trụ cột thu ngân sách của địa phương, sự suy yếu của nó khiến khủng hoảng tài chính địa phương thêm trầm trọng. Dù dữ liệu cụ thể bị hạn chế do thông tin bị kiểm soát, nhưng theo một số khảo sát dân sự và thông tin công khai, tài chính địa phương trong nửa đầu 2025 còn tồi tệ hơn năm 2024. Ví dụ, một cuộc khảo sát với 5.000 người lao động cho thấy 26,6% công chức báo cáo bị nợ lương và thưởng, cao hơn mức trung bình toàn xã hội là 26,1%.

Tình trạng tài chính địa phương xấu đi không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động của chính phủ mà còn làm suy yếu năng lực cứu trợ cho thị trường bất động sản, tạo thành một vòng luẩn quẩn tiêu cực. Khủng hoảng bất động sản ngày càng lan rộng đang là một rủi ro lớn cho sự ổn định kinh tế Trung Quốc.

Thất nghiệp ở thanh niên và kinh tế tư nhân: Tình trạng xấu đi kéo dài

Ngoài giảm phát và khủng hoảng bất động sản, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên và tình trạng trì trệ của khu vực kinh tế tư nhân cũng là những thách thức lớn trong nửa đầu năm 2025.

Tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên tăng cao

Đây là một chỉ số quan trọng phản ánh sức sống kinh tế và sự ổn định xã hội. Theo dữ liệu chính thức, tỷ lệ thất nghiệp thanh niên tháng 4/2025 là 15,8%, tăng 1,1 điểm phần trăm so với mức 14,7% cùng kỳ năm 2024, đạt mức cao nhất trong nhiều năm. Dù con số này có phần giảm nhẹ do yếu tố mùa vụ, nhưng so với năm ngoái thì rõ ràng tình hình đã xấu đi.

Cần lưu ý rằng số liệu chính thức có thể đã đánh giá thấp thực trạng thất nghiệp. Phản hồi từ người dân và thảo luận trên mạng cho thấy tình hình nghiêm trọng hơn nhiều, nhiều sinh viên mới ra trường đối mặt với cảnh “tốt nghiệp là thất nghiệp”, làm tăng thêm yếu tố bất ổn xã hội.

Đầu tư tư nhân trì trệ

Sự phát triển của kinh tế tư nhân phản ánh niềm tin thị trường. Từ tháng 1 đến tháng 4/2025, tốc độ tăng đầu tư tài sản cố định của doanh nghiệp tư nhân chỉ đạt 0,2%, thấp hơn mức 0,3% của cùng kỳ 2024, trong khi đầu tư của doanh nghiệp nhà nước đạt 6,2%. Hiện tượng “doanh nghiệp nhà nước lấn át doanh nghiệp tư nhân” cho thấy mặc dù Chính phủ nhiều lần cam kết hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân, nhưng hiệu quả thực tế rất thấp, khiến khu vực tư nhân tiếp tục ngần ngại đầu tư.

Tăng trưởng GDP và những lo ngại tiềm ẩn

Trong quý I năm 2025,  GDP Trung Quốc tăng trưởng 5,4% so với cùng kỳ năm trước, thoạt nhìn là ổn định. Nhưng mức tăng này chủ yếu dựa vào tiêu dùng của Chính phủ và xuất khẩu ngắn hạn, chứ không phải do động lực nội sinh phục hồi. Tác động của tiêu dùng Chính phủ lên GDP đạt 1,2%, cao hơn mức trung bình 0,2% của năm 2024, thậm chí vượt mức 0,9% trong đỉnh dịch năm 2022.

Thêm vào đó, tăng trưởng xuất khẩu chủ yếu do doanh nghiệp “chạy nước rút” tránh rủi ro thuế quan từ chiến tranh thương mại Mỹ – Trung, chứ không phải do nhu cầu thực sự tăng. Mô hình tăng trưởng phụ thuộc quá mức vào đầu tư công và hạ tầng khiến tình hình kinh tế Trung Quốc trở nên đáng lo ngại.

Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung và các thách thức bên ngoài

Chiến tranh thương mại vẫn gây ảnh hưởng rõ ràng trong nửa đầu năm 2025. Mặc dù hồi tháng Năm, hai nước tạm thời “đình chiến” và Mỹ hoãn áp thuế cao, cho phép một số nhà máy Trung Quốc hoạt động trở lại, nhưng sự bất định vẫn khiến xuất khẩu và niềm tin kinh tế chịu áp lực. Theo dự đoán của Goldman Sachs, nếu xuất khẩu Trung Quốc sang Mỹ ngừng hoàn toàn, tăng trưởng GDP có thể bị kéo lùi 3 điểm phần trăm, ảnh hưởng đến 10 – 20 triệu việc làm.

Thêm vào đó, lợi suất trái phiếu chính phủ 30 năm của Trung Quốc giảm còn 1,88%, thấp hơn mức 2,29% của Nhật Bản, bị xem là tín hiệu Trung Quốc đang rơi vào trạng thái trì trệ dài hạn, thị trường hết sức bi quan về triển vọng tăng trưởng trong 30 năm tới.

Kiểm soát dư luận và ảo giác lạc quan

Mặc dù các dữ liệu kinh tế không mấy khả quan, nhưng dư luận trong nước Trung Quốc trong nửa đầu năm 2025 lại cho thấy một bầu không khí lạc quan. Từ các đột phá công nghệ (như DeepSeek, xe điện Neta) đến những tiến bộ trong lĩnh vực quân sự (như tiêm kích J-10), truyền thông tràn ngập khẩu hiệu “Đông thăng Tây giáng” (phương Đông trỗi dậy, phương Tây suy yếu). Morgan Stanley đã mô tả kinh tế Trung Quốc hiện tại là “chuẩn bị cải thiện, nhưng thực trạng nghiêm trọng”, phản ánh đúng sự chênh lệch giữa dư luận và thực tế.

Làn sóng lạc quan này phần nào che mờ các vấn đề xã hội. Ví dụ, vụ nổ súng ở Vũ Hán gần đây, vụ phóng hỏa của công nhân do nợ lương, hay sự kiện “cầu Tứ Thông” thứ hai (giăng biểu ngữ phản đối chính quyền)… dù từng gây chú ý, nhưng do môi trường dư luận thay đổi, ảnh hưởng không còn như thời kỳ đại dịch. Điều này khiến nhiều vấn đề xã hội bị bỏ qua, tạo nên ảo giác về ổn định kinh tế và xã hội.

• TQ: Nhà máy bị đốt nghi do nợ lương; Làn sóng đòi lương tập thể lan rộng
• Khẩu hiệu chống ĐCSTQ xuất hiện trên cầu vượt Thành Đô – Tứ Xuyên

Tuy nhiên, việc tạo ra cảm giác lạc quan bằng cách thao túng dư luận không thể kéo dài lâu. Nếu tiếp tục lạm dụng tinh thần “chủ nghĩa chiến thắng” như một công cụ điều tiết vĩ mô, sẽ dễ khiến công chúng đánh giá sai thực trạng. Khi làn sóng lạc quan tan biến và sự thật kinh tế phơi bày, sự thất vọng và bất mãn trong xã hội có thể còn nghiêm trọng hơn.

Con đường phục hồi kinh tế còn dài

Trong nửa đầu năm 2025, kinh tế Trung Quốc không chỉ không có dấu hiệu cải thiện rõ rệt ở các mặt như giảm phát, khủng hoảng bất động sản, thất nghiệp thanh niên, và kinh tế tư nhân trì trệ, mà còn đang xấu đi. Dù chính phủ đã dùng các biện pháp như trợ cấp, hạ lãi suất và đầu tư hạ tầng để kích thích kinh tế, nhưng hiệu quả hạn chế, phơi bày rõ ràng giới hạn của chính sách vĩ mô. Trong khi đó, dư luận lạc quan lại che lấp các vấn đề thực tế, nhưng bầu không khí giả tạo này không thể kéo dài mãi.

“Toronto Mặt vuông” cho rằng tương lai phục hồi của kinh tế Trung Quốc không chỉ phụ thuộc vào việc giải quyết giảm phát và khủng hoảng bất động sản, mà còn cần đối mặt với các vấn đề cơ cấu, khôi phục năng lượng của kinh tế tư nhân và niềm tin tiêu dùng. Dưới áp lực từ các thách thức bên ngoài như chiến tranh thương mại Trung – Mỹ, con đường phục hồi kinh tế Trung Quốc vẫn đầy gian nan. Khi làn sóng truyền thông lắng xuống, nửa cuối năm có thể đối mặt với áp lực kinh tế và xã hội lớn hơn nữa.