Chuyện về “Bình Tây đại nguyên soái” Trương Định (P2)

Trương Định xây dựng Gò Công thành căn cứ nhằm chống Pháp lâu dài. Người Pháp nhiều lần gây sức ép với Triều đình Huế nhằm buộc Trương Định bãi binh nhưng ông không đồng ý. Pháp nhiều lần chiêu hàng nhưng Trương Định đều cự tuyệt.

• Xem phần 1

Hiệu triệu dân chúng

Tháng 7/1862, Trương Định gửi thư cho Thiên Hộ Dương và Thủ Khoa Huân vốn đang phân vân không biết nên cùng dân chúng chống Pháp hay tuân lệnh Triều đình. Ông khuyên nhủ nên đứng về phía dân chúng, đồng thời bàn kế hoạch liên kết chống Pháp. Thiên Hộ Dương và Thủ Khoa Huân từ đó cùng vững tâm chống Pháp, nhiều thủ lĩnh cũng noi gương.

Trương Định còn gửi các bài hịch đi các nơi hiệu triệu dân chúng Nam. Giám đốc nha Nội vụ của Pháp là Paulin Vial nhận xét rằng:

“Quản Định là linh hồn của mọi phong trào. Những bài hịch kêu gọi của ông ta được trao tay, truyền miệng phổ biến ở khắp mọi nơi. Dường như sau khi Gò Công thất thủ, ông ta lại có ảnh hưởng to lớn”.

Liên tiếp các ngày 5, 6 và 7 tháng Giêng năm 1863, quân Pháp tấn công vào vị trí của nghĩa quân trên diện rộng, có cả pháo binh hỗ trợ nhưng đều thất bại.

Không thắng được nghĩa quân của Trương Định, quân Pháp tập trung tấn công vào quân của Võ Duy Dương ở Giồng Cát (Gò Lũy) và Bưng Môn (Cai Lậy). Nghĩa quân dù dũng cảm chống lại nhưng trước hỏa lực vũ khí hiên đại của Pháp nên phải rút đến Xoài Tư (Cai Lậy giáp Cái Bè) và lập căn cứ ở đây.

Nhận thấy nếu không tấn công thì quân Pháp sẽ tấn công tiêu diệt từng cuộc khởi nghĩa một, Trương Định liền cho quân tấn công quân Pháp ở nhiều nơi khác nhau, khiến quân Pháp phải phân tán đối phó.

Bị tấn công ở các nơi, lực lượng quân Pháp bị suy giảm. Chỉ huy quân Pháp là thiếu tướng Bonard buộc phải cầu cứu chính quốc.

Nhận được viện binh, quân Pháp tấn công

Pháp liền gửi đến 2 viễn đoàn thủy quân lục chiến. Đô đốc Jaures đưa từ Thượng Hải tiếp viện thêm một tiểu đoàn khinh binh Bắc Phi, nửa tiểu đoàn bộ binh người Algérie, nửa đội pháo binh. Ngoài ra Tây Ban Nha cũng đưa tới 800 lính Tagal từ Philippines để hỗ trợ cho quân Pháp.

Được tiếp viện đội quân hùng hậu với trang bị vũ khí hiện đại, nhưng tướng Bonard vẫn rất e ngại Trương Định. Ông hứa thưởng 10.000 quan cho bất kỳ ai giết được Trương Định, hay chỉ điểm cho quân Pháp bắt được ông.

Có được lực lượng mạnh, ngày 16/2/1863, thiếu tướng Bonard đích thân chỉ huy quân tiến đánh thẳng vào căn cứ Gò Công. Quân Pháp tấn công vào phòng tuyến bên ngoài là Đông Sơn và Vĩnh lợi (nay đều thuộc Gò Công Tây). Hỏa lực mạnh của quân Pháp không khiến nghĩa quân chùn bước, vẫn dũng cảm chiến đấu ngăn cản.

Nhờ sự yểm trợ của pháo binh, quân Pháp lại tiến công thêm và qua được 2 phòng tuyến này. Tuy nhiên sự quả cảm của nghĩa quân khiến quân Pháp bị thiệt hại, không thể tiếp tục tấn công, phải dừng lại chờ thêm viện binh đến.

Ngày 22/2/1863, viện binh hơn 3 tiểu đoàn Pháp từ Sài Gòn đến, quân Pháp tiến thẳng vào căn cứ Gò Công. Các tàu chiến hiện đại của Pháp cũng được điều động: Tàu L’Européen đậu ở cửa Rạch Lá; tàu Alame đậu ở rạch Gò Công, trên bờ có một pháo đài; tàu Circé đậu ở Vàm Láng, sông Xoài Rạp; tàu Forbin phong tỏa sông Vàm Cỏ; tàu Cosmao, pháo thuyền 20, chiến thuyền Saint Joseph và 15 chiếc ghe bao vây phía tây.

Sáng 25/2/1863, quân Pháp bắt đầu tổng tấn công, đích thân tướng Bonard đứng trên chiến hạm Ondine chỉ huy. Quân Pháp từ tất cả các hướng tấn công cùng lúc.

Quân Pháp đông và hỏa lực rất mạnh, hai phó tướng của nghĩa quân là Đặng Kim Chung và Lưu Bảo Đường tử trận. Nhận thấy nếu chống cự cũng không thể giữ được lâu, Trương Định liền cho một số quân phục kích tiêu hao quân Pháp rồi rút ngay để bảo toàn lực lượng, rút lui vào rừng.

Trước khi rút nghĩa quân cho đốt lửa trong đồn và một số nơi. Quân Pháp thấy có khói thì nghĩ rằng nghĩa quân vẫn còn nên trút hỏa lực, khi vào đến nơi mới biết nghĩa quân đã rút lui an toàn.

Người anh hùng của người dân Gò Công

Nghĩa quân chuyển đến khu rừng Lý Nhơn (nay thuộc Cần Giờ, Sài Gòn), một cánh quân khác đến Thủ Dầu Một – Tây Ninh. Trương Định chuẩn bị lương thực, vũ khí và chiêu mộ thêm quân, có thời điểm quân số nghĩa quân lên đến 10.000 người.

Nghĩa quân nhiều lần tấn công quân Pháp ở các nơi như Biên Hòa, Thủ Dầu Một, Tây Ninh, Vàm Cỏ Đông, vùng ven Sài Gòn, v.v..

Tháng 9 năm 1863, tướng Lagrandière sang thay Bonard. Quân Pháp nhận được mật báo về nghĩa quân ở căn cứ Lý Nhơn, Lagrandière lên kế hoạch tấn công.

Ngày 25/9/1863, quân Pháp bất ngờ tiến đánh căn cứ Lý Nhơn. Bị đánh bất ngờ, nghĩa quân thiệt hại nặng nhưng vẫn quả cảm chống cự rồi rút về hướng Gò Công.

Đêm ngày 20/8 1864, Trương Định cùng 28 nghĩa binh đến làng Tân Phước bàn kế hoạch cho những trận đánh mới. Tuy nhiên lúc này một người phản bội là Huỳnh Công Tấn (Đội Tấn) dẫn quân Pháp đến bao vây. Trương Định cùng các nghĩa binh của mình đã chống trả đến cùng và tất cả cùng ra đi trong làn đạn của quân Pháp.

Trương Định ra đi trong sự thương tiếc vô hạn của người dân Gò Công, họ xem ông là người anh hùng, người bảo hộ cho dân chúng. Nguyễn Đình Chiểu đã làm 12 bài thơ và một bài văn tế điếu ông, trong đó có đoạn:

Trong Nam, tên họ nổi như cồn
Mấy trận Gò Công nức tiếng đồn
Đấu đạn hỡi rêm tàu bạch quỷ
Hơi gươm thêm rạng vẻ huỳnh môn
Ngọn cờ ứng nghĩa trời chưa bẻ
Quả ấn Bình Tây đất vội chôn
Nỡ khiến anh hùng rơi giọt luỵ
Lâm râm ba chữ điếu linh hồn.

Trải qua thời gian dài đến nay, người dân Gò Công luôn luôn tu sửa, tôn tạo mộ và đền thờ ông. Trước năm 1975, hàng năm lễ giỗ Trương Định được tổ chức vào ngày 17 và 18 tháng 7 âm lịch. Từ năm 1975 đến nay, lễ giỗ hàng năm tổ chức vào hai ngày 19 và 20 tháng 8 Dương lịch. Tượng đài của Trương Định được xây dựng ở thị xã Gò Công để dân chúng thể hiện sự tôn kính.

Trung úy Léopold Pallu đã viết trong cuốn sách “Histoire de L’Expédition de Cochinchine en 1861” (Lịch sử cuộc viễn chinh Nam Kỳ 1861), do nhà xuất bản Hachette in tại Pháp năm 1864 rằng:

“Lúc bấy giờ (tháng 6 năm 1861) có một người An Nam rất cương quyết và hào hùng tên là Trương Dinh (tức Trương Định) cho biết sẽ dấy loạn khởi nghĩa trong toàn xứ.”

“Là một trong số những người nhiều nghị lực nhất, anh ta đánh lừa là đã chết trong trận Gò Công, nhưng sau đó lại xuất hiện và chiến đấu trong hết mùa mưa… Mãi về sau này, khi ta đã chiếm Biên Hòa, tên Trương Dinh tung hoành tàn phá hết hai vùng tứ giác của ta.”

Trương Định mất, nhưng cuộc khởi nghĩa vẫn tiếp tục, con trai ông là Trương Quyền tiếp tục lãnh đạo nghĩa quân chống Pháp.

• Xem phần 3
  

Trần Hưng

Xem thêm:

• Cuộc chiến chống quân Pháp ở Bắc hà (P10)
• Khởi nghĩa Yên Thế (P3): Kế hoạch bị lộ và kết cục bí ẩn của Đề Thám

Mời xem video: