Nguồn gốc câu thành ngữ “Ngựa xe như nước”

“Ngựa xe như nước” (xa thủy mã long) là một thành ngữ cổ đôi khi vẫn còn được dùng ngày nay. Về ý nghĩa, thành ngữ này mô tả cảnh xe chạy không ngừng, nối tiếp tựa như một con rồng đang bơi, vô cùng nhộn nhịp, náo nhiệt. Hàm ý của nó là nói về việc người có quyền có thế, lại thích lợi dụng quyền thế để quảng giao, nên người đến thăm tìm kiếm lợi ích xếp thành hàng dài, không ngơi nghỉ mà đến.

Câu thành ngữ này xuất hiện trong “Hậu Hán thư – Mã hậu truyện”. Sử sách chép rằng vào thời Đông Hán, con gái của Phục ba tướng quân Mã Viện là Mã Thị được tuyển vào trong cung. Về sau này, Mã Thị được lập làm Hoàng hậu của Hán Minh Đế, nên được gọi là Mã hoàng hậu. Mã hoàng hậu vô cùng trung thành với triều đình, hơn nữa lại rất khiêm tốn và nghiêm khắc với bản thân. Sau khi Hán Minh Đế qua đời, Hán Chương Đế lên ngôi, Mã hoàng hậu được tôn làm Hoàng thái hậu.

Hán Chương Đế mặc dù không phải con ruột nhưng lại phi thường kính trọng Hoàng thái hậu. Hoàng đế muốn phong quan tiến chức cho các anh em ruột của Hoàng thái hậu. Nhưng Hoàng thái hậu cho rằng anh em của mình không có công lao với đất nước nên không thể tiếp nhận, vì thế bà nhất định không đồng ý, hơn nữa còn ra sức khuyên can Hoàng đế.

Đến năm sau, trời đại hạn. Nhân cơ hội đó, có một số đại thần đã nói với Hán Chương Đế rằng: “Bởi vì Hoàng đế không phong tước vị cho các anh em trai của Hoàng thái hậu cho nên Thượng Thiên mới giáng đại hạn xuống”.

Hoàng thái hậu sau khi nghe được đã lập tức khuyên nhủ Hán Chương Đế:

“Các anh em của ta dựa vào quyền thế. Cổng nhà họ ‘xe như nước chảy, ngựa như rồng bơi’. Người đến bái kiến không dứt. Kẻ hầu trong nhà họ đều mặc áo quần xa hoa, hơn nữa ai cũng đều kiêu căng ngạo mạn. Nếu như giờ Hoàng đế lại phong thêm thì với triều đình không có ích lợi gì.”

Hán Chương Đế nghe theo lời khuyên của Hoàng thái hậu, không phong thêm chức quan nào nữa. Về sau này, mọi người sử dụng thành ngữ “ngựa xe như nước” (xa thủy mã long) để hình dung về cảnh tượng phồn hoa náo nhiệt, người và xe đi lại đông đúc, nhộn nhịp, cũng là có hàm ý chê cười người có quyền có thế không biết giữ mình.

Ngoài việc nổi tiếng là người biết khắc chế bản thân, không dung túng quyền lực cho anh em ruột và để lại câu thành ngữ “Ngựa xe như nước” ra, Mã hoàng hậu còn là người cả đời tiết kiệm giản dị, thiện đãi mọi người. Những đức tính và hành động này của bà đóng một vai trò rất quan trọng trong triều chính của hai đời Hoàng đế là Minh Đế và Chương Đế. Bà không chỉ là tấm gương cho hậu cung về ăn mặc giản dị mà còn là tấm gương về đối nhân xử thế cho Hoàng hậu các triều đại học hỏi.

Mã hoàng hậu từ nhỏ đã ăn nói có lễ phép, nhẹ nhàng, hiếu thuận với bề trên, điềm tĩnh cẩn thận, hơn nữa lại có trí tuệ tuyệt vời, rất có hứng thú với lịch sử và những điều huyền ảo về Thiên Địa nhân. Trong đối nhân xử thế, bà sống không tranh giành, “tiên tha hậu ngã” (trước đãi người, sau mới nghĩ đến mình), được Hoàng đế sùng kính. Mặc dù cả đời Mã Hoàng hậu không sinh con nhưng lại tận tâm dưỡng dục Lưu Đát, người con trai của Minh Đế và Giả quý nhân sinh ra. Lưu Đát, chính là Hán Chương Đế, cũng cả đời kính trọng và biết ơn Hoàng thái hậu. Ông cùng với cha mình đã thành tựu nên thời kỳ “Minh Chương chi trị”.

Mã hoàng hậu cũng là người có tiếng là nhân từ, yêu dân như con. Vào năm Vĩnh Bình, bởi vì Sở Vương Lưu Anh mưu phản bị phát hiện nên đã tự sát. Hán Minh Đế tiếp tục muốn mở rộng điều tra, bất chấp lời khuyên của các quan trong triều. Vụ án này càng làm càng chặt, càng làm càng nhiều án oan. Mã hoàng hậu lo lắng rằng nhiều người vô tội bị chết oán, đã tìm cơ hội để góp ý với Hán Minh Đế. Hoàng đế tiếp thu lời góp ý của hoàng hậu, sau khi xem xét đã có hơn một nghìn người không đáng chết được thả.

Trong lịch sử nhà Hán cũng như toàn bộ lịch sử Trung Hoa, Mã hoàng hậu thường được đánh giá là một “Hiền hậu” đứng đầu, được xưng tụng là “Mẫu nghi thiên hạ”.

Theo Vision Times tiếng Trung
An Hòa biên tập

Xem thêm:

• Nguồn gốc cách nói “miệng mật bụng gươm”

Mời xem video: