Tin đồn Tập thất thế phản ánh khát vọng thay đổi sâu sắc trong xã hội TQ – WSJ

Ngày 31/7, Wall Street Journal (WSJ) phân tích, tuy các tin đồn ông Tập Cận Bình thất thế không có bằng chứng xác thực, nhưng lại phản ánh một hệ thống chính trị ngày càng mang tính cá nhân hóa, thiếu minh bạch của Tập Cận Bình, và sâu xa hơn là khát vọng thay đổi trong quần chúng Trung Quốc.

Gần đây, trong cộng đồng Hoa ngữ hải ngoại liên tục lan truyền các tin đồn như “Tập Cận Bình thất thế”, quân đội Đảng cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) tranh giành quyền lực, v.v. Dù thiếu bằng chứng, nhưng hiện tượng này đã thu hút sự chú ý của truyền thông quốc tế.

Bài viết của WSJ có tiêu đề: “Vì sao những ‘bí mật Trung Nam Hải’ lan truyền khắp nơi”, cho rằng vào cuối tháng Năm đến đầu tháng Sáu, ông Tập Cận Bình, người vắng mặt công khai trong 2 tuần, lại bất ngờ không tham dự hội nghị thượng đỉnh BRICS tại Brazil.

Ngoài ra, chính quyền ĐCSTQ cũng không công bố liệu có tổ chức cuộc họp Bộ Chính trị định kỳ tháng Năm hay không. Những điều này càng làm gia tăng sự lan truyền của tin đồn.

Bài báo viết rằng dù những hiện tượng trên đáng chú ý, nhưng hoàn toàn không thể chứng minh quyền lực của ông Tập Cận Bình đang bị đe dọa. Mọi nỗ lực phân tích tình hình nội bộ Trung Nam Hải đều cần hết sức thận trọng. Trên thực tế, những hiện tượng đó thậm chí có thể mang ý nghĩa ngược lại rằng ở tuổi 72, ông Tập chỉ đang giao bớt công việc thường nhật cho cấp dưới.

Bài viết cho biết, dù giảm tần suất công du nước ngoài, nhưng ông Tập Cận Bình vẫn chủ trì các cuộc họp cấp cao của ĐCSTQ và chính phủ, tiếp đón nguyên thủ quốc gia tại Bắc Kinh. Thông tin của ông vẫn chiếm vị trí hàng đầu trên các kênh truyền thông nhà nước. Đây không phải là dấu hiệu cho thấy ông đang mất quyền lực.

Tuy nhiên, bài báo phân tích những lời giải thích trên vẫn không thể dập tắt sự quan tâm của dư luận về quyền lực của ông Tập. Lý do khiến các tin đồn tiếp tục lan truyền không phải vì chúng “nhất định là thật”, mà bởi vì trong một hệ thống được xây dựng trên sự bí mật và kiểm soát tập trung, những tin đồn như vậy “nghe có vẻ hợp lý”.

Học giả Joseph Torigian, chuyên nghiên cứu về chính trị Trung Quốc, nhận định tin đồn là một đặc điểm vốn có của thể chế Trung Quốc, và những loại tin đồn mà người dân sẵn lòng tin, sẽ càng dễ lan truyền.

Bài viết chỉ ra vấn đề mấu chốt là vì sao cái “hộp đen” Trung Nam Hải lại luôn “sản sinh ra những suy đoán điên cuồng” đến vậy? Câu trả lời căn bản là “khoảng trống thông tin sẽ nuôi dưỡng sự suy đoán”.

Đặc biệt là dưới sự lãnh đạo của ông Tập Cận Bình, thể chế của Trung Quốc đã có những động thái dỡ bỏ phần minh bạch ít ỏi và các kênh phản hồi ý kiến từng tồn tại trước đây.

Ngoài ra, trong nền chính trị Trung Quốc từ lâu đã tồn tại một truyền thống: “Tin đồn có thể trở thành công cụ đấu tranh chính trị”, và thường được tung ra bởi những người muốn gieo rắc nghi ngờ trong dân chúng, nhằm phá hoại uy tín của lãnh đạo.

Bài viết dẫn lời cựu Tổng Bí thư Trung Quốc Triệu Tử Dương từng nói rằng lãnh đạo cấp cao của ĐCSTQ không bao giờ công khai thách thức lẫn nhau, mà sẽ “đâm sau lưng” hoặc tung tin đồn để giành thế thượng phong. Ông từng bày tỏ sự bất mãn với kiểu văn hóa chính trị “hai mặt” như vậy với trợ lý của mình.

Bài viết cho biết hiện chưa rõ liệu kiểu “chính trị hai mặt” này có đứng sau các tin đồn về ông Tập Cận Bình hay không. Nhưng chắc chắn rằng các tin đồn này không xuất hiện từ hư không.

Trong khi nền kinh tế Trung Quốc đang đối mặt với khủng hoảng nghiêm trọng, cuộc “thanh trừng không hồi kết” do ông Tập phát động đã đắc tội với rất nhiều người. Khi người dân cảm thấy nỗi đau kinh tế, họ sẽ tìm kiếm các lựa chọn thay thế.

Bài viết kết luận những tin đồn này có thể phản ánh một kiểu “tâm lý mong muốn”, nghĩa là chính sách sai lầm của ông Tập đang bị thách thức, hoặc rằng một cuộc thay đổi lãnh đạo sẽ giúp xoay chuyển tình thế kinh tế của Trung Quốc.

Cuối cùng, bài viết nhận định so với tính xác thực của những lời đồn, điều đáng quan tâm hơn là bản thân sự tồn tại dai dẳng của tin đồn. Điều này cho thấy sự thiếu minh bạch của thể chế đang nuôi dưỡng sự nghi ngờ, đồng thời phản ánh khát vọng thay đổi trong lòng công chúng Trung Quốc ngày nay. Dù đó là những lời công khai hay chỉ là những thì thầm trong bóng tối cũng đều đáng được lắng nghe.