(Ảnh: Xungdung, Shutterstock)
Nhà báo nước ngoài Anian Xơn khi đến Hà Nội đã viết rằng: “Hồ Hoàn Kiếm ở Hà Nội – Việt Nam như một chiếc đèn kéo quân khổng lồ. Người và xe lướt theo nhau vội vã, hối hả bằng một lực đẩy cuộc sống vô hình. Hồ Gươm – chiếc đèn kéo quân ấy cứ quay mãi, quay mãi theo dòng chảy thời gian vô cùng tận”
Hồ Gươm là hồ nước ngọt tự nhiên rộng 12 ha nằm ở trung tâm thành phố Hà Nội, là biểu tượng gắn liền với lịch sử văn hóa của thành phố, với niềm cảm hứng bất tận trong nhiều bài thơ, tiếng hát.
Vào những năm đầu thời kỳ nhà Lý, Kinh đô chuyển từ Hoa Lư đến Thăng Long, khu vực hồ Gươm khi ấy là một đầm nước lớn bị cát bồi lấp và rộng hơn hồ Gươm ngày nay nhiều, phía bắc giáp với làng Minh Hương (nay là phố Cầu Gỗ) kéo dài xuống phía nam tận đến phố Hàng Chuối, phía tây đến Nhà Thờ Lớn.
Xưa kia hồ nước quanh năm xanh ngát nên được gọi là hồ Lục Thủy (lục nghĩa là màu xanh lục). Nhạc sĩ Văn Ký mô tả “hồ Gươm xanh soi mái tóc em xanh” trong ca khúc “Trời Hà Nội xanh” của mình.
Hồ hay được dùng dành cho diễn tập thủy quân nên còn hay được gọi là hồ Thủy Quân. Năm 1056, vua Lý Thánh Tông đã cho xây chùa Sùng Khánh bên hồ, nằm ở vị trí Nhà Thờ Lớn ngày nay. Năm 1057, Vua lại cho xây tháp Báo Thiên ở chùa nên chùa này còn gọi là chùa Báo Thiên.
Theo truyền thuyết thì sau khi Lê Lợi đánh thắng quân Minh đã đem trả lại thanh kiếm cho Rùa Thần, từ đó hồ Lục Thủy được có thêm tên là hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.
Thời Lê Trung Hưng, năm 1599 chúa Trịnh Tùng cho xây Phủ Chúa ở phía nam Kinh thành. Các năm sau đó Phủ Chúa liên tục được mở rộng. Chúa cũng cho lấp một phần hồ Gươm ở phía đông để xây lầu Ngũ Long (vị trí Bưu điện Hà Nội ngày nay).
Để có con đường cưỡi voi đến lầu Ngũ Long, Chúa cho ngăn hồ Gươm làm hai: nửa trên gọi là Tả Vọng (Hồ Gươm), nửa dưới gọi là Hữu Vọng (hồ Thủy Quân). Hồ Hữu Vọng theo thời gian đã bị lấp dần đến không còn nữa.
Đến thời chúa Trịnh Giang nổi tiếng ăn chơi đến cạn kiệt cả quốc khố, Chúa cho xây cung Khánh Thụy ở phía bắc hồ Gươm (nay là đền Ngọc Sơn), trên bờ đắp 2 hòn núi giả là Đào Tái và Ngọc Bội. Trên đảo nhỏ ở phía nam (Tháp Rùa ngày nay) xây Tả Vọng đình để vui chơi.
Những ngày đẹp trời Chúa hay cho đoàn thuyền đi quanh hồ Gươm. Sau khi dạo chơi quanh hồ, Chúa lên Tả Vọng đình câu cá vui chơi đến tận khuya. Những hôm như thế tiếng đàn từ Tả Vọng đình vang xa khắp.
Năm 1786, vua Lê Hiển Tông mất, Lê Duy Khiêm lên ngôi lấy hiệu là Lê Chiêu Thống. Sau 2 năm lên ngôi Lê Chiêu Thống cho phá hết các đền đài mà các Chúa trước đã xây, cả cung Khánh Thụy trang hoàng chỉ còn lại là đảo hoang.
Đến thời nhà Nguyễn thì Kinh thành chuyển từ Thăng Long đến Phú Xuân. Thăng Long cùng hồ Gươm không còn được chú ý quản lý như trước. Dân các làng quanh hồ là Yên Trường, Vũ Thạch, Yên Trung, Tự Tháp, Phúc Tô, Báo Khánh… xuống sát bờ hồ lấn đất làm nhà.
Năm 1862, Nguyễn Văn Siêu kêu gọi dân chúng cùng góp tiền và công sức nhằm xây đền Ngọc Sơn, đến năm 1865 thì bắt đầu. Ngôi đền nằm trên gò đất được gọi là đảo Ngọc Sơn, nằm ở phía đông bắc hồ Gươm.
Bên cạnh đền Ngọc Sơn, Nguyễn Văn Siêu lại cho xây mới Tháp Bút – Đài Nghiên, đình Trấn Ba và cầu Thê Húc để đi đến đền Ngọc Sơn. Từ đó hồ Gươm đã đi vào ca dao:
“Khen ai khéo họa dư đồ
Trước sông Nhị Thủy sau hồ Hoàn Gươm.”
Năm 1883, Pháp đánh thành Hà Nội, dân chúng quanh hồ Gươm rời đi rất nhiều, quan lại không muốn hợp tác với Pháp cũng bỏ đi theo dân. Có viên chức dịch làng Tự Tháp là Nguyễn Hữu Kim được cử làm trung gian cho các cuộc thương lượng giữa quân Pháp và dân Việt, dần dần ông được tín nhiệm được cử làm Bá Hộ, dân chúng quen gọi là Bá Hộ Kim, là người nổi tiếng giàu có ở Hà Nội.
Bá Hộ Kim cho xây một ngôi tháp ở Gò Rùa, dân chúng gọi là Tháp Bá Hộ Kim, vì được xây ở vị trí đẹp nên Tháp này trở thành thắng tích ở Hà Nội.
Sau đó chính quyền Pháp đã cho dựng bức tượng Nữ Thần Tự Do đặt trên đỉnh tháp, dân chúng quan gọi là tượng Đầm Xòe. Tuy nhiên việc đặt một bức tượng theo văn hóa phương tây trên một ngôi tháp theo kiến trúc phương đông là không phù hợp.
Năm 1950, chính phủ Trần Trọng Kim đã cho phá bỏ bức tượng này, chỉ còn lại Tháp Rùa vẫn còn cho đến ngày nay.
Ngày nay hồ Gươm chỉ còn lại diện tích 12 ha với các công trình kiến trúc văn hóa Tháp Rùa, đền Ngọc Sơn, cầu Thê Húc, Đài Nghiên, Tháp Bút…
Hồ Gươm hiền hòa và duyên dáng với rất nhiều cây xanh quanh bờ hồ. Mùa hạ có cây hoa gạo nở hoa màu đỏ tươi khoe sắc giữa nắng hè trước đền Ngọc Sơn. Những bông hoa bằng lăng tím e ấp giữa những hàng phượng đỏ rực tháng 5 cùng cây hồ điệp vàng tươi dưới nắng hè.
Vào mùa hè cầu Thê Húc màu đỏ cũng rực rỡ hơn bởi rất nhiều các loài hoa xung quanh. Mùa xuân đến hoa đào, cúc cũng được dịp khoe sắc quanh bờ hồ.
Trước cảnh sắc hồ Gươm, nhà thơ Á Nam Trần Tuấn Khải khi xưa đã viết:
Rủ nhau xem cảnh Kiếm hồ
Xem cầu Thê Húc, xem chùa Ngọc Sơn
Đài Nghiên tháp Bút chưa mòn
Hỏi ai gây dựng nên non nước này?
Hà Nội từ lâu luôn là nguồn cảm xúc sáng tạo bất tận trong câu thơ, lời hát. Mỗi một hàng cây, một con phố, dòng sông tạo nên vẻ đẹp hiền hòa cổ kính cho thủ đô Hà Nội.
Không chỉ ở trong nước, nhiều người nước ngoài khi đến Hà Nội đã bị cuốn hút bởi hồ Gươm, Nhà thơ Hy Lạp Ludemit phải thốt lên rằng: “Hồ Gươm như chiếc lẵng hoa xinh xắn, đặt giữa lòng thành phố đẹp như thơ”.
Còn nhà văn người Đức Annaliese Wulf đến Việt Nam sau khi về nước đã viết cuốn sách “VietNam”, trong đó có đoạn viết về hồ Gươm như sau: “Ai chưa một lần tới hồ, dạo quanh hồ, ngắm phong cảnh hồ, chưa nghe huyền thoại về rùa, coi như chưa đến Hà Nội, chưa đến Việt Nam”. Cuốn sách này được nhà xuất bản Nelles Verlag cho xuất bản vào năm 2004, đây là nhà xuất bản có uy tín của Đức chuyên về du lịch.
Ngày nay, Hồ Gươm vẫn xinh đẹp nhưng nhiều du khách nước ngoài không chọn đến Hà Nội khi thành phố thường nằm trong top những thành phố ô nhiễm không khí nhất thế giới…
Trần Hưng
Xem thêm:
Mời xem video:
Elon Musk tin rằng chiến tranh Ukraine kéo dài vì những kẻ làm giàu nhờ…
con trai của ông Lê Trí Anh (Jimmy Lai), nói với AFP: "Tôi không muốn…
Tổng thống Volodymyr Zelensky tuyên bố hôm thứ Bảy (8/3) rằng Ukraine "hoàn toàn cam…
Huawei của Trung Quốc đã sử dụng các công ty vỏ bọc để khai thác…
Hoa Kỳ đang đứng trước một khoảng trống đáng lo ngại về khả năng tiếp…
Một thẩm phán liên bang Hoa Kỳ đã ra phán quyết buộc Trung Quốc phải…
