Cách những người mẹ hiền đức thời xưa giáo dục con cái

Từ cổ chí kim, không ít nhân sĩ đã trở thành người hiền tài đức độ nhờ vào sự giáo dục và nuôi dưỡng của những người mẹ hiền đức. Trong lịch sử, có những bậc hiền mẫu lưu danh thiên cổ vì đã tận tậm bồi dưỡng phẩm chất và đức hạnh cho con cái. Dưới đây là một số câu chuyện về cách giáo dục con cái của các bậc hiền mẫu như vậy.

Mẹ Thôi Huyền Huy dạy con trung hậu thanh bạch

Thôi Huyền Huy là người thời Đường, làm quan Viên ngoại lang. Mẹ ông là Lô Thị đã nghiêm khắc dạy con về đạo làm quan như sau:

“Mẹ nghe thấy có người nói rằng có con cháu làm quan, nếu như cuộc sống thanh bần, ắt đó là quan thanh liêm. Còn nếu tài vật dư dả thừa thãi, hưởng thụ xa xỉ, thì đó hẳn là tham qua. Điều đó rất đúng. Nhiều quan lại dùng tiền của phụng dưỡng cha mẹ, nhưng số tiền đó đến từ đâu? Nếu là tiền lương bổng thì còn tốt, còn nếu không, thì thử xem có khác gì so với phường giặc cướp? Con giờ đây hưởng bổng lộc triều đình, nếu không thể tận trung vì nước, thanh liêm mà làm việc chính sự, thì sao xứng đáng với ân huệ của đất trời được?”

Thôi Huyền Huy nghe theo lời dạy của mẹ, làm một vị quan thanh liêm, nổi tiếng trong sạch lưu danh hậu thế.

Mẹ Điền Tắc từ chối nhận vàng

Thời kỳ Chiến Quốc, Điền Tắc trở thành tướng quốc nước Tề. Ông làm việc rất cẩn thận và công chính. Một lần, thuộc hạ biếu ông trăm lạng vàng ròng, ông mấy lần từ chối không nhận. Cuối cùng ngại làm tổn hại đến tình cảm và thể diện của người ta nên ông đã nhận. Điền Tắc đem toàn bộ số vàng ấy dâng lên cho mẹ. Mẹ ông giận dữ nói: “Con làm Tể tướng 3 năm, bổng lộc chưa bao giờ nhiều như thế, không hiểu là lấy bớt của dân, hay là nhận hối lộ đây?”

Điền Tắc cúi gằm mặt, lấy đầu đuôi mọi sự kể lại cho mẹ nghe. Mẹ ông nghiêm khắc chỉ bảo:

“Mẹ nghe nói người trí luôn nghiêm khắc tu dưỡng bản thân, tự trọng và giữ mình trong sạch, không tùy tiện lấy những thứ của cải của người khác. Họ trong sáng vô tư, không làm những chuyện lừa dối. Tâm không bao giờ nghĩ tới những việc bất nghĩa, trong nhà không bao giờ có những thứ của cải bất nhân bất nghĩa. Con gánh vác trọng trách của quốc gia, cần phải để người đời noi theo. Thế mà con lại tiếp nhận hối lộ của kẻ dưới, ấy là tội lừa dối vua, phụ lòng trăm họ, thật làm cho mẹ đau lòng! Hãy mau trả vàng lại rồi thỉnh tội với triều đình!”

Điền Tắc nghe mẹ nói thế thì vô cùng xấu hổ, liền đem trả lại toàn bộ số vàng ấy, còn lập tức đi thú nhận lỗi lầm, thỉnh xin nhà vua bãi chức tể tướng của mình. Tề Tuyên Vương nghe xong, hết sức tán thưởng khí phách và đạo đức của mẹ Điền Tắc. Nhà vua nói với quần thần:

“Có mẹ hiền đức thì tất có lương quan. Mẹ của tể tướng có hiền đức như thế, tác phong và uy tín của quan lại nước Tề ta chắc chắn sẽ minh bạch sáng sủa. Ta xá tội cho tướng quốc”.

Từ đó trở đi Điền Tắc nghiêm khắc tu dưỡng bản thân, về sau trở thành một vị tướng quốc tài đức của nước Tề.

Mẹ Mạnh Tử ba lần chuyển nhà vì con

Mạnh Tử mồ côi cha từ nhỏ. Ông được mẹ là Chương Thị nuôi dưỡng, giáo dục. Mẹ ông nổi tiếng với phương pháp giáo dục con nghiêm khắc và cẩn trọng. Bà rất coi trọng việc chọn môi trường sống thích hợp với con để tránh những ảnh hưởng xấu từ bên ngoài.

Lần đầu tiên, họ chuyển nhà đến gần một nghĩa địa. Mẹ Mạnh Tử phát hiện con trai thường lẻn ra nghĩa địa nghịch ngợm, còn bắt chước theo các động tác như đào huyệt, chôn người hay khóc lóc. Lúc đó bà nghĩ: “Nơi u ám như vậy không phải chỗ con ta ở được” và liền rời đi.

Lần thứ hai, mẹ Mạnh Tử chuyển đến gần chợ. Ở đây Mạnh Tử lại học theo lối buôn bán của dân buôn ở chợ. Mẹ Mạnh Tử phiền lòng mà nghĩ: “Nơi thị phi này cũng không phải chỗ con ta ở được” và tiếp tục chuyển nhà.

Đến cuối cùng, họ chuyển đến ở gần trường học. Tại đây bà thấy con trai cùng học lễ nghĩa với chúng bạn mới an lòng quyết định: “Đây mới thực sự là nơi cho con ta nên người!”

Mẹ Mạnh Tử còn dạy con biết cần cù, chăm chỉ, siêng năng và luôn phải giữ thái độ kiên trì nhẫn nại khi gặp khó khăn, gian khổ. Một lần, Mạnh Tử bỏ học về nhà chơi. Mẹ Mạnh Tử đang ngồi dệt cửi, trông thấy liền cầm dao cắt đứt ngang tấm vải đang dệt trên khung, xúc động mà nói rằng: “Con đang đi học mà bỏ học thì cũng như ta đang dệt tấm vải này mà cắt đứt đi như vậy!”

Cảm khái trước lời mẹ dạy, Mạnh Tử chuyên tâm học hành không biếng nhác, sau này trở thành một bậc hiền tài vang danh sử sách.

Mẹ Nhạc Phi dạy con “Tinh trung báo quốc”

Nhạc Phi là một vị tướng nổi tiếng thời Nam Tống, lớn lên trong cảnh chiến tranh loạn lạc. Khi người Khiết Đan tiến quân xâm lược phía Bắc Trung Quốc, ông phụng lệnh ra ngoài biên cương. Nhưng khi đó người mẹ già ở nhà cũng rất cần được ông chăm sóc, phụng dưỡng. Bên Trung bên Hiếu, Nhạc Phi tiến thoái lưỡng nan không biết làm sao cho phải đạo.

Thấy vậy, mẹ Nhạc Phi đã khắc 4 chữ “Tinh trung báo quốc” vào lưng ông. Bà hiểu được ước nguyện của con trai và đó cũng chính là mong muốn của bà. Bà muốn con trai ra chiến trường mà không phải lo lắng chuyện nhà.

Cuối cùng, Nhạc Phi đã trở thành một trong những vị tướng vĩ đại nhất lịch sử Trung Hoa. Tấm lòng tận trung của ông là mẫu mực cho người đời sau noi theo.

Mẹ Khấu Chuẩn dạy con “Tu thân vì vạn dân”

Khấu Chuẩn từ nhỏ mất cha, gia cảnh bần hàn, đều dựa vào mẹ nuôi tằm dệt vải sống qua ngày. Mẹ ông thường vừa xe tơ dệt vải vừa giáo dục, đốc thúc con khổ học.

Tuy nhiên bấy giờ Khấu Chuẩn hành vi phóng túng, không theo chính nghiệp, ham thích các trò lẻ. Mẹ đã quở trách nhiều lần mà ông không chừa.

Một lần vì quá giận, mẹ ông cầm quả cân ném phải chân ông, khiến chân chảy máu, phải chữa lâu ngày mới khỏi. Sau bận đó, ông hồi tâm chuyển ý, chuyên lo học tập.

Khấu Chuẩn vào Kinh ứng thí, ông đỗ tiến sĩ. Tin vui bay về quê nhà, vừa hay cũng là lúc mẹ ông lâm trọng bệnh. Trước lúc lâm chung, bà gửi gắm cho người nhà họ Lưu một bức tranh và nói: “Ngày sau Khấu Chuẩn ắt sẽ làm quan. Nếu nó có chỗ nào sai sót, bà hãy mang bức tranh này đưa cho nó!”

Khi Khấu Chuẩn mới lên làm quan, mỗi khi nhận được bổng lộc, ông đều đặt ở đại sảnh. Một người hầu lớn tuổi thấy vậy, khóc mà nói với Khẩu Chuẩn rằng: “Khi Thái phu nhân qua đời, gia cảnh rất bần hàn, muốn có một mảnh lụa làm y phục khâm liệm cũng không có. Thật bi ai, Thái phu nhân sẽ không bao giờ nhìn thấy cuộc sống hiện giờ của ngài!” Khấu Chuẩn nghe xong, trong lòng đau đớn. Từ đó về sau, ông lại thực hành sự tiết kiệm, giản dị, không dám hoang phí. Khấu Chuẩn có một chiếc chăn bằng vải xanh, dùng 20 năm không đổi.

Sau này Khấu Chuẩn làm quan cương trực, dám can gián thẳng, được trọng dụng, được Hoàng đế ban cho bốn chữ “trung chính liêm trực”, rồi trở thành Tể tướng, lập công lớn trong chiến tranh.

Sau khi lập công trạng hiển hách, Khấu Chuẩn có phần tự mãn, sinh hoạt thường xa xỉ, rất thích uống rượu yến tiệc ban đêm. Vì để chúc mừng sinh nhật của mình, ông mời gánh hát, chuẩn bị thiết yến tiệc đãi quan khách.

Bà Lưu cho rằng thời cơ đã đến, bèn đưa lại bức tranh năm xưa mà mẹ Khấu Chuẩn ký thác cho ông.

Khấu Chuẩn mở ra xem, trong tranh là bức “Hàn Song Khóa Tử Đồ”, nghĩa là cậu bé học bài bên khung cửa lạnh giá. Trên bức tranh viết một bài thơ rằng:

Cô đăng khóa độc khổ hàm tân,
Vọng nhĩ tu thân vị vạn dân.
Cần kiệm gia phong từ mẫu huấn,
Tha niên phú quý mạc vong bần.

Tạm dịch:

Ánh đèn cô độc học hành khó nhọc,
Mong con tu thân vì vạn dân.
Cần kiệm gia phong mẹ hiền dạy,
Ngày sau phú quý chớ phụ bần.

Đây hiển nhiên là lời di huấn của mẹ, “mong con tu thân vì vạn dân”, dẫu trước khi lâm chung vẫn không quên trách nhiệm giáo dục con. Khấu Chuẩn quỳ xuống, đọc đi đọc lại, bất giác nước mắt như mưa. Ông lập tức hạ lệnh hủy bỏ yến tiệc.

Sau này cuộc đời làm quan của Khấu Chuẩn cũng chìm nổi, những ông vẫn luôn được lòng dân chúng. Mặc dù bổng lộc của Khấu Chuẩn nhiều vô số, nhưng ông không xây dinh phủ. Ẩn sĩ Ngụy Dã vì vậy đã nói ông là vị tể tướng “chẳng có đất xây lâu đài”.

Quang Minh tổng hợp

Xem thêm: