Phong trào giáo dục cổ điển: Dạy trẻ học hỏi các nhân vật lịch sử, hoàn thiện bản thân

Khi “thế hệ điện thoại thông minh” đang vật lộn với các vấn đề sức khỏe tâm thần do phải đối mặt với lượng nội dung trực tuyến dồn dập mỗi ngày, ngày càng nhiều nhà giáo dục bắt đầu quay về với quá khứ – tìm cảm hứng từ các nhân vật lịch sử như Aesop (Ê-dốp) và Aristoteles (A-ri-xtốt).

Phong trào giáo dục cổ điển đã phát triển mạnh mẽ ở Mỹ trong nhiều thập niên, với khoảng 677.500 học sinh theo học tại các cơ sở giáo dục cổ điển trong năm học 2023–2024. Những năm gần đây, làn sóng này cũng đang dần nổi lên tại Úc.

Bà Sarah Flynn là một trong những người đi đầu của phong trào này. Phong trào nhắm đến việc loại bỏ sự phụ thuộc vào thiết bị điện tử trong lớp học, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức cho trẻ em và học hỏi từ các nhân vật lịch sử, thay vì chỉ trích hay diễn giải một cách phê phán về họ.

Tại hội nghị thường niên về giáo dục cổ điển “Giáo dục vì thịnh vượng xã hội” tổ chức tại Brisbane, nhà sáng lập Logos Australis – một cơ sở giáo dục cổ điển – đồng thời là mẹ của 5 đứa con, bà Flynn cho biết: “Với những đứa trẻ nhỏ, chúng tôi bắt đầu với các câu chuyện ngụ ngôn, như Ngụ ngôn Ê-dốp. Chúng tôi cho các em thấy rằng các loài động vật trong đó thực chất đang thể hiện các mô phỏng hành vi của con người, và những câu chuyện đó hàm chứa chân lý về việc chính trực sẽ mang lại một cuộc sống tốt đẹp.”

Cô giáo này bổ sung thêm rằng ở khía cạnh tâm lý, văn học cổ điển giúp trẻ tiếp thu các mô thức tư duy tích cực, tương tự như hiệu quả tích cực của tư vấn tâm lý. “Văn học đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hạnh phúc cá nhân và sự thịnh vượng của xã hội.”

Lật ngược mô hình giáo dục hiện tại

Giáo dục cổ điển đi ngược lại với quan điểm giáo dục hiện đại, vốn nhấn mạnh vào việc tiếp thu kỹ năng thực dụng – để hướng tới việc có được một công việc trong tương lai.

Bà Flynn cho biết: “Mục đích của giáo dục luôn là giúp cá nhân hoàn thiện bản thân và thúc đẩy sự thịnh vượng xã hội. Nhưng trong 100 năm qua, nếu bạn hỏi mọi người học để làm gì, họ sẽ nói: ‘Để kiếm việc làm.’ Giáo dục đã bị thương mại hóa, biến thành một giao dịch, và trở thành một quan điểm học tập mang tính thực dụng cực đoan”.

Bà nói, việc học hiện đại thiên về phân tích và phê bình, hay nói cách khác là “tìm bằng chứng, lập luận, rồi tách từng phần ra”.

“Nhưng chúng ta không thể giải quyết các vấn đề của con người chỉ bằng một cách nhìn hoàn toàn duy vật,” bà bổ sung.

Mặt khác, việc học cổ điển còn bao hàm những yếu tố khác: tâm linh, nghệ thuật và thẩm mỹ – những thứ ngày nay thường bị coi là “không phải tri thức thực sự” và bị đánh giá thấp, gạt ra bên lề. Học sinh cũng sẽ học tiếng Latin.

Tác hại của mạng xã hội và giáo dục công lập

Dù số lượng trường học giáo dục cổ điển tại Úc chưa nhiều, hội nghị này đã thu hút ngày càng đông người tham gia kể từ khi tổ chức 3 năm trước. Năm nay, ban tổ chức cho biết có khoảng 250 nhà giáo dục tham dự hội nghị kéo dài 2 ngày – gấp đôi so với năm ngoái.

Thời điểm diễn ra hội nghị cũng rất phù hợp – dữ liệu cho thấy sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên Úc đang suy giảm, trong khi sự quan tâm của phụ huynh đối với giáo dục công lập đang giảm dần.

Năm 2023, một nghiên cứu của Headspace cho thấy, cứ 3 bạn trẻ thì có 1 người từng cảm thấy căng thẳng vì tương tác trên mạng xã hội, trong đó có 44% muốn rời bỏ mạng xã hội nhưng lại sợ bỏ lỡ thông tin.

Điều đáng lo là chỉ có một nửa số bạn trẻ cảm thấy tự tin về khả năng tìm việc làm, và chỉ 52% tin rằng mình có kỹ năng cần thiết để thành công. Ngoài ra, có 62% thanh niên cho biết họ cảm thấy cô đơn.

Để đối phó với ảnh hưởng của mạng xã hội, Chính phủ liên bang Úc có kế hoạch thực hiện lệnh cấm mạng xã hội đối với thanh thiếu niên dưới 16 tuổi vào cuối năm nay. Ngoài ra, các chính quyền bang đã cấm sử dụng điện thoại thông minh trong lớp học.

Cùng lúc, niềm tin của phụ huynh vào hệ thống trường công cũng ngày càng sụt giảm.

Tại bang New South Wales, tỷ lệ học sinh vào trường ngoài công lập đã tăng từ 13,1% năm 2000 lên 19,5% vào năm 2025.

Số học sinh học tại nhà (homeschooling) cũng giữ mức ổn định – trên toàn nước Úc có khoảng 45.000 học sinh học tại nhà, trong đó bang Queensland có mức tăng mạnh nhất.

Theo dữ liệu mới nhất của Bộ Giáo dục Queensland, kể từ sau đại dịch, số học sinh học tại nhà ở bang “Vùng đất ánh nắng” đã tăng từ 4.297 người năm 2020 lên 11.314 người vào năm 2024.

Học hỏi từ nhân vật lịch sử – thay vì chỉ trích họ

Một trong những cơ sở giáo dục cổ điển mới nhất tại Brisbane là Trường St. John Henry Newman College, sẽ mở lớp từ mẫu giáo đến lớp 3 vào năm 2026, và có kế hoạch mở rộng lên trung học vào năm 2030.

Hiệu trưởng Kenneth Crowther cho biết, phụ huynh muốn tìm một môi trường học tập nơi con em họ được tận hưởng việc học, thay vì rơi vào tình trạng “lo âu, trầm cảm, cô lập hoặc kiệt sức”.

“Rất nhiều khác biệt không nằm ở việc chúng ta làm gì, mà là ở chỗ chúng ta không làm gì,” ông Crowther nói.

Ông Crowther cho biết: “Chúng tôi tin vào phương pháp giảng dạy truyền thống, tức là để học sinh học bằng bút và giấy, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào máy tính xách tay”. Ông cũng nhắc đến các sách như “Thế hệ lo âu” (The Anxious Generation) của Jonathan Haidt.

Ông chỉ ra một điểm khác biệt chính so với nền giáo dục hiện nay: Không phải là đi tìm lỗi của thế giới, mà là tìm ra những điểm bản thân cần cải thiện.

“Chúng ta đọc Shakespeare không phải để tìm mọi vấn đề của ông ấy. Chúng ta đọc Shakespeare để hiểu rõ hơn về chính mình,” ông Crowther nói.

“Đó là hành trình đối diện với bản ngã thật sự, chứ không phải để soi xét và phán xét thế giới – bởi vì nếu thế giới có vấn đề, thì chúng ta cũng là một phần của vấn đề ấy, và do đó, chúng ta cần tìm ra giải pháp.”