Gia đình bạn có đang sử dụng những loại bát độc hại này?

Bát ăn cơm là thứ không thể thiếu trong gia đình. Có những loại chất liệu để làm bát trông rất đẹp. Nhưng với những loại chất liệu kém an toàn, nếu sử dụng lâu dài thì không những ảnh hưởng đến sức khỏe mà thậm chí còn gây nguy cơ tử vong. Vậy những loại bát nào là không an toàn? Và đâu là loại bát an toàn để sử dụng? Hãy cùng nhau tìm hiểu nhé.

Đồ ăn làm từ chất liệu như nhựa, sứ, đá, đất nung và đồ sứ Trung Quốc thường được dùng để đựng thức ăn. Tuy nhiên, điều mà mọi người không biết là lớp men tạo nên vẻ ngoài mịn màng, sáng bóng cho đồ ăn có thể gây độc cho cơ thể con người nếu tiêu thụ. Khi những vật dụng này bị mài mòn hoặc bị nứt, các chất độc hại trong lớp men có thể lét vào thức ăn, gây nguy hiểm cho sức khỏe, đặc biệt khi đồ dùng được dùng cho thức ăn nóng hoặc chua.

BPA, Cadmium và Phthalate cũng là những kim loại nặng nguy hiểm có trong bát đĩa nên cần tránh. BPA (bisphenol A) có thể ảnh hưởng đến hệ nội tiết và gây ra những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Cadmium là một kim loại độc hại có thể gây tổn thương thận và làm giảm chức năng xương. Phthalate, thường dùng trong sản xuất nhựa, có thể gây rối loạn hormone và ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của cơ thể.

Những loại bát được coi là độc hại

1. Bát nhựa melamine

Bát nhựa melamine thường có vẻ ngoài giống sứ, khó bị vỡ, giữ nhiệt tốt, không dính dầu và dễ vệ sinh. Vì vậy, chúng được nhiều nhà hàng ưa chuộng.

Loại bát này thường được làm từ nhựa melamine, hay còn gọi là nhựa melamine-formaldehyde. Đây là sản phẩm từ phản ứng của melamine và formaldehyde, sau đó được xử lý ở nhiệt độ cao và được hóa rắn bằng nhiệt.

Những sản phẩm bát nhựa melamine từ nhà máy đạt chuẩn thường có ký hiệu, cho biết nhiệt độ sử dụng từ -20℃ đến 120℃. Ở điều kiện bình thường, nhựa melamine không gây độc hại.

Nhiệt độ của súp nóng thông thường không vượt quá 100℃, vì vậy có thể sử dụng bát làm từ nhựa melamine để đựng súp. Tuy nhiên, không nên dùng loại bát này để đựng dầu ớt vừa chiên, vì nhiệt độ của dầu ớt có thể đạt tới 150℃. Ở nhiệt độ cao như vậy, nhựa melamine sẽ bị tan chảy và giải phóng formaldehyde.

Ngoài ra, nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi sử dụng bát nhựa melamine để đựng giấm ăn ở nhiệt độ 60℃ trong 2 giờ, lượng formaldehyde phát tán sẽ tăng lên rõ rệt. Do đó, không nên sử dụng bát nhựa melamine để đựng các dung dịch có tính axit trong thời gian dài.

Các cơ sở sản xuất nhỏ với công nghệ không đạt tiêu chuẩn có thể khiến formaldehyde trong nguyên liệu không phản ứng hoàn toàn, dẫn đến tồn dư formaldehyde trong bát. Khi bề mặt bát bị trầy xước, formaldehyde có thể bị giải phóng ra ngoài. Formaldehyde đã được Tổ chức Y tế Thế giới xác định là chất gây ung thư và dị tật.

Tương tự bát nhựa melamine, bát nhựa thông thường cũng được làm từ các vật liệu polymer. Khi sử dụng để đựng súp nóng, có nguy cơ giải phóng formaldehyde và các chất hữu cơ độc hại khác.

2. Bát inox

Inox sử dụng sắt nung chảy làm nền tảng, sau đó thêm vào các kim loại như crom, niken, mangan, molypden và một số kim loại khác. Ngoài ra, trong quá trình sản xuất còn có thể lẫn các tạp chất kim loại như chì và cadimi. Nếu sử dụng bát inox kém chất lượng, các nguyên tố kim loại này có thể phát tán, tích tụ trong cơ thể và khi đạt đến một lượng nhất định sẽ gây ngộ độc kim loại nặng.

Các nhà nghiên cứu sử dụng một phương pháp phân tích khối lượng plasma cảm ứng (ICP-MS) để đo lường lượng các nguyên tố kim loại phát tán từ dụng cụ inox, bao gồm asen, cadimi, chì, crom, kẽm, niken, mangan, đồng, nhôm, sắt, cobalt, molypden và nhiều nguyên tố khác. Phương pháp này đã được áp dụng để kiểm tra gần 30 mẫu inox khác nhau và phát hiện cả 12 nguyên tố trên đều có mặt.

Nghiên cứu cho thấy, lượng phát tán của các nguyên tố kim loại từ dụng cụ ăn uống bằng inox tỷ lệ thuận với hàm lượng kim loại có trong sản phẩm – hàm lượng càng cao thì lượng phát tán càng lớn.

Đồng thời, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, lượng phát tán của các kim loại từ bát inox giảm dần theo số lần sử dụng. Các bát inox mới dễ phát tán nhiều kim loại hơn so với bát đã sử dụng lâu.

Vì vậy, bát nhựa melamine và bát nhựa thường đều là những “bát nguy hiểm”, nếu trong nhà bạn có loại bát này, hãy nhanh chóng vứt đi. Đồng thời, bát inox cũng không an toàn vì có nguy cơ phát tán các ion kim loại có hại, đặc biệt là không phù hợp để sử dụng lâu dài trong việc đựng các chất lỏng có tính axit như giấm hay nước chanh. 

3. Bát sứ chất lượng kém

Bát sứ kém chất lượng hoặc không đạt chuẩn có thể nguy hại đến sức khỏe con người vì chúng có thể chứa các kim loại nặng và chất độc hại, đặc biệt là trong lớp men hoặc chất liệu tạo thành. 

Một trong những mối nguy hiểm lớn nhất từ bát sứ kém chất lượng là sự hiện diện của chì và cadmium trong men. Khi bát sứ có lớp men chứa chì hoặc cadmium, các chất này có thể hòa tan vào thức ăn khi bạn sử dụng bát đĩa này, đặc biệt là khi chứa thức ăn nóng hoặc có tính axit. Lâu dài, tiếp xúc với chì có thể gây ngộ độc, ảnh hưởng tới hệ thần kinh, thận, và quá trình phát triển của trẻ em. Cadmium cũng có thể gây ra các vấn đề về thận, loãng xương và tăng nguy cơ ung thư.

Một số bát sứ, đặc biệt là loại có lớp phủ men hoặc chất liệu nhựa, có thể chứa BPA. BPA là một hóa chất tổng hợp có thể làm rối loạn hệ nội tiết, dẫn đến các vấn đề như giảm khả năng sinh sản, bệnh tim mạch và thậm chí có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư.

Ngoài chì và cadmium, một số bát sứ kém chất lượng cũng có thể chứa phthalates – các chất hóa học được dùng trong sản xuất nhựa để làm mềm vật liệu. Phthalates có thể phát tán vào thức ăn và ảnh hưởng tới hormone của cơ thể, gây ra các vấn đề về phát triển, sinh sản và tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính.

4. Bát làm từ đá kém chất lượng

Đồ đá, như các món đồ làm từ đá hoa, đá vôi, hoặc các loại đá tự nhiên khác, mặc dù có vẻ đẹp tự nhiên và độ bền cao, nhưng nếu không được xử lý đúng cách, nó cũng có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe. 

Giống như đồ đất nung và đồ gốm sứ, một số loại đồ đá, đặc biệt là đá tự nhiên không qua xử lý hoặc đồ đá nhập khẩu giá rẻ, có thể chứa kim loại nặng như chì, cadmium, và asen. Khi các món đồ này được sử dụng để đựng hoặc chế biến thực phẩm, những kim loại nặng này có thể xâm nhập vào thức ăn, dẫn đến ngộ độc, ảnh hưởng đến sức khỏe và gây ra các bệnh lý nguy hiểm, đặc biệt là tổn thương hệ thần kinh và gan.

Một số loại đồ đá có khả năng dẫn nhiệt rất tốt. Điều này có thể là một lợi thế khi sử dụng trong nấu ăn, nhưng nếu không chú ý, các sản phẩm đá có thể duy trì nhiệt độ cao lâu hơn, làm thức ăn bị cháy hoặc sinh ra các phản ứng hóa học không mong muốn. Ngoài ra, đá có thể gây bỏng khi cầm trực tiếp mà không có bao tay bảo vệ.

Đồ đá khi được phủ một lớp men màu để tăng tính thẩm mỹ có thể chứa các hợp chất hóa học độc hại. Trong lớp men này có thể có chì, crom, hoặc các chất tạo màu nhân tạo, đặc biệt khi lớp men không được chế tạo hoặc nung đúng cách, gây nguy cơ giải phóng chất độc vào thực phẩm.

5. Bát đĩa được tráng lớp chống dính

Có nhiều loại bát ăn thường được phủ một lớp chất liệu đặc biệt để ngăn thức ăn bám dính vào bề mặt, giúp dễ dàng lau chùi và vệ sinh sau khi sử dụng. Tuy nhiên, lớp phủ này cũng có thể gây một số rủi ro cho sức khỏe nếu không được sử dụng hoặc bảo quản đúng cách.

Một số lớp chống dính có thể chứa các hóa chất như Perfluorooctanoic acid (PFOA) hoặc Perfluorooctanesulfonic acid (PFOS), đây là những hợp chất đã được nghiên cứu và chứng minh có thể gây hại cho sức khỏe con người. Sau một thời gian sử dụng, lớp chống dính bị bong tróc hoặc hư hỏng, các chất này có thể tiếp xúc với thực phẩm, ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch, nội tiết tố và dẫn đến các bệnh lý nghiêm trọng, bao gồm cả ung thư.

Ngoài ra, lớp chống dính của một số bát có thể không chịu được nhiệt độ cao và sẽ bị phân hủy khi bị đun nóng, đặc biệt khi để vào lò vi sóng hoặc dùng trong nấu nướng. Nhiệt độ quá cao có thể làm cho các lớp hóa chất trong lớp chống dính bị phát tán, tiếp xúc với thực phẩm, gây hại cho sức khỏe.

Những loại bát nào an toàn?

Các loại bát an toàn cho sức khỏe không chỉ phụ thuộc vào chất liệu, mà còn vào cách chế tạo và quy trình sản xuất. Dưới đây là những loại bát được cho là an toàn, bạn có thể tham khảo.

1. Bát sứ (Porcelain, Ceramic)

Bát sứ chất lượng cao thường là lựa chọn an toàn vì chúng không chứa các chất độc hại như BPA hay phthalates, và được tráng lớp men an toàn với sức khỏe. Tuy nhiên, khi chọn bát sứ, bạn cần chú ý lựa chọn các sản phẩm từ các nhà sản xuất uy tín. Tránh các bát sứ có men chứa chì hoặc cadmium, các kim loại nặng có thể gây hại khi tiếp xúc với thực phẩm. Cuối cùng là sử dụng bát sứ mà lớp men đã được kiểm định an toàn cho sức khỏe.

2. Bát thủy tinh

Thủy tinh không chứa bất kỳ hóa chất độc hại nào và không phản ứng với thực phẩm, vì vậy đây là lựa chọn an toàn tuyệt đối. Thủy tinh không có lớp phủ chống dính, giúp bạn yên tâm về vấn đề hóa chất. Bát thủy tinh có thể sử dụng trong lò vi sóng mà không lo hư hại. Các loại bát thủy tinh tốt bao gồm: Bát thủy tinh chịu nhiệt borosilicate, và bát thủy tinh không chứa chì hay cadmium.

3. Bát làm từ silicon thực phẩm

Bát silicon thực phẩm là một lựa chọn phổ biến vì chúng rất linh hoạt, dễ vệ sinh và không chứa các hóa chất độc hại. Silicon thực phẩm đạt tiêu chuẩn an toàn với sức khỏe, không chứa BPA, PVC hoặc phthalates. Những bát silicon này thường có thể chịu nhiệt cao, chống dính và dễ dàng vệ sinh, là lựa chọn tuyệt vời trong nhiều gia đình, đặc biệt là khi nấu nướng cho trẻ nhỏ.

4. Bát bằng tre hoặc gỗ tự nhiên

Bát làm từ tre hoặc gỗ tự nhiên là sự lựa chọn thân thiện với môi trường và rất an toàn nếu sử dụng đúng cách. Những sản phẩm này không chứa hóa chất độc hại như BPA hay phthalates và rất nhẹ, dễ sử dụng. Tuy nhiên bạn cũng cần tránh những sản phẩm có lớp phủ hóa học để đảm bảo an toàn. Ngoài ra bát tre, gỗ cần được vệ sinh và làm khô kỹ càng sau mỗi lần sử dụng để tránh bị mốc và vi khuẩn.

5. Bát từ vỏ dừa

Bát làm từ vỏ dừa là một lựa chọn hoàn toàn tự nhiên và thân thiện với môi trường, hiện đang trở nên phổ biến ở nhiều nơi. Các loại bát này không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn rất an toàn nếu sử dụng đúng cách. 

Bát vỏ dừa không chứa hóa chất độc hại như BPA, phthalates, hay bất kỳ chất phụ gia nhân tạo nào. Đây là lựa chọn an toàn cho người tiêu dùng, đặc biệt khi sử dụng cho trẻ em hoặc trong các gia đình chú trọng đến việc sử dụng đồ dùng tự nhiên.

Sản phẩm làm từ vỏ dừa là hoàn toàn tự nhiên và có thể phân hủy sinh học. Khi không còn sử dụng, chúng sẽ không gây ô nhiễm môi trường như nhựa hay các vật liệu không thể tái chế.

Ngoài ra, vỏ dừa còn có tính kháng khuẩn tự nhiên, giúp bát không bị mùi hôi hay vi khuẩn phát triển khi sử dụng trong thời gian dài.