Bản chất thật sự của giáo dục con cái chính là không liên tục “sửa lỗi”

Nhiều cha mẹ cho rằng dạy con là phải liên tục chỉnh sửa, uốn nắn từng hành động sai. Tuy nhiên, giáo dục không phải là quá trình sửa lỗi không ngừng, mà là tạo điều kiện để trẻ được phép thử, sai và trưởng thành. Bản chất thật sự của giáo dục không nằm ở việc dạy con “làm đúng”, mà là giúp con học cách tự tìm ra con đường đúng.

Tôi là một giáo viên, công việc khiến tôi quen với việc phát hiện và sửa lỗi cho người khác. Nhưng rồi tôi nhận ra, không chỉ mình tôi như vậy – nhiều người lớn cũng vô thức mang theo thói quen này trong cách dạy con.

Tôi từng chứng kiến nhiều cảnh tượng quen thuộc:

– Một đứa trẻ 3 tuổi đang buộc dây giày, mẹ vừa nhìn điện thoại vừa liên tục nhắc: “Phải thắt nơ hai lần!”

– Một đứa trẻ 5 tuổi vẽ mặt trời màu vàng, thì bố sửa ngay: “Mặt trời phải màu đỏ chứ con!”

– Một bé 7 tuổi đang kể chuyện, ông nội liền ngắt lời: “Thành ngữ đó con dùng sai rồi”.

Thậm chí, có người lớn không có chuyên môn cũng nghiêm túc chỉ dẫn trẻ. Như một ông cụ mà tôi từng gặp – dạy cháu trượt patin giữa quảng trường dù bản thân chưa từng biết trượt.

Chúng ta thường nói “vì lợi ích của con”, nhưng trong thực tế, chúng ta đang vô tình trở thành những “cỗ máy sửa lỗi” khiến con mất dần sự chủ động, tự tin và niềm vui học hỏi.

3 tác hại lớn của việc sửa lỗi quá mức

1. Càng sửa lỗi, con càng mất tự tin

Khi con học buộc dây giày lần đầu tiên, đôi tay nhỏ vụng về của con xoay xở từng nút thắt. Nếu người lớn vội vã sửa giúp, tinh thần “con làm được” sẽ bị dập tắt. Lâu dần, con lo sợ mắc lỗi, ngại thử điều mới và trở nên rụt rè, thiếu dũng khí khám phá.

2. Càng sửa lỗi, con càng phản kháng

Con đang mải mê xây một tòa lâu đài bằng khối gỗ theo trí tưởng tượng của mình, nhưng cha mẹ cứ can thiệp, yêu cầu chỉnh lại theo ý họ. Kết quả, con cảm thấy bị kiểm soát, bị phủ nhận ý tưởng và dần hình thành sự phản kháng ngầm. Điều này khiến mối quan hệ cha mẹ – con cái ngày càng căng thẳng.

3. Càng sửa lỗi, con càng phụ thuộc

Khi con liên tục bị sửa lỗi, con sẽ dần mất đi khả năng tự suy nghĩ và đưa ra quyết định. Một đứa trẻ vốn yêu thích vẽ tranh sẽ trở nên sợ sáng tạo vì sợ “vẽ sai”. Lâu dần, đứa trẻ sẽ không còn dám tưởng tượng, không biết giải quyết vấn đề và chỉ chờ người khác giúp.

Cha mẹ thông thái: 4 điều nên làm và không nên làm

1. Hãy là “lưới an toàn”, đừng là “điều khiển từ xa”

Khi con chơi ngoài sân và lấm bẩn đầy người, đừng vội quát tháo. Nếu trong giới hạn an toàn, hãy để con thoải mái khám phá thiên nhiên, trải nghiệm và học hỏi theo cách của riêng mình.

2. Hãy là “kính lúp”, đừng là “băng sửa lỗi”

Thay vì chỉ nhìn vào lỗi sai, hãy phóng đại những nỗ lực và điểm mạnh của con. Khi con chủ động rửa bát nhưng chưa sạch, hãy khen tinh thần giúp đỡ trước, rồi nhẹ nhàng hướng dẫn lại. Con sẽ cảm thấy mình có giá trị và muốn tiếp tục cố gắng.

3. Hãy là “giàn giáo”, đừng là “khuôn mẫu”

Khi con gặp khó, hãy hướng dẫn chứ đừng làm thay. Ví dụ, khi cậu bé Bảo Bảo 9 tuổi làm mô hình tên lửa thất bại, cha cậu không làm giúp mà đưa cho cậu cuốn sách “100.000 câu hỏi vì sao”. Ba tuần sau, cậu tự hào khoe thành quả và lý giải rằng đuôi tên lửa phải đối xứng mới cân bằng được.

Đó chính là giáo dục: không phải cho sẵn đáp án, mà là rèn kỹ năng giải quyết vấn đề.

4. Hãy là “khán giả”, đừng là “đạo diễn chính”

Một ví dụ đáng suy ngẫm: Trong giờ học chế tạo tên lửa, một nhóm học sinh mắc lỗi kỹ thuật. Các học sinh khác lo lắng hỏi thầy giáo Leif sao không can thiệp. Nhưng ông chỉ nhẹ nhàng trả lời:

“Lúc đầu, tên lửa của các bạn sẽ không bay được. Nhưng rồi các bạn sẽ phải tìm ra lý do. Đó chẳng phải là cách mà các nhà khoa học vẫn làm hay sao?”

Chúng ta thường nghĩ rằng làm cha mẹ là phải “ra tay đúng lúc”. Nhưng đôi khi để con tự vấp, tự đứng lên mới là điều khôn ngoan nhất.

Giáo dục không phải là liên tục can thiệp và sửa sai, mà là biết quan sát thay vì cắt tỉa, biết khơi gợi thay vì nhồi nhét. Chỉ khi người lớn biết lắng nghe và im lặng đúng lúc, trẻ mới nghe được tiếng nói phát triển từ bên trong mình.

Hãy để con tự do thử – sai – học – trưởng thành. Bởi sai lầm là một phần tất yếu trong hành trình trưởng thành.

Trúc Nhi biên dịch
Theo Aboluowang