Mỹ mở rộng danh sách kiểm soát xuất khẩu nhắm vào doanh nghiệp Trung Quốc

Ngày 29/9, chính quyền Trump đã mở rộng danh sách đen kiểm soát xuất khẩu thiết bị sản xuất chip và các công nghệ khác. Động thái này nhằm bịt lỗ hổng, trấn áp các công ty Trung Quốc và doanh nghiệp nước ngoài khác lợi dụng công ty con để né tránh hạn chế xuất khẩu của Mỹ.

Sau khi quy định mới có hiệu lực, dự kiến sẽ có hàng trăm, thậm chí hàng nghìn công ty Trung Quốc bị ảnh hưởng. Đây là bước đi mới nhất của chính quyền Trump trong cuộc cạnh tranh công nghệ khốc liệt Mỹ – Trung.

Hôm thứ Hai (29/9), Cục Công nghiệp và An ninh (BIS) thuộc Bộ Thương mại Hoa Kỳ công bố quy định mới trên “Công báo Liên bang”, mở rộng danh sách thực thể bị hạn chế xuất khẩu (hay danh sách đen).

Quy định mới nêu rõ, các công ty con mà công ty mẹ trong danh sách đen nắm giữ từ 50% cổ phần trở lên sẽ tự động bị đưa vào danh sách. Điều này khiến số lượng doanh nghiệp cần xin giấy phép để tiếp cận hàng hóa và dịch vụ của Mỹ tăng mạnh.

Quy định này tương tự như “quy tắc 50%” của Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài (OFAC) thuộc Bộ Tài chính Mỹ áp dụng với các thực thể bị trừng phạt.

Nếu công ty con nào có từ 50% cổ phần trở lên thuộc sở hữu của thực thể nằm trong danh sách đen, thì nhà xuất khẩu Mỹ phải xin giấy phép để cung cấp hàng hóa hoặc công nghệ cho công ty đó, và nhiều giấy phép có thể sẽ bị từ chối.

Mục đích là bịt lỗ hổng, ngăn các công ty trong danh sách đen lập công ty con để né lệnh cấm vận của Mỹ.

Trong quy định mới được đăng trên trang web “Công báo Liên bang”, Bộ Thương mại viết, để các biện pháp hạn chế trong danh sách thực thể thực sự bảo vệ được an ninh quốc gia và lợi ích chính sách đối ngoại của Mỹ, các hạn chế này phải mở rộng ra các công ty con ở nước ngoài do một hoặc nhiều thực thể trong danh sách trực tiếp hoặc gián tiếp sở hữu. Quy định sẽ được công bố chính thức và có hiệu lực ngay trong ngày 30/9.

Theo Wall Street Journal, thay đổi này là một bước đi rộng lớn, có thể ảnh hưởng đến hàng nghìn công ty toàn cầu, nhưng nhiều lãnh đạo trong ngành tin rằng công nghệ Trung Quốc là mục tiêu chính. Các công ty Trung Quốc như Huawei có hàng loạt công ty con và đối tác trên toàn cầu, khiến Mỹ khó ngăn chặn hoàn toàn việc họ tiếp cận công nghệ Mỹ.

Nội dung bổ sung của danh sách thực thể có thể gây thách thức cho các công ty Mỹ vốn phụ thuộc nguyên liệu hoặc linh kiện từ Trung Quốc. Nhiều doanh nghiệp giờ đây sẽ buộc phải rà soát lại đối tác để bảo đảm tuân thủ quy định mới, và chi phí tuân thủ dự kiến sẽ tăng. Các tuyến thương mại trong ngành bán dẫn vốn đã chịu áp lực từ chính sách thuế quan của Tổng thống Trump.

Khi cạnh tranh về trí tuệ nhân tạo (AI) giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng leo thang, các quan chức Mỹ đặc biệt lo ngại công nghệ Mỹ tiếp tay cho doanh nghiệp Trung Quốc.

Hồi tháng Sáu, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick từng cảnh báo trong phiên điều trần Hạ viện rằng, Bắc Kinh đang tìm cách đánh cắp công nghệ tiên tiến của Mỹ, bao gồm AI và hàng không. Ông nhấn mạnh Washington phải siết chặt thực thi kiểm soát xuất khẩu.

Ông cho biết trong cuộc đua giành vị thế dẫn đầu về AI, hiện Trung Quốc vẫn tụt lại phía sau Mỹ, nhưng họ đang bắt tay với chính quyền trung ương Trung Quốc để đuổi kịp và vượt lên, nhằm giành ưu thế tri thức so với Hoa Kỳ.

Ông Lutnick kêu gọi Quốc hội tăng ngân sách cho Cục Công nghiệp và An ninh (BIS) để mở rộng lực lượng thanh tra thực địa, kiểm tra kho hàng và các nhà xuất khẩu, đảm bảo các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với Trung Quốc và các quốc gia đối địch khác được thực thi.

Ngày 25/3, Bộ Thương mại Mỹ bổ sung khoảng 80 công ty vào danh sách hạn chế xuất khẩu. Trong đó có hơn 50 công ty ở Trung Quốc. Còn lại là doanh nghiệp Iran, Pakistan, Nam Phi và UAE. Theo quy định, các công ty Mỹ sẽ phải xin phép nếu muốn bán sản phẩm cho doanh nghiệp trong danh sách này.

6 chi nhánh của Inspur Group – công ty hàng đầu Trung Quốc về điện toán đám mây và dữ liệu lớn bị đưa vào danh sách lần này. Trong đó, 5 chi nhánh đặt tại Trung Quốc đại lục và 1 đặt tại Đài Loan. Bản thân Inspur Group đã bị đưa vào danh sách này từ năm 2023.

Bộ Thương mại Mỹ cho biết các chi nhánh này tham gia vào việc phát triển siêu máy tính cho quân đội Trung Quốc. Mỹ muốn hạn chế việc Trung Quốc phát triển năng lực điện toán, công nghệ lượng tử, AI tiên tiến và vũ khí siêu thanh.

Ông Jeffrey Kessler, một quan chức thương mại Mỹ giải thích chính phủ muốn ngăn “công nghệ và hàng hóa Mỹ bị sử dụng sai mục đích, như phát triển công nghệ điện toán, tên lửa siêu thanh, huấn luyện máy bay quân sự và UAV (thiết bị bay không người lái), khiến an ninh quốc gia bị đe dọa”.