Ô nhiễm dầu nhớt trong nước – những điều cần biết

Người dân Hà Nội chưa hết lo lắng vì ô nhiễm thủy ngân từ vụ cháy nhà máy Rạng Đông hồi cuối tháng 8, rồi đỉnh điểm ô nhiễm không khí trong tháng 9 vừa qua thì sang tháng 10 lại phải đau đầu về nguồn nước ô nhiễm.

Nhưng sự “ô nhiễm” đáng sợ nhất lại ở những thông tin bất nhất và hoàn toàn không mang tính cảnh báo từ các cơ quan chuyên môn lẫn công ty cung cấp nước.

Trong khi nước sinh hoạt ở nhà dân vẫn “mùi hóa chất nồng nặc bất thường” thì ông Hoàng Cao Thắng, Phó giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội khẳng định “không phát hiện bất thường”. Sự cố đổ trộm dầu thải tại đầu nguồn Nhà máy nước Sông Đà vẫn chưa dọn sạch sẽ mà cả đại diện Sở Tài nguyên môi trường tỉnh Hoà Bình và Tổng giám đốc Viwasupco – ông Nguyễn Văn Tốn đều khẳng định đã “dọn dẹp cơ bản” và “xong hết”.

Chuyện ô nhiễm này không thể xử lý đơn giản và hời hợt như thế vì hậu quả của nó sẽ là rất nghiêm trọng cho sức khỏe của rất nhiều người.

Để hiểu tại sao loại ô nhiễm này được đánh giá là loại ô nhiễm “tồi tệ” nhất, một số thông tin sau cần được tìm hiểu.

Ô nhiễm dầu nhớt là một loại ô nhiễm phức tạp

Trong tiếng Anh, khi nói về loại ô nhiễm dầu nhớt, người ta thường sử dụng từ chuyên môn là “Total Petroleum Hydrocarbons” (TPH), có nghĩa là “tổng các chất Hydrocarbon có trong dầu”.

Do dầu nhớt không phải là một chất mà là một hỗn hợp bao gồm hàng trăm chất khác nhau bao gồm các chất vòng thơm, các chất mạch thẳng ngắn hoặc dài, v.v… Các chất nhẹ hơn nước thì nổi phía trên tạo thành lớp màn trên bề mặt, các chất nặng hơn nước thì chìm xuống dưới tích tụ trong trầm tích dưới đáy, có thể ảnh hưởng đến cá và sinh vật ăn đáy.

Vì thế, việc tẩy rửa ô nhiễm dầu là một việc làm không dễ dàng, tốn nhiều thời gian và tiền bạc. Ngoài ra, dầu đã qua sử dụng trong máy móc, xe cộ còn có thể chứa các kim loại nặng như kẽm, chì và cadmium.

Làm sao các chất ô nhiễm từ dầu nhớt nhiễm vào cơ thể?

Các chất trong dầu nhớt có thể nhiễm vào cơ thể nhanh qua hai đường chính là thở và ăn uống. Qua các con đường này, các chất ô nhiễm vào máu rất nhanh. Theo máu một số hợp chất trong dầu nhớt được phân bố khắp cơ thể và nhanh chóng phân hủy thành các hóa chất khác có độ độc cao hơn hoặc thấp hơn! Bên cạnh đó, có một số chất khó phân hủy hơn có thể tích lũy trong các mô trong cơ thể.

Ngoài ra, các chất trên còn có thể nhiễm qua đường da khi tiếp xúc trực tiếp, tuy nhiên chậm hơn so với hai đường thở và ăn uống.

Việc đào thải các chất độc chủ yếu qua đường tiểu và thở.

Ảnh hưởng của việc nhiễm các chất từ dầu nhớt thế nào?

Ảnh hưởng sức khỏe do ô nhiễm các chất trong dầu nhớt phụ thuộc vào nhiều yếu tố bao gồm:

• Loại hợp chất hóa học có trong thành phần ô nhiễm
• Thời gian tiếp xúc
• Lượng hóa chất tiếp xúc

Do trong dầu nhớt ô nhiễm chứa đến hàng trăm các loại chất khác nhau, các hợp chất khác nhau trong dầu nhớt ảnh hưởng đến cơ thể theo những cách khác nhau. Điển hình các hợp chất nhỏ như benzen, toluene và xylene, có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương của con người. Nếu tiếp xúc trong một thời gian dài, tổn thương vĩnh viễn cho hệ thống thần kinh trung ương có thể xảy ra. Nếu phơi nhiễm đủ cao có thể dẫn đến chết người.

Hợp chất n-hexane có trong dầu nhớt ô nhiễm có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương theo một cách khác, gây ra một rối loạn thần kinh gọi là “bệnh thần kinh ngoại biên” (peripheral neuropathy) đặc trưng bởi tê ở bàn chân và chân, trong trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến tê liệt.

Nuốt một số sản phẩm dầu mỏ như xăng và dầu hỏa sẽ gây kích ứng da, mắt, cổ họng và dạ dày, suy nhược hệ thống thần kinh trung ương, khó thở và viêm phổi. Một số các hợp chất cũng có thể ảnh hưởng đến máu, hệ thống miễn dịch, gan, lá lách, thận, thai nhi đang phát triển.

Ngoài ra, trong đó nhiều chất đã được chứng minh có khả năng làm tăng nguy cơ ung thư như benzen đã được chứng minh là gây ung thư (bệnh bạch cầu) ở người và được cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) phân loại trong nhóm 1. Một số hợp chất khác chẳng hạn như benzo(a)pyren được coi là có thể và có thể gây ung thư cho người trong nhóm 2A.

Đã có xét nghiệm y tế để kiểm tra bị nhiễm các chất từ dầu nhớt hay chưa?

Do trong dầu nhớt có quá nhiều chất nên hiện nay không có xét nghiệm y tế nào cho thấy liệu bạn đã nhiễm tổng lượng dầu nhớt hay chưa! Tuy nhiên, có các phương pháp để xác định xem bạn có tiếp xúc với một số hợp chất, hoặc sản phẩm có trong dầu nhớt hay không. Ví dụ, n-hexane có thể được đo trong nước tiểu. Benzen có thể được đo trong không khí thở ra và một chất chuyển hóa của benzen, phenol, có thể được đo trong nước tiểu.

Tóm lại, ô nhiễm dầu nhớt trong nước là một loại ô nhiễm rất nguy hiểm và phức tạp. Nếu việc ô nhiễm này đã xảy ra ở nguồn nước dùng để cung cấp nước sạch cho người dân sử dụng thì cần phải nhìn nhận vấn đề thật nghiêm túc, và xử lý thật cẩn thận nếu không thì hậu quả xấu đến sức khỏe của người dân sẽ là khôn lường.

Tôi xin nhắc lại 2 lời khuyên đã nói từ trước là người dân trong vùng bị ảnh hưởng nên cẩn thận cho đến khi có những kết quả kiểm tra rõ ràng và nguồn nước sạch trở lại. Tạm thời người dân nên: Không sử dụng nước này để uống; Không sử dụng nước này để rửa rau, vo gạo và hoặc những việc khác tiếp xúc trực tiếp đến đồ ăn.

TS Nguyễn Hồng Vũ

(Viện Nghiên cứu ung thư, City of Hope, California, USA; Cố vấn khoa học Ruy Băng Tím)

Tham khảo:

• https://www.who.int/water_sanitation_health/dwq/chemicals/petroleumproducts_1add_june2008.pdf
• https://www.atsdr.cdc.gov/ToxProfiles/tp.asp?id=424&tid=75
• https://www.epa.gov/privatewells/potential-well-water-contaminants-and-their-impacts
• https://cfpub.epa.gov/npstbx/files/KSMO_oil.pdf

Đăng theo Facebook Vu Hong Nguyen dưới sự đồng ý của tác giả. Bản đăng do TTVN biên tập và đặt tựa bài. Vui lòng đọc bài gốc tại đây.

Xem thêm: