Thổ phỉ nhà Thanh ở Đại Nam (P2)

Vào thời nhà Nguyễn, các đám thổ phỉ từ nhà Thanh vượt biên giới cướp phá, hình thành quân Cờ Đen, Cờ Trắng, Cờ Vàng. Nguồn gốc đám quân phỉ này là tàn dư của quân Thái Bình thiên quốc và Đình Lăng quốc.

• Tiếp theo phần 1

Nguồn gốc thủ lĩnh quân Cờ Đen

Khi Đình Lăng quốc đang hoạt động mạnh, một tướng của Đình Lăng quốc là Lưu Vĩnh Phúc đã dẫn một nhóm quân vượt biên giới vào Đại Nam cướp bóc.

Lưu Vĩnh Phúc là người Khách Gia, sinh năm 1837 ở Hợp Phố, phía nam tỉnh Quảng Đông, gần biên giới với Đại Nam. Gia đình ông rất nghèo khổ, năm 1853 thì cả cha mẹ và người chú đều mất vì đói kém, Lưu Vĩnh Phúc không thể có nổi chiếc áo quan để chôn cất, không còn người thân nên từ đó lang thang kiếm ăn khắp nơi.

Năm 21 tuổi, Lưu Vĩnh Phúc đến Nam Ninh gia nhập Đình Lăng quốc của Ngô vương Ngô Lăng Vân để có được miếng ăn, dần dần trở thành một chỉ huy của Đình Lăng quốc.

Năm 1865, Lưu Vĩnh Phúc xin Ngô vương lúc đó là Ngô Á Chung đến Đại Nam cướp bóc thu lợi.

Lưu Vĩnh Phúc mang theo 200 thuộc hạ, chọn lá cờ hiệu đuôi nheo màu đen, có chòm sao bắc đẩu và chữ Lưu. Từ đó nhóm này được gọi là quân Cờ Đen.

Nhóm quân này trên đường đến Đại Nam lại thu nạp thêm các toán phỉ khác, khi đến Sơn Tây của Đại Nam thì quân số đã là 500 người và lập trại ở đây.

Hoạt động ở miền bắc

Tại đây xảy ra cuộc xung đột giữa quân Cờ Đen và quân Bạch Miêu của người Mông. Bạch Miêu vốn là đội quân chống đối với Triều đình nhà Nguyễn. Quân Bạch Miêu thấy địa bàn của mình có kẻ khác đến thì liền đưa quân tấn công.

Quân Cờ Đen tổ chức phục kích và đánh bại được quân Bạch Miêu, tiêu diệt được một thủ lĩnh vốn đang bị Triều đình nhà Nguyễn truy nã. Thông qua sự việc, Lưu Vĩnh Phúc được triều đình nhà Nguyễn phong làm “Cửu phẩm bách hộ” để tiếp tục bình định khu vực này, chiếm cứ vùng Lục Yên thuộc Tuyên Quang.

Quân Cờ Đen ngày càng lớn mạnh, mở rộng ra đến vùng châu Bảo Thắng (thị trấn Lào Cai) vốn đang nằm dưới sự kiểm soát của các thương gia có vũ trang người Quảng Đông. Tại đây quân Cờ Đen tự ý khai thác và thu thuế các hoạt động thương mại buôn bán giữa hai nước tại vùng này.

Năm 1868 tại Đình Lăng quốc, Ngô Á Chung không thể chống nổi cuộc tấn công của quân Thanh, bèn đưa toàn quân còn lại sang đến Đại Nam.

Ngô Á Chung cho quân đánh chiếm được vùng đất Hà Giang nằm bên bờ sông Lô, thành lập quân Cờ Vàng. Ngô Á Chung cũng đổi tên thành Ngô Côn.

Quân Cờ Vàng đông gấp 2 đến 3 lần quân Cờ Đen nhưng ở Hà Giang không thu được những món lợi như quân Cờ Đen nên xảy ra mâu thuẫn.

Nhận thấy quân Cờ Đen sung túc nhờ chiếm được món lợi ở châu Bảo Thắng, năm 1869 quân Cờ Vàng ỷ đông hơn liền đưa quân đến châu Bảo Thắng nhằm giành lấy địa bàn.

Quân Cờ Đen tổ chức mai phục trước, quân Cờ Vàng kéo đến thì trúng phải ổ mai phục và đại bại phải bỏ chạy về. Quân Cờ Đen đuổi theo đến tận Hà Giang.

Dùng quân Cờ Đen để diệt đám thổ phỉ

Lúc này Triều đình nhà Nguyễn cử Nguyễn Tri Phương ra bắc tiêu diệt các loạn quân phỉ. Khi ra bắc, Nguyễn Tri Phương gặp Hoàng Kế Viêm để nắm tình hình quân thổ phỉ.

Nhận thấy quân Cờ Đen của Lưu Vĩnh Phúc dù không đông lắm nhưng lại mạnh nhất và có thể chế ngự được các nhóm thổ phỉ khác, hai ông quyết định thu phục quân Cờ Đen.

Nguyễn Tri Phương làm bản sớ tâu về Triều đình, và vua Tự Đức đồng ý phong cho Lưu Vĩnh Phúc làm Đề đốc với nhiệm vụ tuần phòng ở biên cảnh.

Quân Cờ Đen cùng liên quân Thanh – Việt do Phùng Tử Tài chỉ huy, cùng tiến đánh sào huyệt quân Cờ Vàng ở Hà Giang. Ngô Á Chung phải đưa quân chạy đến Bắc Ninh rồi bị quân Việt tiêu diệt.

Đám quân phỉ tan rã, Phùng Tử Tài dẫn quân Thanh trở về, quân Việt cũng ngừng tiễu trừ. Việc này khiến đám phỉ hồi sinh. Cháu gọi Ngô Á Chung bằng cậu là Hoàng Sùng Anh tiếp tục trở thành thủ lĩnh quân Cờ Vàng, ngoài ra còn có quân Cờ Trắng.

Để chống lại đám quân phỉ này, Triều đình nhà Nguyễn tiếp tục dùng kế sách hậu thuẫn cho quân Cờ Đen, nhưng cũng còn lưỡng lự, không thực sự đặt niềm tin vào thổ phỉ.

Lúc này có Hoàng giáp Nguyễn Quang Bích là vị quan thanh liêm lại đức độ nên rất được lòng người. Nguyễn Quang Bích mời thủ lĩnh của quân Cờ Đen là Lưu Vĩnh Phúc đến phủ của mình dùng tiệc.

Lưu Vĩnh Phúc nhìn thấy trong phủ có thanh kiếm quý rất quen, chính là thanh kiếm của sư phụ mình là Lý Phúc. Lưu Vĩnh Phúc bèn hỏi thì biết Nguyễn Quang Bích khi đi sứ sang nhà Thanh đã gặp gỡ với Lý phúc, hai người tâm đầu ý hợp nên càng trở nên thân thiết. Khi Nguyễn Quang Bích chia tay về nước thì Lý Phúc đã tặng thanh kiếm quý này.

Từ đó Lưu Vĩnh Phúc có hay ghé qua phủ của Nguyễn Quang Bích. Hoàng giáp Nguyễn Quang Bích dùng đạo lý của Nho gia mà dần cảm hóa được thủ lĩnh quân Cờ Đen, khiến Lưu Vĩnh Phúc dần mất đi tính thổ phỉ. Qua đó, quân Cờ Đen cũng không còn cướp bóc hung bạo như trước nữa. Mối duyên này cũng ảnh hưởng đến cuộc đời sau đó của Lưu Vĩnh Phúc.

(Còn nữa)

Trần Hưng

Xem thêm:

• Hậu duệ Mai An Tiêm nổi danh cả văn lẫn võ thời Hậu Lê
• Trống Đăng Văn giúp làm sáng tỏ án mạng lớn thời nhà Nguyễn

Mời xem video: